Τα Κειμενικά Είδη - Μικροσενάριο Διδασκαλίας
Βασιλική Σταμάτη, φιλόλογος
1. Ένα κείμενο μπορεί να περιγράφει (κατηγοριοποίηση πραγμάτων σε
κοινά/καθημερινά και τεχνικά πλαίσια νοήματος),
να εξηγεί (διαδοχή
των φαινομένων σε σχέσεις
χρονικότητας ή/και αιτιότητας,) να καθοδηγεί (διαδικασία της λογικής διαδοχής
δραστηριοτήτων ή συμπεριφορών), να αφηγείται (διαδικασία της διαδοχής προσώπων και
γεγονότων στο χώρο και στο χρόνο).
Να τοποθετήσετε τα παρακάτω κείμενα σε κάποιο από αυτά τα είδη, λαμβάνοντας
υπόψη ότι θα μπορούσαν κάποια από αυτά να επιτελούν περισσότερες διαδικασίες.
Κείμενο 1
Το Ταξιδεύοντας του Νίκου Καζαντζάκη είναι
μια πεντάτομη σειρά ταξιδιωτικών εντυπώσεων του συγγραφέα. Στον τρίτο τόμο
περιλαμβάνει τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στην Αγγλία στις αρχές του Β’
Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Καζαντζάκης ανήκει στους εισηγητές της ταξιδιωτικής
λογοτεχνίας στην Ελλάδα.
Τρυφερό
πράσινο, αλαφρός μακρόσυρτος κυματισμός της γης, χαρά ανοιξιάτικη, υγρή, πηχτή
χινοπωριάτικη γλύκα στην καρδιά του καλοκαιριού. Ψιχαλίζει ακατάπαυτα, αθόρυβα.
Μυρίζει το κομμένο χορτάρι, κοπάδια κανελιές με άσπρες βούλες καλοζωϊσμένες
αγελάδες σηκώνουν το κεφάλι οκνά και μασουλίζουν. Ήσυχος, γαλάζιος ξετουλουπώνεται
ο αχνός από τα ρουθούνια τους κι ανεβαίνει στον ουρανό να γίνει κι αυτός ζεστή
καλοκαιριάτικη βροχούλα.
Κάτω από
τα πόδια σου το χώμα είναι ελαστικό, καλοθρεμμένο· και το
μπαστούνι σου να καρφώσεις, θα πετάξει βλαστούς. […]
Άνοιξα την
ξύλινη μουσκεμένη πορτούλα του εξοχικού σπιτιού και προχώρεσα προς τον
αντικρινό λόφο. Αγελάδες, σγουρόμαλλα στρουμπουλά πρόβατα, κόκκινες πινελιές τα
σπιτάκια στο πράσινο, ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος γυαλίζει σαν ατσάλι. Ερημία.
Άφραστη γλύκα και σιωπή. Μια σιωπή όχι σαν τη δική μας, στις χώρες του ήλιου,
καμωμένη από χιλιάδες τζιτζίκια που τόσο δυνατά φωνάζουν ώστε το ανθρώπινο αυτί
δεν μπορεί να τ’ ακούσει· κι όλα σου τα νεύρα,
μέσα στην ύπουλη τούτη επικίνδυνη σιωπή, τινάζονται και προσπαθούν να πιάσουν
το άπιαστο. Μα μια σιωπή εδώ τίμια, άδολη, χωρίς ήχο, αναπαυτική, που αλείφει
με μέλι πηχτό τα μελίγγια.
-
Τούτη είναι η Αγγλία; Τούτη είναι η Αγγλία; Φώναζα
μέσα μου ξαφνιασμένος.
Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας Γ’ Αγγλία Το γαλάζιο πουλί της
Αγγλίας
Κείμενο 2
Στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου
βρίσκουμε τα παρακάτω σχετικά με το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Το
φαινόμενο του θερμοκηπίου
Τo
φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διαδικασία. Το χρειαζόμαστε για να
διατηρούμε τη Γη μας ζεστή, ώστε να υπάρχει ζωή και ανάπτυξη. Δίχως αυτό, η Γη
θα ήταν κρύα περίπου -20 oC, και δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή. Αντιθέτως, η
μέση θερμοκρασία της Γης διατηρείται στο επίπεδο των 15 oC, χάρη στο φαινόμενο
αυτό. Τα αέρια του θερμοκηπίου (που περιλαμβάνουν κυρίως το CO2 και τους
υδρατμούς) σχηματίζουν ένα 'στρώμα' πάνω από το έδαφος της Γης σε ένα ορισμένο
ύψος, ώστε αφού επιτρέψουν να εισέλθει η υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου, αυτή
απορροφάται κατά ένα μέρος από τη Γη και την ατμόσφαιρα. Εν συνεχεία η υπόλοιπη
ακτινοβολία την επανεκπέμπει η Γη, που ένα τμήμα της φεύγει προς το διάστημα
και το υπόλοιπο εγκλωβίζεται από το στρώμα των αερίων του θερμοκηπίου.
Ένα μέρος
λοιπόν της ηλιακής ακτινοβολίας κατά την είσοδο της, περνά αναλλοίωτη στην
ατμόσφαιρα, φτάνει στην επιφάνεια του εδάφους και ακτινοβολείται προς τα πάνω
με μεγαλύτερο μήκος κύματος.
Ένα μέρος
αυτής απορροφάται από την ατμόσφαιρα, τη θερμαίνει και επανεκπέμπεται στην
επιφάνεια του εδάφους. Το στρώμα των αερίων λοιπόν, επιτρέπει τη διέλευση της
ακτινοβολίας αλλά ταυτόχρονα την εγκλωβίζει, μοιάζει με τη λειτουργία ενός
θερμοκηπίου και ο Γάλλος μαθηματικός Fourier το ονόμασε το 1822 «Φαινόμενο
Θερμοκηπίου».
Αποτελεί μια φυσική διεργασία που
εξασφαλίζει στη Γη μια σταθερή θερμοκρασία επιφάνειας εδάφους γύρω στους 15οC.
Όμως τα τελευταία χρόνια λέγοντας φαινόμενο Θερμοκηπίου δεν αναφερόμαστε στη
φυσική διεργασία, αλλά στην έξαρση αυτής, λόγω της ρύπανσης της ατμόσφαιρας από
τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Οι υδρατμοί, το διοξείδιο του άνθρακα και
μεθάνιο σχηματίζουν ένα φυσικό διαχωριστικό γύρω από τη Γη. Πάντως η καύση
ορυκτών καυσίμων έχει οδηγήσει στην αύξηση του ποσού του CO2 αλλά και άλλων
αερίων όπως το μεθάνιο και οξείδια του αζώτου, που εκλύονται στην ατμόσφαιρα.
