Τράπεζα Θεμάτων Β’ Λυκείου Νεοελληνική Γλώσσα
Λογοτεχνία Θέμα 14545 Σχέδιο Μαθήματος
Τίτλος Σχεδίου Μαθήματος: Πες μου από πού ενημερώνεσαι να σου πω
ποιος είσαι…
Βασιλική Σταμάτη, φιλόλογος
Βήμα 1
Δείχνουμε στους μαθητές και μαθήτριες το
παρακάτω βίντεο, αφού πούμε ίσως δυο λόγια για το ποιος ήταν ο Χάρρυ Κλυνν.
Μετά την παρακολούθηση του βίντεο, μπορεί να ακολουθήσει συζήτηση για το θέμα
του, τη θέση, τη στόχευση και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο δημιουργός του.
https://www.youtube.com/watch?v=iTJzjiZxWKg
Ενδεικτική Απάντηση
Θέμα: Ο εθισμός στην τηλεόραση
Θέση: Αρνητική τοποθέτηση απέναντι στο
φαινόμενο
Στόχευση: Αφύπνιση των τηλεθεατών
Μέσα: Σάτιρα, Σύμβολα (φυτά), Παρωδία
Βήμα 2
Δίνεται στους μαθητές και στις μαθήτριες ένα
ερωτηματολόγιο με κύρια ερωτήματα τα εξής: α) Παρακολουθείς τηλεόραση; β) Αν
παρακολουθείς, πόσο συχνά; (κάθε μέρα, λίγες μέρες της εβδομάδας, λίγες μέρες
το μήνα), γ) Αν παρακολουθείς, τι εκπομπές παρακολουθείς; ((δελτία ειδήσεων και
ενημερωτικές εκπομπές, εκπομπές κουτσομπολιού-gossip, τηλεπαιχνίδια, ριάλιτι
σόουζ, ψυχαγωγικές εκπομπές, τηλεοπτικές σειρές/δραματικές/κωμικές, εκπομπές
λόγου/συνεντεύξεις, αθλητικές εκπομπές), δ) Εκτός από τα τηλεοπτικά,
παρακολουθείς άλλα κανάλια ή υπηρεσίες ροής δεδομένων/streaming, ε) Αν ναι,
ποια; Στ) Τι είδους προγράμματα/εκπομπές παρακολουθείς σε αυτά;. Ακολουθεί
σύντομη συζήτηση με βάση τις απαντήσεις των παιδιών και με κύριο ερώτημα αν και
ο άνθρωπος του 21ου αιώνα και περισσότερο ο νέος παρακολουθεί τηλεόραση και αν
είναι τόσο εθισμένος σε αυτή ή αν η τηλεόραση έχει αντικατασταθεί από άλλα
μέσα.
• Τα
δύο πρώτα βήματα μπορούν να ενταχθούν σε ένα ασύγχρονο μάθημα σε κάποια
πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης πριν το διά ζώσης στην τάξη, όπου θα γίνει η
συζήτηση. Εγώ χρησιμοποιώ την e me. Στον τοίχο της κυψέλης της τάξης μπορεί να
γίνει ο σχολιασμός του βίντεο και το ερωτηματολόγιο που θα δοθεί με τη μορφή
της δημοσκόπησης.
Βήμα 3
Δίνουμε στους μαθητές και μαθήτριες το μη
λογοτεχνικό κείμενο από την τράπεζα θεμάτων και ακολουθούν σε ένα φύλλο
εργασίας τα θέματα της τράπεζας. Αν υπάρχει διαδραστικός πίνακας, μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για την περίληψη του κειμένου. Οι μαθητές/τριες βλέποντας το
κείμενο στη μια στήλη ενός πίνακα, μπορούν να σημειώσουν το τμήμα του κειμένου
στο οποίο εστιάζει το πρώτο ζητούμενο, να υπογραμμίσουν τα σημεία που δίνουν
την απάντηση και στη συνέχεια να γράψουν την περίληψη στη δεύτερη στήλη. Το 2ο
και 3ο υποερώτημα μπορούν να απαντηθούν ομαδοσυνεργατικά από τους μαθητές και
μαθήτριες σε ένα φύλλο εργασίας και να ακολουθήσει συζήτηση στην τάξη.