Η επιφάνεια της Γης θερμαίνεται από τον
ήλιο. Καθώς θερμαίνεται, ανακλά πίσω προς την ατμόσφαιρα θερμότητα.
Περίπου το 70% της ενέργειας του ήλιου,
ακτινοβολείται προς τα πίσω, στο διάστημα. Αλλά κάποιο ποσό της υπέρυθρης
ακτινοβολίας παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου, που θερμαίνουν ακόμη
περισσότερο την ατμόσφαιρα.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η Γη να
διατηρείται θερμή και να εμφανίζεται το φαινόμενο της ζωής. Αλλά οι αυξημένες
ποσότητες των εκπομπών των αερίων, αλλάζουν την ισορροπία του σύνθετου αυτού
συστήματος, προξενώντας την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας.
Κείμενο 3
Η Κυριακή Βασσάλου σε ένα πρόσφατο άρθρο της
στην εφημερίδα Καθημερινή καταθέτει τις εντυπώσεις της από την επίσκεψή της στα
Χανιά της Κρήτης.
Χανιά
τώρα!
Ταξιδεύοντας
στα Χανιά το φθινόπωρο, και πολύ περισσότερο τον χειμώνα όταν η πολυκοσμία
υποχωρεί, έχεις μια μοναδική ευκαιρία να δεις την πόλη και τους ανθρώπους της
αλλιώς. Χωρίς πολύ τουρισμό –αν και πάντα όλο και κάποιος «ξένος» κυκλοφορεί
εδώ κι εκεί– και χωρίς τη φούρια του καλοκαιριού, όταν οι Χανιώτες, ειδικά οι
νεότεροι, τρέχουν από τη μία δουλειά στην άλλη –σε καφέ, μπαρ, ξενοδοχεία,
εστιατόρια και καταστήματα με σουβενίρ– για να τα προλάβουν όλα.
Από τον
Νοέμβριο και μέχρι την άνοιξη, η πόλη επιστρέφει στους κανονικούς της ρυθμούς.
Οι Χανιώτες και οι πάμπολλοι μη Κρήτες που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα εδώ
απολαμβάνουν τον γοητευτικό τόπο τους, τις βόλτες και τις «καλημέρες» απ’ άκρη
σ’ άκρη στο Ενετικό Λιμάνι: από το Φρούριο του Φιρκά, που στεγάζει το Ναυτικό
Μουσείο, μέχρι το Γυαλί Τζαμισί, το Μεγάλο Αρσενάλι, που φιλοξενεί το Κέντρο
Αρχιτεκτονικής Μεσογείου και ένα σωρό ενδιαφέρουσες εκθέσεις κατά καιρούς, τα
υπόλοιπα Νεώρια και ακόμα πιο κάτω. Κάνουν μια στάση στο τέρμα της Ακτής
Ενώσεως για έναν καφέ στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο, με θέα στον αιγυπτιακό Φάρο, σήμα
κατατεθέν της πόλης (ιδανικά κατά το ηλιοβασίλεμα), ή συνεχίζουν προς το στενό
των Λουξ (οδός Σαρπηδόνος) και το Κουμ Καπή. Ο καθένας στα στέκια του, στις
παρέες που ξαναβρίσκονται μετά από μια κοπιαστική σεζόν και στις κουβέντες που
ξεκινούν για τις αγροτικές εργασίες, τον τρύγο που τελείωσε και τις ελιές που
έρχονται (οι περισσότεροι, άλλωστε, «κρατούν» από κάποιο χωριό).
Ο
τουρισμός πάντως –με τον έναν ή τον άλλο τρόπο– απασχολεί και τον τελευταίο
κάτοικο αυτής της πόλης. Βασικό θέμα συζήτησης μεταξύ των ανθρώπων είναι τόσο
το στεγαστικό –που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια με τις βραχυχρόνιες
μισθώσεις των σπιτιών και την άνοδο των ενοικίων– όσο και το γεγονός ότι η
σεζόν σε τούτη τη γωνιά της Ελλάδας είναι αρκετά διευρυμένη, με πολύ καλές
επιδόσεις τόσο την άνοιξη όσο και το φθινόπωρο. Το 2018 ήταν η καλύτερη χρονιά
των τελευταίων ετών (τα στοιχεία μιλούν για περισσότερες από 3 εκατ. διεθνείς
αφίξεις στο αεροδρόμιο των Χανίων), ενώ φέτος υπήρξε μια μικρή κάμψη, η οποία
μάλλον χρειαζόταν, θα πουν οι πιο ψύχραιμοι, λαμβάνοντας υπόψη τα όρια και τις
δυνατότητες του προορισμού.
Όρεξη να
έχεις για περπάτημα, και τα Χανιά είναι ανεξάντλητα. Αφήνοντας το Ενετικό
Λιμάνι και μπαίνοντας στα στενά της Παλιάς Πόλης, θα δείτε δείγματα όλων των
πολιτισμών που πέρασαν και άφησαν τη μικρή ή μεγάλη κληρονομιά τους στον τόπο.
Τα βενετσιάνικα κτίρια δεσπόζουν σχεδόν παντού, όμως στη βόλτα που θα κάνετε
αξίζει να συμπεριλάβετε τόσο τον Τοπανά, την αρχοντική γειτονιά των χριστιανών,
όσο και την Οβραϊκή γειτονιά, την παλιά εβραϊκή συνοικία δηλαδή (αναζητήστε
στον χάρτη τις οδούς Κονδυλάκη, Ζαμπελίου, Θεοτοκοπούλου, Αγγέλου κ.ά., που
είναι από τις ωραιότερες της πόλης, με εξαιρετικά καφέ, εστιατόρια, μπουτίκ
ξενοδοχεία και καταστήματα), ενώ ιδιαίτερα ατμοσφαιρική είναι και η περιοχή της
Σπλάντζιας. Πρόκειται για τον παλιό μουσουλμανικό μαχαλά, που την τελευταία
δεκαετία έχει «υποστεί» έναν γενναίο «εξευγενισμό» και συγκεντρώνει τα πλέον
αγαπημένα στέκια των ντόπιων, αλλά και των ουκ ολίγων φοιτητών, που ενισχύουν
τη ζωντάνια της πόλης τους μήνες εκτός σεζόν.
Στη
Σπλάντζια φροντίστε να ρίξετε για λίγη ώρα άγκυρα στην πλατεία 1821, κάτω από
τον ιστορικό πλάτανο και μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που με το
καμπαναριό της από τη μια και τον μιναρέ της από την άλλη έχει μια ενδιαφέρουσα
ιστορία να μας διηγηθεί: κατά την Ενετοκρατία ήταν ο ναός του Αγίου Νικολάου
των Δομινικανών, επί Τουρκοκρατίας ήταν το κεντρικό τζαμί των Χανίων και ως
ορθόδοξος ναός λειτουργεί από το 1918. Στη Σπλάντζια, οι ωραίες ιδέες και η
δημιουργικότητα περισσεύουν. Εδώ θα βρείτε το Μικρό Καράβι (Δασκαλογιάννη 59),
το ωραιότερο ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο των Χανίων, που το «τρέχουν» η Μαρία και ο
Θοδωρής. Εδώ πάρκαραν τα ποδήλατά τους και ο Βαγγέλης με τον Τάσο, Αθηναίοι και
αυτοί, και άνοιξαν το ποδηλατικό café-bar Ride (Δασκαλογιάννη 52), με τα
εναλλακτικά μουσικά events και μια τεράστια ποικιλία σε μπίρες. Τις τελευταίες
μπορείτε να τις προμηθευτείτε για το σπίτι από απέναντι, όπου βρίσκεται το
μικροσκοπικό B is for Beer (Δασκαλογιάννη 55), η πρώτη κάβα μπίρας στα Χανιά, η
οποία εδώ και λίγο καιρό λειτουργεί με νέο ιδιοκτήτη. Και δεν είναι μόνο αυτοί
που έχουν φέρει φρέσκο αέρα στη γειτονιά. Κάθε τόσο ξεφυτρώνουν ενδιαφέροντα
καταστήματα παντός είδους πλάι στα παλιότερα – όλα στην οδό Δασκαλογιάννη.
Απέναντι από τις χειροποίητες δημιουργίες του Fab Lab (αρ. 26) θα πιείτε έναν
καπουτσίνο στο Monogram Roaster Coffee Shop (αρ. 5) και λίγο πιο πάνω θα
θαυμάσετε τα διακοσμητικά και τα μαρμάρινα artworks της Κωνσταντίνας, που είναι
αρχιτέκτονας και διατηρεί το γραφείο της μαζί με ένα ιδιαίτερο μικρό εκθετήριο,
ονόματι Mono Rocks (Τσουδερών 48 και Δασκαλογιάννη). Νέοι άνθρωποι, νέες ιδέες,
νέα πνοή στην πόλη όλο τον χρόνο!
Κυριακή
Βασσάλου, Χανιά τώρα
Κείμενο 4
Το Ζητείται Ελπίς είναι ένα διήγημα του
Αντώνη Σαμαράκη, το οποίο περιλαμβάνεται στην ομώνυμη συλλογή διηγημάτων του. Η
συλλογή κυκλοφόρησε το 1954 και είχε μεγάλη απήχηση στο μεταπολεμικό κοινό στην
Ελλάδα και το εξωτερικό.
Όταν
μπήκε στο καφενείο, κείνο το απόγεμα, ήτανε νωρίς ακόμα. Κάθισε σ’ ένα τραπέζι,
πίσω από το μεγάλο τζάμι που έβλεπε στη λεωφόρο. Παράγγειλε καφέ.
Σε άλλα
τραπέζια, παίζανε χαρτιά ή συζητούσανε.
Ήρθε ο
καφές. Άναψε τσιγάρο, ήπιε δυο γουλιές, κι άνοιξε την απογευματινή εφημερίδα.
Καινούριες
μάχες είχαν αρχίσει στην Ινδοκίνα. «Αι απώλειαι εκατέρωθεν υπήρξαν βαρύταται»,
έλεγε το τηλεγράφημα.
Ένα ακόμα ιαπωνικό αλιευτικό που γύρισε με
ραδιενέργεια.
«Η σκιά
του νέου παγκοσμίου πολέμου απλούται εις τον κόσμον μας», ήταν ο τίτλος μιας
άλλης είδησης.
Ύστερα
διάβασε άλλα πράγματα: το έλλειμμα του προϋπολογισμού, προαγωγές εκπαιδευτικών,
μια απαγωγή, ένα βιασμό, τρεις αυτοκτονίες. Οι δυο, για οικονομικούς λόγους.
Δυο νέοι, 30 και 32 χρονώ. Ο πρώτος άνοιξε το γκάζι, ο δεύτερος χτυπήθηκε με
πιστόλι.
Αλλού
είδε κριτική για ένα ρεσιτάλ πιάνου, έπειτα κάτι για τη μόδα, τέλος την
«Κοσμική Κίνηση»: «Κοκταίηλ προχθές παρά τω κυρίω και τη κυρία Μ. Τ. .Χάρμα
εύμορφιας και κομψότητας η κυρία Β. Χ. με φόρεμα κομψότατο εμπριμέ και τοκ πολύ
σικ. Ελεγκάντικη εμφάνισις η δεσποινίς Ο. Ν.»
Άναψε κι
άλλο τσιγάρο. Έριξε μια ματιά στις «Μικρές Αγγελίες» :
ΠΩΛΕΙΤΑΙ
νεόδμητος μονοκατοικία, κατασκευή αρίστη, εκ 4 δωματίων, χολ, κουζίνας, λουτρού
πλήρους, W. C.
ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ
εις σοβαρόν κύριον δωμάτιον εις β’ όροφον, ευάερον, ευήλιον…
ΖΗΤΕΙΤΑΙ
πιάνο προς αγοράν…
Σκέψεις
γυρίζανε στο νου του.
Από τότε
που τέλειωσε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, η σκιά του τρίτου δεν είχε πάψει να
βαραίνει πάνω στον κόσμο μας. Και στο μεταξύ, το αίμα χυνότανε, στην Κορέα
χτες, στην Ινδοκίνα σήμερα, αύριο…
Πέρασε το
χέρι του στα μαλλιά του. Σκούπισε τον ιδρώτα στο μέτωπο του˙ είχε ιδρώσει, κι
όμως δεν έκανε ζέστη.
Ὁ πόλεμος,
ἡ βόμβα ὑδρογόνου,
οἱ αὐτοκτονίες
γιὰ οἰκονομικοὺς λόγους,
ἡ «Κοσμικὴ
Κίνησις»... Τὸ πανόραμα τῆς ζωῆς!
Δὲν εἶχε ἀλλάξει
διόλου πρὸς τὸ καλύτερο
ἡ ζωή μας ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸν πόλεμο.