Κείμενο 1
Η άλλη δημοσιογραφία
Άρθρο του Ηλία Βεργίτση, αρχισυντάκτη στο
ειδησεογραφικό τμήμα της διαδικτυακής πύλης in.gr, το οποίο δημοσιεύτηκε στις
24.11.2008 στην ψηφιακή έκδοση της εφημερίδας Το Βήμα. Το κείμενο τροποποιήθηκε
κατάλληλα για τις ανάγκες της αξιολόγησης.
Θα μπορούσε να ειπωθεί – με αρκετή δόση ιστορικής
αυθαιρεσίας, είναι αλήθεια – ότι ο Θουκυδίδης υπήρξε ο πρώτος δημοσιογράφος της
Ιστορίας, διότι κατέγραψε γεγονότα απογυμνωμένα από τα μυθολογικά τους
στοιχεία, σε μια γλώσσα λαϊκή και κατανοητή από όλους. […] Στους 26 αιώνες που
μεσολάβησαν από τότε η είδηση πλέον μεταδίδεται σε κλάσματα του δευτερολέπτου
και τα περιθώρια για ταυτόχρονη ανάλυσή της ολοένα στενεύουν. Τα παραδοσιακά
μέσα ενημέρωσης αναζητούν νέες διεξόδους μπροστά στις αυξημένες απαιτήσεις ενός
νέου είδους κοινού, που απαιτεί γρήγορη, έγκυρη, σαφή και κυρίως «έξυπνη»
ενημέρωση. Μπορεί άραγε το διαδίκτυο – αν και βρίσκεται ακόμη στην εφηβική
ηλικία – να εκφράσει το εξελισσόμενο αυτό αίτημα; Τι είναι τελικά αυτό που
διαφοροποιεί σήμερα τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης από τα παραδοσιακά;
Το πρώτο στοιχείο είναι το κοινό τους.
Γνωρίζουμε, λίγο ως πολύ, το target group1 των εφημερίδων, της τηλεόρασης και
του ραδιοφώνου: το σύνολο του πληθυσμού στον χώρο εμβέλειάς τους, ο οποίος κατά
κύριο λόγο περιορίζεται εντός εθνικών συνόρων. Στην περίπτωση των διαδικτυακών
μέσων τα πράγματα είναι διαφορετικά: καταναλωτές του προϊόντος είναι
αναγκαστικά όσοι διαθέτουν την τεχνική δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση σε
αυτό. Δεύτερο στοιχείο διαφοροποίησης είναι το προφίλ του μέσου «αναγνώστη». Το
προφίλ του αναγνώστη εφημερίδας διαφοροποιείται σε πολλά σημεία από αυτό του
ακροατή ραδιοφώνου και του τηλεθεατή, αλλά στη σκληρή ουσία του πράγματος
υπάρχει ένα ενοποιητικό χαρακτηριστικό: η μαζικότητα. Και τα τρία παραδοσιακά
μέσα ενημέρωσης απευθύνονται σε όλους. Από τη νοικοκυρά, τον οδηγό ταξί, τον
δημόσιο υπάλληλο ως τον πανεπιστημιακό λειτουργό, τον φοιτητή και τον
συνταξιούχο. Όλοι είναι δυνάμει «πελάτες». Στο διαδίκτυο τα πράγματα είναι
διαφορετικά. Τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης απευθύνονται – ακόμη – σε μια
«ελίτ» πολιτών. Πρόκειται για ανθρώπους 20-40 ετών, μέσου ως ανώτερου βιοτικού
επιπέδου, συνήθως μορφωμένους και πολύγλωσσους. Για τον λόγο αυτόν το κοινό των
διαδικτυακών μέσων είναι πιο απαιτητικό και πιο ενημερωμένο.