Ὅλα εἶναι, τὰ ἴδια σὰν καὶ πρίν. Κι
ὅμως εἶχε ἐλπίσει κι
αὐτός, ὅπως εἶχαν ἐλπίσει ἑκατομμύρια
ἄνθρωποι σ᾿ ὅλη τὴ γῆ, πῶς ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸν πόλεμο,
ὕστερ᾿ ἀπὸ τόσο αἷμα ποὺ χύθηκε,
κάτι θ᾿ ἄλλαζε. Πὼς θἀρχόταν ἡ εἰρήνη, πὼς ὁ ἐφιάλτης
τοῦ πολέμου
δὲ θὰ ἴσκιωνε πιὰ τὴ γῆ μας, πὼς δὲ θὰ γίνονταν
τώρα αὐτοκτονίες
γιὰ οἰκονομικοὺς λόγους,
πὼς...
Σουρούπωνε.
Μερικὰ φῶτα εἶχαν ἀνάψει
κιόλας στὰ μαγαζιὰ ἀντίκρυ.
Στὸ καφενεῖο δὲν εἴχανε ἀνάψει ἀκόμα τὰ φῶτα. Τοῦ ἄρεσε ἔτσι τὸ ἡμίφως.
Σκέφτηκε
τὴ σύγχυση
ποὺ ἐπικρατεῖ στὸν κόσμο
μας σήμερα. Σύγχυση στὸν τομέα τῶν ἰδεῶν,
σύγχυση στὸν κοινωνικὸ τομέα,
σύγχυση...
Δὲν ἔφταιγε ἡ ἐφημερίδα
ποὺ ἔκανε τώρα
αὐτὲς τὶς
σκέψεις. Τὰ σκεφτότανε ὅλα αὐτὰ τὸν τελευταῖο καιρό,
πότε μὲ
λιγότερη, πότε μὲ περισσότερη ἔνταση.
Σκεφτότανε τὸ σκοτεινὸ πρόσωπο
τῆς ζωῆς. Τὴν εἰρήνη, τὴ βαθιὰ τούτη
λαχτάρα, ποὺ κρέμεται ἀπὸ μιὰ κλωστή.
Σκεφτότανε τὴ φτώχεια, τὴν ἀθλιότητα.
Σκεφτότανε τὸ φόβο ποὺ ἔχει μπεῖ στὶς
καρδιές.
Στὸν
καθρέφτη, δίπλα του, εἶδε τὸ πρόσωπό
του. Ἕνα πολὺ
συνηθισμένο πρόσωπο. Τίποτα δὲ μαρτυροῦσε τὴν ταραχὴ ποὺ εἶχε μέσα
του.
Εἶχε
πολεμήσει κι αὐτὸς στὸν τελευταῖο πόλεμο.
Καὶ εἶχε ἐλπίσει. Μὰ τώρα ἤτανε πιὰ χωρὶς ἐλπίδα.
Ναί, δὲ φοβότανε
νὰ τὸ ὁμολογήσει
στὸν ἑαυτό του πῶς ἤτανε χωρὶς ἐλπίδα.
Μιὰ σειρὰ ἀπὸ
διαψεύσεις ἐλπίδων ἦταν ἡ ζωή του.
Εἶχε ἐλπίσει
τότε,...
Εἶχε ἐλπίσει ὕστερα...
Κάποτε,
πρὶν ἀπὸ χρόνια,
εἶχε ἐλπίσει στὸν
κομμουνισμό. Μὰ εἶχε
διαψευσθεῖ κι ἐκεῖ. Τώρα δὲν εἶχε ἐλπίδα σὲ καμιὰ ἰδεολογία!
Ζήτησε ἕνα ποτήρι
νερὸ ἀκόμα. Αὐτὴ ἡ διάψευση
ἀπὸ τὶς λογῆς-λογῆς ἰδεολογίες
ἤτανε
βέβαια γενικὸ φαινόμενο. Καὶ παραπάνω
ἀπὸ τὴ
διάψευση, ἡ κούραση, ἡ ἀδιαφορία,
ποὺ οἱ πιὸ πολλοί, ἡ μεγάλη
πλειοψηφία νιώθει μπροστὰ στὶς
διάφορες ἰδεολογίες.
Κοίταζε τὰ τρόλλεϋ
ποὺ περνάγανε
ὁλοένα στὴ λεωφόρο,
τὸ πλῆθος...
Μπροστά του, ἡ ἐφημερίδα ἀνοιχτή. Ὅλα αὐτὰ ποὺ εἶχε δεῖ καὶ
πρωτύτερα: ἡ σκιὰ τοῦ
καινούριου πολέμου, ἡ Ἰνδοκίνα,
οἱ δυὸ αὐτοκτονίες
γιὰ οἰκονομικοὺς λόγους,
ἡ «Κοσμικὴ
Κίνησις»...
Τσιγάρα! ἕνας
πλανόδιος μπῆκε.
Πῆρε ἕνα
πακέτο.
Στὶς ἕξι
σελίδες τῆς ἐφημερίδας:
ἡ ζωή. Κι
αὐτός, ἤτανε τώρα
ἕνας ἄνθρωπος
ποὺ δὲν ἔχει ἐλπίδα.
Θυμήθηκε,
πρὶν ἀπὸ χρόνια, ἤτανε παιδὶ ἀκόμα, εἶχε ἀρρωστήσει
βαριὰ μιὰ θεία
του, ξαδέρφη τῆς μητέρας του. Τὴν εἴχανε
σπίτι τους. Ἦρθε ὁ γιατρός·
βγαίνοντας ἀπὸ τὸ δωμάτιο
τῆς ἄρρωστης,
εἶπε μὲ ἐπίσημο ὕφος:
Δὲν ὑπάρχει
πλέον ἐλπίς!
Ἔτσι κι αὐτός,
τώρα, εἶχε φτάσει
στὸ σημεῖο νὰ λέει:
- Δὲν ὑπάρχει
πλέον ἐλπίς!
Τοῦ φάνηκε
φοβερὸ ποὺ ἤτανε χωρὶς ἐλπίδα. Εἶχε τὴν αἴσθηση πὼς οἱ ἄλλοι στὸ καφενεῖο τὸν
κοιτάζανε κι ἄλλοι ἀπὸ τὸ δρόμο
σκέφτονταν καὶ ψιθυρίζανε μεταξύ τους: «Αὐτὸς ἐκεῖ δὲν ἔχει ἐλπίδα!» Σὰ νὰ ἦταν ἔγκλημα αὐτό. Σὰ νὰ εἶχε ἕνα σημάδι
πάνω του ποὺ τὸ μαρτυροῦσε. Σὰ νὰ ἤτανε γυμνὸς ἀνάμεσα σὲ
ντυμένους.