Οι διαφορές όμως γίνονται σαφέστερες σε ό,τι
αφορά την αμεσότητα και τη διεισδυτικότητα της είδησης. Ο Τύπος – είναι σαφές –
ενημερώνει για τα γεγονότα με μια καθυστέρηση τουλάχιστον έξι ωρών, δίνοντας
όμως τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εμβαθύνει στην είδηση, προσφέροντας την
ανάλυσή της σε έναν πεπερασμένο χώρο χαρτιού. Το ραδιόφωνο είναι ευέλικτο και
ενημερώνει άμεσα για γεγονότα που μόλις συνέβησαν, χωρίς όμως να έχει τη
δυνατότητα να συνδέσει με τα προηγούμενα που οδήγησαν σε αυτά και χωρίς να
δίνει στον ακροατή μια σφαιρική εικόνα της κατάστασης, όπως θα έκανε μια
εφημερίδα. Η δε τηλεόραση είναι άμεση όσο και το ραδιόφωνο αλλά παραμένει
δέσμια της εικόνας, δηλαδή του εντυπωσιασμού: γεγονότα με καλή εικόνα γίνονται
βασικές και ουσιαστικές ειδήσεις. Ειδήσεις χωρίς εικόνα «θάβονται» σε μερικά
δευτερόλεπτα στο τέλος των δελτίων. Το ίντερνετ είναι το μοναδικό μέσο που
λειτουργεί με όλα τα πλεονεκτήματα των υπολοίπων και με τα επιπλέον που του
δίνουν τα τεχνικά χαρακτηριστικά του. Ο αναγνώστης ενημερώνεται άμεσα – μέσα σε
ελάχιστα λεπτά – για την είδηση που αυτός επιθυμεί, πληροφορείται για
προηγούμενα γεγονότα, έχει στη διάθεσή του απεριόριστο οπτικοακουστικό υλικό,
αναλύσεις από άπειρες πηγές, αρθρογραφία και, κυρίως, όλα αυτά παραμένουν στη
διάθεσή του θεωρητικά για πάντα, αποθηκευμένα κάπου στο Διαδίκτυο.
ΘΕΜΑ 1
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να αποδώσεις συνοπτικά σε 60 - 70 λέξεις τις
διαφορές ανάμεσα στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο, σύμφωνα με
το Κείμενο 1.
Ενδεικτική Απάντηση
Αρχικά, τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης απευθύνονται
σε ένα περιορισμένο κοινό σε αντίθεση με τα διαδικτυακά, που απευθύνονται σε
όλους όσοι έχουν τα τεχνικά μέσα για την πρόσβασή τους. Τα παραδοσιακά μέσα
πάλι έχουν χαρακτήρα μαζικό, αφού απευθύνονται σε όλους, ενώ τα διαδικτυακά σε
ένα πιο απαιτητικό κοινό, νεαρότερο και συνήθως μορφωμένο. Επιπρόσθετα, αυτά
συνδυάζουν τα πολλά ξεχωριστά χαρακτηριστικά των πρώτων, όπως είναι η αμεσότητα
στην πληροφόρηση, η ποικιλία και η διατήρηση στον χρόνο.
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο Ηλίας
Βεργίτσης κάνει χρήση του ερωτήματος «Τι είναι τελικά αυτό που διαφοροποιεί
σήμερα τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης από τα παραδοσιακά;» Να αιτιολογήσεις τον
ρόλο του ερωτήματος αυτού στην οργάνωση του κειμένου.
Ενδεικτική Απάντηση
Το ερώτημα είναι τοποθετημένο στο τέλος της
πρώτης παραγράφου του κειμένου, αφού ο συντάκτης έχει ήδη μιλήσει για την
ταχύτητα μετάδοσης των ειδήσεων σήμερα και την ταυτόχρονη δυσκολία ανάλυσής από
τον δέκτη, και θέτει το θέμα του κειμένου, που είναι οι διαφορές ανάμεσα στα
παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και στα διαδικτυακά, και λειτουργεί μεταβατικά.
Αυτό το θέμα θα αναπτύξει στις επόμενες δύο παραγράφους, στις οποίες τα δύο
μέσα συγκρίνονται και διατυπώνονται οι διαφορές τους, αρχικά ως προς το κοινό
στο οποίο απευθύνονται και ως προς το προφίλ του αναγνώστη και τέλος ως προς
την αμεσότητα και διεισδυτικότητα της είδησης.
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Να αποδώσεις τον ρόλο των ακόλουθων σημείων
στίξης στο νόημα του κειμένου 1:
α. της διπλής παύλας και του ερωτηματικού στο
χωρίο: «Μπορεί άραγε το διαδίκτυο – αν και βρίσκεται ακόμη στην εφηβική ηλικία
– να εκφράσει το εξελισσόμενο αυτό αίτημα;» (1η παράγραφος]
Ενδεικτική Απάντηση
Ανάμεσα στις δύο παύλες τίθεται μία φράση η
οποία δίνει ένα βασικό χαρακτηριστικό του διαδικτύου που είναι η ολιγόχρονη
παρουσία του συγκριτικά με τα παραδοσιακά μέσα στην ενημέρωση των ανθρώπων, το
οποίο μάλιστα λειτουργεί εναντιωματικά προς τη δυνατότητά του να εκφράσει το
αίτημα για γρήγορη, έγκυρη, σαφή και έξυπνη ενημέρωση.
Με το ερωτηματικό ο πομπός εκφράζει κυρίως τον
προβληματισμό και την απορία του για την ικανότητα του διαδικτύου να
ανταποκριθεί στις ενημερωτικές ανάγκες του σύγχρονου κοινού, οι οποίες έχουν
διαφοροποιηθεί από το παρελθόν.
β. της άνω και κάτω τελείας στο χωρίο: «Στην περίπτωση
των διαδικτυακών μέσων τα πράγματα είναι διαφορετικά: καταναλωτές του προϊόντος
είναι αναγκαστικά …» (2η παράγραφος]
Ενδεικτική Απάντηση
Με τη διπλή τελεία επεξηγείται γιατί στην
περίπτωση των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης διαφοροποιούνται τα πράγματα όσον
αφορά το κοινό στο οποίο απευθύνεται συγκριτικά με τα παραδοσιακά. Το
διαδικτυακό κοινό δεν περιορίζεται μέσα σε εθνικά όρια.
γ. των εισαγωγικών στο χωρίο: «Ειδήσεις χωρίς
εικόνα «θάβονται» σε μερικά δευτερόλεπτα στο τέλος των δελτίων» (3η παράγραφος]
Ενδεικτική Απάντηση
Το ρήμα θάβονται μέσα σε εισαγωγικά λειτουργεί
μεταφορικά και δηλώνει την υποβάθμιση ειδήσεων που δεν συνοδεύονται από εικόνα
από τα τηλεοπτικά προγράμματα ενημέρωσης. Έμμεσα δηλώνεται και η αντίθεση και
αποδοκιμασία του πομπού για αυτή τη στάση της τηλεόρασης.
δ. των κομμάτων στο χωρίο: «Ο αναγνώστης
ενημερώνεται άμεσα – μέσα σε ελάχιστα λεπτά – για την είδηση που αυτός
επιθυμεί, πληροφορείται για προηγούμενα γεγονότα, έχει στη διάθεσή του
απεριόριστο οπτικοακουστικό υλικό, αναλύσεις από άπειρες πηγές, αρθρογραφία...»
(3η παράγραφος]
Ενδεικτική Απάντηση
Με τα κόμματα ο συντάκτης του κειμένου δίνει
με έμφαση τα πλεονεκτήματα του διαδικτύου απέναντι στα παραδοσιακά μέσα, όπως
είναι η αμεσότητα της πληροφόρησης και η ποικιλία.