Σκέφτηκε
τὰ
διηγήματα ποὺ εἶχε
γράψει, δίνοντας ἔτσι μιὰ διέξοδο
στὴν ἀγωνία
του. Ἄγγιζε
θέματα τοῦ καιροῦ μας: τὸν πόλεμο,
τὴν
κοινωνικὴ
δυστυχία... Ὡστόσο, δὲν τὸ ἀποφάσιζε
νὰ τὰ ἐκδώσει.
Φοβότανε! Φοβότανε τὴν ἐτικέτα ποὺ θὰ τοῦ δίνανε
σίγουρα οἱ μὲν καὶ οἱ δέ. Ὄχι, ἔπρεπε νὰ τὰ βγάλει.
Στὸ διάολο ἡ ἐτικέτα! Αὐτὸς ἦταν ἕνας ἄνθρωπος,
τίποτε ἄλλο. Οὔτε ἀριστερὸς οὔτε
δεξιός. Ἕνας ἄνθρωπος
ποὺ εἶχε ἐλπίσει ἄλλοτε, καὶ τώρα δὲν ἔχει ἐλπίδα, καὶ ποὺ νιώθει
χρέος του νὰ τὸ πεῖ αὐτό.
Βέβαια, ἄλλοι θἄχουν ἐλπίδα,
σκέφτηκε. Δὲν μπορεῖ παρὰ νἄ χουν.
Ξανάριξε
μιὰ ματιὰ στὴν ἐφημερίδα:
ἡ Ἰνδοκίνα, ἡ «Κοσμικὴ
Κίνησις», τὸ ρεσιτὰλ πιάνου,
οἱ δυὸ αὐτοκτονίες
γιὰ οἰκονομικοὺς λόγους,
οἱ «Μικρὲς Ἀγγελίες»...
ΖΗΤΕΙΤΑΙ
γραφομηχανή...
ΖΗΤΕΙΤΑΙ
ραδιογραμμόφωνον...
ΖΗΤΕΙΤΑΙ
τζὶπ ἐν καλῇ
καταστάσει...
ΖΗΤΕΙΤΑΙ
τάπης γνήσιος περσικὸς...
Ἔβγαλε τὴν ἀτζέντα
του, ἔκοψε ἕνα φύλλο
κι ἔγραψε μὲ τὸ μολύβι
του:
ΖΗΤΕΙΤΑΙ ἐλπίς
Ὕστερα
πρόσθεσε τὸ ὄνομά του καὶ τὴ
διεύθυνσή του. Φώναξε τὸ γκαρσόνι. Ἤθελε νὰ
πληρώσει, νὰ πάει κατευθείαν στὴν ἐφημερίδα,
νὰ δώσει τὴν ἀγγελία
του, νὰ
παρακαλέσει, νὰ ἐπιμείνει
νὰ μπεῖ ὁπωσδήποτε
στὸ αὐριανὸ φύλλο.
Αντώνης
Σαμαράκης, Ζητείται Ελπίς
Κείμενο 5
Η Λωξάντρα είναι ένα μυθιστόρημα της Μαρίας
Ιορδανίδου. Μέσα από την ιστορία της γιαγιάς της η συγγραφέας μας δίνει τη ζωή
των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης στις αρχές του 20ου αιώνα. Το
παρακάτω απόσπασμα ανήκει στον τριτοπρόσωπο αφηγητή.
Καλοτάισε
τον άντρα σου, αν θέλεις να έχεις άντρα. Βάλε μπόλικο κρεμμύδι στο γιαλαντζί
ντολμά για να κάνεις το ντολμά νόστιμο, όμως ρίξε μέσα και δυόσμο για να τον
κάνεις χωνευτικό. Στο κυδωνάτο που είναι στυφτικό ρίξε μαζί να βράσουν και τα
κουκούτσια του κυδωνιού που είναι πολύ μαλαχτικά για να φέρεις την ισορροπία.
Το λάδι μην το λυπάσαι στο λαδερό γιατί η λαϊκή παροιμία λέει: «Φάε λάδι κ’ έλα
βράδυ». Κάθε λαχανικό στην εποχή του είναι και πιο ωραίο και πιο φτηνό, τι να
την κάνεις την κονσέρβα;
Μαρία
Ιορδανίδου, Λωξάντρα
Κείμενο
6
Το Αμάρτημα της μητρός μου είναι ένα διήγημα
του Γεωργίου Βιζυηνού. Ο Βιζυηνός κατάγεται από ένα χωριό της Θράκης, η οποία
τότε ανήκε ακόμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία και είναι ο εισηγητής του
νεοελληνικού διηγήματος στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε αυτό το διήγημα μας
μιλά για τη μητέρα του, η οποία μετά το θάνατο της μικρής κόρης της Αννιώς,
παρουσιάζει μια περίεργη για τους άλλους συμπεριφορά. Μόλις μεγαλώνουν τα
αγόρια της, υιοθετεί και μεγαλώνει ένα κορίτσι. Όταν πάντρεψε αυτό το κορίτσι,
ζητά από τα παιδιά της να υιοθετήσει ξανά ένα κορίτσι, το οποίο μάλιστα
φαίνεται να έχει κάποια σοβαρά προβλήματα υγείας. Όταν οι γιοι της αρνούνται να
αναλάβουν την οικονομική ενίσχυση της ανατροφής αυτού του κοριτσιού, η μητέρα
λέει τα παρακάτω στον αφηγητή.
— Ναί! εἶπεν ἐκείνη ἀποφασιστικῶς. Ἔχω κἄτι ἐδῶ μέσα
βαρύ, πολύ βαρύ, παιδί μου! Ὥς τώρα τό γνωρίζει μόνον ὁ Θεός καί
ὁ
πνευματικός μου. Ἐσύ εἶσαι
διαβασμένος καί συντυχαίνεις καμμιά φορά σάν τόν ἴδιο τόν
πνευματικό, καί καλύτερα. Σήκω, κλεῖσε τή
θύρα, καί κάτσε νά σέ τό πῶ, ἴσως μέ
παρηγορήσῃς ὀλίγο, ἴσως μέ
λυπηθῇς, καί ἀγαπήσῃς τό
Κατερινιώ, σάν νἆταν ἀδελφή
σου.
Οἱ λόγοι οὗτοι, καί ὁ τρόπος
μέ τόν ὁποῖον τούς ἐπρόφερεν,
ἐνέβαλον
τήν καρδίαν μου εἰς μεγάλην ταραχήν. Τί εἶχε νά μ' ἐμπιστευθῇ ἡ μήτηρ
μου χωριστά ἀπό τούς ἀδελφούς
μου; Ὅλας τάς
κατά τήν ἀπουσίαν μου δυστυχίας της μοί τάς εἶχεν ἀφηγηθῆ. Ὅλον τόν
προτοῦ της βίον
τόν ἐγνώριζον ὡσάν παραμῦθι. Τί ἦτο λοιπόν
αὐτό πού μᾶς ἀπέκρυπτε
μέχρι τοῦδε; πού
δέν ἐτόλμησε
νά φανερώσῃ εἰς κανένα
πλήν τοῦ Θεοῦ καί τοῦ
πνευματικοῦ της;
Ὅταν επανῆλθον νά
καθίσω πλησίον της, ἔτρεμον τά γόνατά μου ἐξ ἀορίστου ἀλλ' ἰσχυροῦ τινος
φόβου.
Ἡ μήτηρ
μου ἐκρέμασε
τήν κεφαλήν, ὡς κατάδικος, ὅστις ἵσταται ἐνώπιον τοῦ κριτοῦ του μέ
τήν συναίσθησιν τρομεροῦ τινος ἐγκλήματος.
— Τό θυμᾶσαι τό Ἀννιώ μας;
μέ ἠρώτησε
μετά τινας στιγμάς πληκτικῆς σιωπῆς.
— Μάλιστα, μητέρα! Πῶς δέν τό
θυμοῦμαι! Ἦταν ἡ μόνη μας
ἀδελφή, κ'
ἐξεψύχησεν
ἐμπρός στά
μάτια μου.
— Ναί! μέ εἶπεν, ἀναστενάξασα
βαθέως, ἀλλά δέν ἦτο τό
μόνο μου κορίτσι! Ἐσύ εἶσαι
τέσσαρα χρόνια μικρότερος ἀπό τό Χρηστάκη. Ἕνα χρόνο
κατόπι του ἔκαμα τήν πρώτη μου θυγατέρα.
Ἦταν τότε
κοντά, πού ἐπαντρολογιέτο ὁ Φωτής ὁ Μυλωνᾶς. Ὁ
μακαρίτης ὁ πατέρας σου παράργησε τό γάμο τους, ὥς πού ν' ἀποσαραντήσω
ἐγώ, γιά
νά τους στεφανώσουμε μαζί. Ἤθελε νά μέ βγάλῃ καί μένα
στόν κόσμο, γιά νά χαρῶ σάν πανδρευμένη, ἀφού
κορίτσι δέν μ' ἄφηκεν ἡ γιαγιά
σου να χαρῶ.
Τό πρωί
τούς στεφανώσαμε, καί τό βράδυ ἦταν οἱ
καλεσμένοι στό σπίτι τους· καί ἐπαῖζαν τά
βιολιά, καί ἔτρωγεν ὁ κόσμος
μέσα στήν αὐλή, κι ἐγύρνα ἡ κανάτα
μέ τό κρασί ἀπό χέρι σέ χέρι. Καί ἔκαμεν ὁ πατέρας
σου κέφι, σάν διασκεδαστικός πού ἦταν ὁ
μακαρίτης, καί μ' ἔρριψε τό μανδήλι του, νά σηκωθῶ νά
χορέψουμε. Σάν τόν ἔβλεπα νά χορεύῃ, μοῦ ἄνοιγεν ἡ καρδιά
μου, καί σάν νέα πού ἤμουνε, ἀγαποῦσα κ' ἐγώ τό
χορό. Κ' ἐχορέψαμε λοιπόν· κ' ἐχόρεψαν
καί οἱ ἄλλοι
καταπόδι95 μας. Μά ἐμεῖς ἐχορέψαμε
καί καλύτερα καί πολύτερα.
Σάν ἐκοντέψανε
τά μεσάνυχτα, ἐπῆρα τόν
πατέρα σου παράμερα καί τόν εἶπα· Ἄνδρα, ἐγώ ἔχω παιδί
στήν κούνια καί δέν μπορῶ πιά νά μείνω. Τό παιδί πεινᾷ· ἐγώ ἐσπάργωσα.
Πῶς νά τό
βυζάξω μέσ' στόν κόσμο καί μέ τό καλό μου τό φόρεμα! Μεῖνε σύ, ἄν θέλῃς νά
διασκεδάσῃς ἀκόμα. Ἐγώ θά
πάρω τό μωρό νά πάγω στό σπίτι.
— Ἔ, καλά,
γυναῖκα! εἶπεν ὁ
σχωρεμένος, καί μ' ἐπαπάρισε πά στόν ὦμο. Ἔλα,
χόρεψε κι αὐτό τό χορό μαζί μου, καί ὕστερα
πηγαίνουμε κ' οἱ δύο. Τό κρασί ἄρχισε νά
μέ χτυπᾷ στό
κεφάλι, καί ἀφορμή γυρεύω κι ἐγώ νά
φύγω.
Σάν ἐξεχορέψαμε
κ' ἐκεῖνο τό
χορό, ἐπήραμε τή
στράτα.
Ὁ γαμβρός ἔστειλε τά
παιχνίδια καί μᾶς ἐξεπροβόδησαν
ὥς τό μισό
τό δρόμο. Μά εἴχαμε ἀκόμη πολύ
ὥς τό
σπίτι. Γιατί ὁ γάμος ἔγινε στόν
Καρσιμαχαλά. Ὁ δοῦλος ἐπήγαινε
μπροστά μέ τό φανάρι. Ὁ πατέρας σου ἐσήκωνε τό
παιδί, καί βαστοῦσε καί μένα ἀπό τό
χέρι.
— Κουράσθης, βλέπω, γυναῖκα!
— Ναί, Μιχαλιό. Κουράσθηκα.
— Ἄιντε βάλ'
ἀκόμα
κομμάτι δύναμι, ὥς πού νά φθάσουμε στό σπίτι. Θά
στρώσω τά στρώματα μοναχός μου. Ἐμετάνοιωσα
πού σ' ἔβαλα κ' ἐχόρεψες
τόσο πολύ.
— Δέν πειράζει, ἄνδρα, τοῦ εἶπα. Τό ἔκαμα γιά
τό χατῆρί σου. Αὔριο
ξεκουράζουμαι πάλι.