Βήμα 4
Δημιουργική ομαδική εργασία στην τάξη
Πρώτα στην ολομέλεια οι μαθητές και οι
μαθήτριες προτείνουν διάφορες ειδήσεις της επικαιρότητας και επιλέγουν όλοι/ες
μαζί την είδηση με την οποία θα ασχοληθούν. Η είδηση αυτή θα μπορούσε να είναι
και κατασκευασμένη από τους ίδιους/ες. Στη συνέχεια, χωρίζονται σε 4 ομάδες. Η
πρώτη ομάδα είναι των δημοσιογράφων σε μεγάλη εφημερίδα, η δεύτερη των ραδιοφωνικών
παραγωγών, η τρίτη των τηλεοπτικών παρουσιαστών ειδήσεων και η τέταρτη των
χρηστών γνωστού μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Οι ομάδες των παιδιών
χρησιμοποιώντας είτε χαρτί είτε τεχνολογικά μέσα, αλλά και δραματοποίηση,
στήνουν την είδηση, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της είδησης που έχουν ήδη
διδαχτεί και όπως θεωρούν ότι ταιριάζει στο μέσο επικοινωνίας που
χρησιμοποιούν. Στο τέλος, παρουσιάζουν στην ολομέλεια τις εργασίες τους (με
ανάγνωση, με αρχείο κειμένου, ψηφιακό αρχείο ήχου ή βίντεο, με δραματοποίηση,
ό,τι αποφασίσουν τα παιδιά κι επιτρέπουν οι αντικειμενικές συνθήκες) και
σχολιάζουν.
Βήμα 5
Στη συνέχεια μπορεί να δοθεί ως εργασία είτε
στο σχολείο είτε στο σπίτι μια δραστηριότητα παραγωγής λόγου.
Παραγωγή Γραπτού Λόγου: Άρθρο στο περιοδικό
της τάξης. Θέμα: Σε ενδιαφέρει ή όχι να ενημερώνεσαι για την τρέχουσα
κοινωνική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα και γιατί; Ποιο μέσο ενημέρωσης προτιμάς και γιατί;
Ενδεικτική Απάντηση
Το ύφος πρέπει να είναι οικείο, ο τόνος να
χαρακτηρίζεται από μετρημένη προφορικότητα και να κυριαρχεί το α’ ενικό
πρόσωπο.
Παράλληλα διδάσκεται το λογοτεχνικό κείμενο
του θέματος.
Κείμενο 2
Παλιές φωτογραφίες
Ποίημα του Τίτου Πατρίκιου (1928-) από τη
συλλογή, Συγκατοίκηση με το παρόν, Κέδρος, 2011.
Πάλι κοιτάζω παλιές φωτογραφίες
από διαδηλώσεις, πορείες, συγκεντρώσεις
σε δρόμους, σε γήπεδα, σε πλατείες
φωτογραφίες του ’65, του ’68, του ’74, του
’81.
Μέσα σε ομοιόμορφα πλήθη
προσπαθώ να μεγεθύνω τις φυσιογνωμίες
να ξεχωρίσω την έκφραση του κάθε ανθρώπου
τη θεληματική, την ανυποχώρητη, την εξεγερμένη
την αιματοβαμμένη, τη χαρούμενη
όμως τα πρόσωπα δείχνουν ξεθωριασμένα
όπως το χαρτί των παλιών εφημερίδων
όπως οι περσινές και οι προπέρσινες ειδήσεις.
Άραγε απ’ όλους ποιοι πέθαναν και ξεχαστήκαν
ποιοι από τότε κιόλας ήσαν αγνοημένοι
ποιοι βρίσκονται και σήμερα μαζί
ποιοι ονειρεύονται από κοινού το ίδιο όνειρο
ποιοι ακόμα μιλάνε μεταξύ τους
ποιοι μένουν χωμένοι χώρια στη γωνιά τους
ποιοι βρίσκουν καταφύγιο στην αβεβαιότητα
ποιοι στην ατράνταχτη σιγουριά;
Όσο κοιτάζω τις παλιές φωτογραφίες
τόσο πιο καθαρά το βλέπω
περισσότερο κι από το παρελθόν
το μέλλον είναι που δεσμεύει.
Βήμα 1
Γίνεται η παρουσίαση του ποιήματος και η
αναδιήγησή του από κάποιον/α μαθητή/τρια. Στη συνέχεια αναζητείται το θέμα του.
Ενδεικτική Απάντηση
Το ποιητικό υποκείμενο κοιτάζει παλιές
φωτογραφίες από διάφορες στιγμές του παρελθόντος και προσπαθεί να διακρίνει την
έκφραση των προσώπων που απεικονίζονται. Η προσπάθειά του αυτή όμως δεν έχει
επιτυχία. Αναρωτιέται για την τύχη όλων αυτών των προσώπων και καταλήγει στη
διαπίστωση ότι το μέλλον δεσμεύει τον άνθρωπο πιο πολύ απ’ το παρελθόν.