Ἔτσι ἤρθαμε στό
σπίτι. Ἐγώ ἐφάσκιωσα
κ' ἐβύζαξα τό
παιδί, κ' ἐκεῖνος ἔστρωσε. Ὁ
Χρηστάκης ἐκοιμᾶτο μαζί
μέ τήν Βενετιά, πού τήν ἀφῆκα νά τόν
φυλάγῃ. Σέ λίγο
ἐπλαγιάσαμε
καί μεῖς. Ἐκεῖ, μέσα
στόν ὕπνο μου,
μ' ἐφάνηκε
πώς ἔκλαψε τό
παιδί. Τό καϋμένο!, εἶπα, δέν ἔφαγε
σήμερα χορταστικά. Καί ἀκούμβησα στήν κούνια του νά τό
βυζάξω. Μά ἤμουν πολύ κουρασμένη καί δέν μποροῦσα νά
κρατηθῶ. Τό ἔβγαλα
λοιπόν, καί τό ἔβαλα κοντά μου, μέσ' τό στρῶμα, καί
τοῦ ἔδωσα τή
ρόγα στό στόμα του. Ἐκεῖ μέ ξαναπῆρεν ὁ ὕπνος.
Δέν ἠξεύρω
πόσην ὥρα ἤθελεν ὥς τό
πουρνό. Μά σάν ἔννοιωσα νά χαράζῃ — ἄς τό
βάλω, εἶπα, τό
παιδί στόν τόπο του.
Μά κεῖ πού πῆγα νά τό
σηκώσω, τί νά διῶ! Τό παιδί δέν ἐσάλευε!
Ἐξύπνησα
τόν πατέρα σου· τό ξεφασκιώσαμε, τό ζεστάναμε, τοῦ ἐτρίψαμε
τό μυτοῦδί του, τίποτε!
— Ἦταν ἀπεθαμένο!
— Τό
πλάκωσες, γυναῖκα, τό παιδί μου! — εἶπεν ὁ πατέρας
σου, καί τόν ἐπῆραν τά
δάκρυα. Τότε ἄρχισα ἐγώ νά
κλαίγω στά δυνατά καί νά ξεφωνίζω. Μά ὁ πατέρας
σου ἔβαλε τό
χέρι του στό στόμα μου καί — Σοῦς! μέ εἶπε. Τί
φωνάζεις ἔτσι, βρέ βῶδι; — Αὐτό μέ τό
εἶπε. Θεός
σχωρέσ' τονε. Τρία χρόνια εἴχαμε πανδρευμένοι, κακό λόγο δέν
μέ εἶπε. Κ' ἐκείνη τή
στιγμή μέ τό εἶπε. — Ἔ; Τί
φωνάζεις ἔτσι; Θέλεις νά ξεσηκώσῃς τή
γειτονιά, νά πῇ ὁ κόσμος
πώς ἐμέθυσες
κ' ἐπλάκωσες
τό παιδί σου;
Καί εἶχε δίκῃο, πού ν'
ἁγιάσουν
τά χώματα πού κοίτεται! Γιατί, ἄν τό μάθαινεν ὁ κόσμος, ἔπρεπε νά
σχίσω τή γῆ νά ἔμβω μέσα ἀπό τό
κακό μου.
Ἀλλά, τί
τά θέλεις! Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἁμαρτία.
Σάν τό ἐθάψαμε τό
παιδί, κ' ἐγυρίσαμεν ἀπό τήν ἐκκλησία,
τότε ἄρχισε τό
θρῆνος τό
μεγάλο. Τότε πιά δέν ἔκλαιγα κρυφά. — Εἶσαι νέα,
καί θά κάμῃς κι ἄλλα, μ' ἔλεγαν. Ὡς τόσον ὁ καιρός
περνοῦσε, καί ὁ Θεός δέν
μᾶς ἔδιδε
τίποτε. Νά! ἔλεγα μέσα μου. Ὁ Θεός μέ
τιμωρεῖ, γιατί
δέν ἐστάθηκα ἄξια νά
προφυλάξω τό παιδί πού μ' ἔδωκε! Καί ἐντρεπόμουνα
τόν κόσμο, καί ἐφοβούμην τόν πατέρα σου. Γιατί κ'
ἐκεῖνος ὅλο τόν πρῶτο χρόνο ἔκαμνε
τάχα τόν ἀλύπητο καί μ' ἐπαρηγοροῦσε, γιά
νά μέ δώσῃ θάρρος. Ὕστερα ὅμως ἄρχισε νά
γίνεται σιγανός καί συλλογισμένος.
Τρία
χρόνια ἐπέρασαν,
χωρίς νά φάγω ψωμί νά πάγῃ στήν καρδιά μου. Στά τρία χρόνια
κ' ὕστερα
γεννήθηκες ἐσύ. — Ἦταν οἱ πολλαίς
οἱ χάραις
πού ἐπῆγα.
Σάν ἐγεννήθηκες
ἐσύ ἐκατάκατσεν
ἡ καρδιά
μου, μά δέν ἡμέρεψε. Ὁ πατέρας
σου σέ ἤθελε
κορίτσι. Καί μιάν ἡμέρα μέ τό εἶπε.
— Κι αὐτό καλῶς μᾶς ὥρισε,
Δεσποινιώ, μά γώ τό ἤθελα κορίτσι.
Ὅταν ἐπῆγεν ἡ γιαγιά
σου στόν Ἁγιοντάφο, ἔστειλα
δώδεκα πουκάμισα καί τρία Κωνσταντινάτα, γιά νά μέ βγάλῃ ἕνα
σχωροχάρτι. Καί, διές ἐσύ! Ἴσα ἴσα ἐκεῖνο τό μῆνα, πού ἐγύρισεν ἡ γιαγιά
σου ἀπό τή
Γερουσαλή μέ τό σχωροχάρτι, ἐκεῖνο τό μῆνα ἐκακοψυχοῦσα τήν Ἀννιώ.
Κάθε λίγο
καί λιγάκι ἐφώναζα τή μανίτσα. — Ἔλα δά,
κυρά, νά διοῦμε· κορίτσι εἶναι; —
Ναί, θυγατέρα, ἔλεγεν ἡ μαμή.
Κορίτσι. Δέ βλέπεις; Δέ σέ χωροῦν τά ροῦχά σου! —
Καί νά πιά χαρά ἐγώ, σάν τό ἄκουγα!