Θέμα: Η σχέση του ανθρώπου με τον χρόνο.
• Οι
μαθητές και οι μαθήτριες θα διατυπώσουν ίσως κατά τη συζήτηση πολλά θέματα. Η
τάξη θα είναι αυτή που θα επιλέξει ποιο θα είναι το θέμα από όσα θα ακουστούν
που θα εστιάσουν.
Βήμα 2
Στήριξη του θέματος με κειμενικά στοιχεία.
Κειμενικοί Δείκτες
Πάλι: Το χρονικό επίρρημα στην αρχή του 1ου
στίχου δείχνει ότι αποτελούσε συνήθεια για το ποιητικό υποκείμενο να κοιτάζει
τις παλιές φωτογραφίες.
από διαδηλώσεις, πορείες, συγκεντρώσεις / σε
δρόμους, σε γήπεδα, σε πλατείες / φωτογραφίες του ’65, του ’68, του ’74, του
’81: Ασύνδετα σχήματα. Το πρώτο παραπέμπει σε έντονη αγωνιστική δράση, το
δεύτερο σε χώρους επικοινωνίας των ανθρώπων, το τρίτο σε σημαντικές χρονολογίες
(65: Αποστασία που οδήγησε τελικά στη Χούντα, 68: Αποτυχημένο αντικίνημα του Βασιλιά
και απομάκρυνσή του, αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα από τον
Παναγούλη, Νόθο δημοψήφισμα της Χούντας, 74: Εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο,
Αποκατάσταση της Δημοκρατίας, 81: Η πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα).
• Σε
αυτό το σημείο, αν υπάρχει η δυνατότητα, μπορεί να ζητηθεί από τους/τις
μαθητές/τριες, χωρισμένοι/ες σε τέσσερις ομάδες, να ψάξουν στο διαδίκτυο
πληροφορίες για αυτές τις ημερομηνίες.
Ομοιόμορφα πλήθη: Πλήθη που τα δένει ένας
κοινός σκοπός.
Προσπαθώ / να μεγεθύνω / να ξεχωρίσω:
Ενεστώτας χρόνος και βουλητικές προτάσεις, συνεχής η προσπάθεια του υποκειμένου
να διεισδύσει στα εικονιζόμενα πρόσωπα.
τη θεληματική, την ανυποχώρητη, την εξεγερμένη
την αιματοβαμμένη, τη χαρούμενη: Ασύνδετο σχήμα: Πρόκειται για πρόσωπα αγωνιστών,
που με ενθουσιασμό και θυσίες μάχονταν μαζί με το ποιητικό υποκείμενο.
όμως: Αντίθεση. Ανεπιτυχής η προσπάθεια του
ποιητικού υποκειμένου.
όπως το χαρτί των παλιών εφημερίδων / όπως οι
περσινές και οι προπέρσινες ειδήσεις: Παρομοίωση. Η φθαρτότητα του παλιού
χαρτιού και η προσωρινότητα των ειδήσεων τονίζουν την αδυναμία του ποιητικού
υποκειμένου να διακρίνει τα πρόσωπα των παλιών συναγωνιστών.
ποιοι πέθαναν και ξεχαστήκαν / ποιοι από τότε
κιόλας ήσαν αγνοημένοι / ποιοι βρίσκονται και σήμερα μαζί / ποιοι ονειρεύονται
από κοινού το ίδιο όνειρο / ποιοι ακόμα μιλάνε μεταξύ τους / ποιοι μένουν
χωμένοι χώρια στη γωνιά τους / ποιοι βρίσκουν καταφύγιο στην αβεβαιότητα /
ποιοι στην ατράνταχτη σιγουριά;: Τα αλλεπάλληλα ερωτήματα του ποιητικού
υποκειμένου δείχνουν, εκτός από το δικό του ενδιαφέρον για τους παλιούς του
φίλους και συναγωνιστές, και τους διαφορετικούς δρόμους που τράβηξαν όλοι
αυτοί. Άλλοι θυσιάστηκαν κι αφέθηκαν στη λήθη, άλλοι απομακρύνθηκαν από νωρίς,
άλλοι συνεχίζουν την κοινή πορεία κι έχουν τα ίδια οράματα και ιδανικά, άλλοι
απομονώθηκαν, άλλοι αμφιβάλλουν, άλλοι παραμένουν βέβαιοι.
Όσο – τόσο: Τα δύο ποσοτικά επιρρήματα
δείχνουν και την επίμονη προσπάθεια του ποιητικού υποκειμένου και προσδίδουν
έμφαση στη βεβαιότητά του για την υπερίσχυση του μέλλοντος έναντι του
παρελθόντος.
πιο καθαρά: Συγκριτικός βαθμός. Η επίμονη
προσπάθεια φέρνει αποτελέσματα. Είναι πλέον πιο καθαρή η θέαση των πραγμάτων.
παρελθόν – μέλλον: Αντίθεση. Οι δύο διαστάσεις
του χρόνου που καθορίζουν τη στάση μας απέναντι στη ζωή, το παρόν μας.
περισσότερο: Συγκριτικός βαθμός. Μέσα από τη
σύγκριση παρελθόντος – μέλλοντος το βάρος τελικά πέφτει στο δεύτερο. Φαίνεται
να είναι περισσότερο καταλυτικό στη διαμόρφωση της τρίτης χρονικής διάστασης
του ποιητικού υποκειμένου, αυτής του παρόντος.
δεσμεύει: Ενεστώτας χρόνος. Αποδίδει το παρόν
του ποιητικού υποκειμένου, αλλά και προσδίδει διαχρονικότητα στην απόφανσή του
για τη δύναμη του μέλλοντος.
Βήμα 3
Σε αυτό το σημείο μπορεί να δοθεί ως ατομική
εργασία στην τάξη το 4ο θέμα από την τράπεζα.
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15) Να σχολιάσεις τη στάση του
ποιητή απέναντι στο παρελθόν και το μέλλον, εστιάζοντας στο περιεχόμενο των
τεσσάρων τελευταίων στίχων του ποιήματος (80-200 λέξεις). Μονάδες 15
Όσο κοιτάζω τις παλιές φωτογραφίες
τόσο πιο καθαρά το βλέπω
περισσότερο κι από το παρελθόν
το μέλλον είναι που δεσμεύει.
Ενδεικτική Απάντηση
Το ποιητικό υποκείμενο σε μια θεώρηση της
σχέσης του με το παρελθόν και το μέλλον, προχωρά στη διαπίστωση ότι αυτό που
περισσότερο λειτουργεί δεσμευτικά για αυτό δεν είναι το παρελθόν, αλλά το
μέλλον. Μέσα από τη θέαση των παλιών φωτογραφιών, διακρίνει με περισσότερη
ενάργεια ότι τα μελλούμενα είναι πιο περιοριστικά για το ίδιο σε σύγκριση με τα
περασμένα και παραδέχεται τη μεγαλύτερη δύναμη του άγνωστου που θα έρθει
απέναντι στο ήδη βιωμένο και γνωστό. Το παρελθόν δημιουργεί για κάθε άνθρωπο
ένα πλέγμα ιδεολογικό και αξιακό, το οποίο καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τη
στάση του απέναντι στη ζωή. Οι ιδέες και τα ιδανικά που υπηρετήθηκαν, οι αγώνες
που δόθηκαν, οι ελπίδες που καλλιεργήθηκαν, οι πραγματεύσεις, οι διαψεύσεις, οι
επιτυχίες και οι αποτυχίες που προέκυψαν, είναι λογικό να επηρεάζουν το παρόν
του και ως ένα βαθμό να το διαμορφώνουν. Το μέλλον από την άλλη πλευρά, είναι
γεμάτο από φόβους -με κυριότερο αυτόν της ζωής ή του θανάτου- και αναστολές,
από ένα ισχυρό αίσθημα διατήρησης της ύπαρξης, από επιθυμίες και ανάγκες που
συχνά μοιάζουν ανεπίτευκτες, από φιλοδοξίες που μπορεί να υπερβαίνουν τον
ρεαλισμό, κι όλα αυτά δημιουργούν έναν περιοριστικό κλοιό στον άνθρωπο που δεν
τον αφήνει να απελευθερωθεί και να ζήσει όπως αυτός πραγματικά θα επιθυμούσε.
Μέσα στις άδηλες διαστάσεις του μέλλοντος πάλι, μπορεί κανείς να βρει κι εκείνο
τον πόθο του ανθρώπου να μην προδώσει το ίδιο το παρελθόν του, τις αξίες του
και την πορεία που πορεύτηκε ως εκείνη τη στιγμή, κι αυτός ο αγώνας να είναι
ένας αγώνας δύσκολος σε μια εποχή κρίσης των αξιών, που τον δεσμεύει με θετικό
τρόπο όμως, ώστε να μπορέσει να περιχαρακωθεί, να αμυνθεί και να αντισταθεί
στις σειρήνες της απαξίας, της ρηχότητας, της απουσίας ιδανικών.
Βήμα 4
Δημιουργική δραστηριότητα στην τάξη
Οι μαθητές/τριες είναι σε κύκλο. Στη μέση
τοποθετείται μια παλιά φωτογραφία. Οι μαθητές/τριες θα πρέπει να φτιάξουν μια
ιστορία με έμπνευση αυτή τη φωτογραφία, δημιουργώντας μία φράση ο καθένας/μιά.
Ο πρώτος/η που θα μιλήσει ορίζεται με κλήρωση. Για τη συνέχεια ακολουθείται η
φορά του ρολογιού ή αντίστροφα. Ο κάθε μαθητής και μαθήτρια θα συνεχίζει την
ιστορία από το σημείο που την άφησε ο/η προηγούμενος/η. Μπορούν να έχουν τεθεί
κάποιες προϋποθέσεις, η ύπαρξη για παράδειγμα κάποιων στοιχείων πλοκής
(περιπέτεια, συγκρούσεις κ.α.), ενώ θα ήταν καλό η συλλογική “συγγραφή” να
ηχογραφείται, εφόσον συμφωνούν όλοι. Διαφορετικά, θα μπορούσε κάποιος/α να έχει
αναλάβει χρέη πρακτικογράφου, σημειώνοντας τα βασικά σημεία της εξέλιξης.
Βήμα 5
Δημιουργική δραστηριότητα ασύγχρονα
Μπορούν να δοθούν δύο δραστηριότητες για το
σπίτι, στις οποίες είναι δυνατό να αξιοποιηθεί η πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης.
1η Δραστηριότητα
Ομαδική Εργασία: Οι μαθητές και οι μαθήτριες
είναι χωρισμένες σε 4 ομάδες. Κάθε ομάδα γράφει στον τοίχο της δικής της
κυψέλης (σε περίπτωση που αξιοποιείται η πλατφόρμα e me) ή σε ένα συνεργατικό
έγγραφο. Εκεί τα μέλη της ομάδας θα πρέπει να ανεβάσουν, μετά από αναζήτηση,
ποιήματα τα οποία, λιγότερο ή περισσότερο, σχετίζονται με τη φωτογραφία. Μετά
θα πρέπει να επιλέξουν κάποιο από αυτά και θα καταθέσουν τις σκέψεις τους για
τον ρόλο της φωτογραφίας στο ποίημα. Αφού καταλήξουν στην τελική τους θέση, θα
ανεβάσουν αυτή μαζί με το ποίημα στον τοίχο της κυψέλης της τάξης. Οι άλλες
ομάδες θα σχολιάσουν τις θέσεις των συμμαθητών/τριών τους.
2η Δραστηριότητα
Ατομική Εργασία: Να επιλέξεις μια φωτογραφία
(δική σου ή ξένη) και με αφορμή αυτή να γράψεις μια μικροϊστορία. Η φωτογραφία
αυτή θα πρέπει όμως να ενσωματωθεί μέσα στο κείμενό σου και να συμβάλλει στην
εξέλιξη της πλοκής (έως 200 λέξεις).