Σάν ἐγεννήθηκε
τό παιδί καί βγῆκεν ἀληθινά
κορίτσι, τότε πιά ἦρθεν ἡ καρδιά
στόν τόπο της. Τό ὠνομάσαμεν Ἀννιώ, τό ἴδιο τό ὄνομα πού
εἶχε τό
σχωρεμένο, γιά νά μήν ποφαίνεται πώς μᾶς λείπει
κανείς ἀπό τό
σπίτι. — Ευχαριστῶ σε, Θεέ μου! ἔλεγα
νύχτα καί μέρα. Εὐχαριστῶ σε ἡ ἁμαρτωλή,
πού ἐσήκωσες
τήν ἐντροπή
καί ἐξάλειψες
τήν ἁμαρτία
μου!
Καί εἴχαμε πιά
τήν Ἄννιώ σάν
τά μάτια μας. Καί ἐζούλευες ἐσύ, καί ἔγινες τοῦ θανατᾶ ἀπό τή
ζούλια σου.
Ὁ πατέρας
σου σέ ἔλεγε «τό ἀδικημένο
του», γιατί σ' ἀπόκοψα πολύ νωρίς, καί μ' ἐμάλωνε
καμμιά φορά, γιατί σέ παραμελοῦσα. Κ' ἐμένα ἡ καρδιά
μου ἐρράγιζε,
σάν σ' ἔβλεπα νά
χαλνᾷς. Μά, ἔλα πού
δέν ἐμποροῦσα ν' ἀφήσω τήν Ἀννιώ ἀπό τά
χέρια μου! Ἐφοβούμην πώς κάθε στιγμή μπορεῖ νά τῆς συμβῇ τίποτε.
Καί ὁ πατέρας
σου ὁ
μακαρίτης, ὅσο καί αἄ μάλωνε
κ' ἐκεῖνος, τήν ἤθελε πιά
νά μή στάξῃ καί τήν βρέξῃ!
Μά ἐκεῖνο τό εὐλογημένο,
ὅσο
περισσότερα χάδια, τόσο ὀλιγώτερην ὑγεία. Ἔλεγες πώς
ἐμετάνοιωσεν
ὁ Θεός
γιατί μᾶς τό ἔδωκε. Ἐσεῖς ἤσασθε
κόκκινα κόκκινα, καί ζωηρά καί σερπετά. Ἐκεῖνο, ἥσυχο καί
σιγανό καί ἀρωστιάρικο! Ὅταν τό ἔβλεπα ἔτσι χλωμό
χλωμό, μοῦ ἤρχετο εἰς τόν νοῦ μου τό
πεθαμένο, καί ἡ ἰδέα πώς ἐγώ τό ἐθανάτωσα ἄρχισε νά
ξανακυριεύῃ μέσα μου. Ὥς πού
μιάν ἡμέρα ἀπέθανε
καί τό δεύτερο!
Ὅποιος δέν
τό ἐδοκίμασε
μοναχός του, παιδί μου, δέν ξεύρει τἰ πικρό
ποτῆρι ἦταν ἐκεῖνο. Ἐλπίδα νά
κάνω ἄλλο
κορίτσι δέν ἦταν πλέον. Ὁ πατέρας
σου εἶχ' ἀποθάνει. Ἄν δέν εὑρίσκετο ἕνας
γονιός νά μέ χαρίσῃ τό κορίτσι του, ἤθελα πάρω
τά βουνά νά φύγω.
Ἀλήθεια
πού δέν ἐβγῆκε
καλόγνωμο. Μά ὅσο τό εἶχα καί τό
κήδευα καί τό κανάκευα, θαρροῦσα πώς τό εἶχα δικό
μου, καί ξεχνοῦσα κεῖνο πὤχασα, κ' ἡμέρωνα τή
συνείδησί μου.
Καθώς τό
λέγ' ὁ λόγος,
ξένο παιδί 'ναι παίδεψι. Μά γιά μένα ἡ παίδεψι
αὐτή εἶναι
παρηγοριά κ' ἐλαφροσύνη. Γιατί ὅσο
περισσότερο τυραννηθῶ καί χολοσκάσω, τόσο λιγώτερο θά
μέ παιδέψῃ ὁ Θεός γιά
τό παιδί πού πλάκωσα.
Γι' αὐτό — νἄχῃς τήν εὐχή μου —
μή μέ γυρεύεις νά διώξω τώρα τήν Κατερινιώ γιά νά πάρω ἕνα παιδί
καλόγνωμο καί προκομμένο.
— Ὄχι, ὄχι,
μητέρα! ἀνέκραξα
διακόψας αὐτήν ἀκρατήτως.
Δέν γυρεύω τίποτε. Ὕστερα ἀπ' ὅσα μ' ἀφηγήθης,
σέ ζητῶ
συγχώρησι διά τήν ἀσπλαγχνίαν μου. Σέ ὑπόσχομαι
ν' ἀγαπῶ τό
Κατερινιώ σάν τήν ἀδελφή μου, καί νά μή τῆς εἴπω τίποτε
πλέον, τίποτε δυσάρεστο.
— Ἔτσι νἄχῃς τήν εὐχή τοῦ Χριστοῦ καί τῆς
Παναγίας! εἶπεν ἡ μήτηρ
μου ἀναπνεύσασα.
Γιατί, βλέπεις, τό πόνεσε ἡ καρδιά μου τό πολλακαμμένο, καί
δέν θέλω νά τό κακολογοῦνε. Ξέρω κ' ἐγώ,
μαθές; Τῆς Τύχης ἤτανε; τοῦ Θεοῦ ἤτανε;
Τόσο κακή καί ἀνεπιδέξια πού είναι — τήν πῆρα στό
λαιμό μου, ἐτελείωσε.
Γεώργιος
Βιζυηνός, Το αμάρτημα της μητρός μου
Κείμενο 7
Ο Άκης Πετρετζίκης, ο γνωστός σεφ, στην
ιστοσελίδα του μας δίνει την παρακάτω συνταγή.
Πώς να
γτιάξετε γιουβαρλάκια με γιαούρτι
Συστατικά
Για τα
γιουβαρλάκια
500 γρ.
κιμά μοσχαρίσιο
150 γρ.
ρύζι γλασέ
1
κρεμμύδι, μέτριο
1 σκ.
σκόρδο
1 κ.σ.
άνηθο
θυμάρι
ξύσμα,
από 2 λεμόνια
δυόσμο
2 κ.σ.
ελαιόλαδο
αλάτι
πιπέρι
1 αβγό,
μέτριο
1 1/2
λίτρο νερό
2 φύλλα
δάφνης
1 κύβο
κότας Maggi
δεντρολίβανο
1 λεμόνι,
σε φλούδες
Για τη
σάλτσα
200 γρ.
γιαούρτι στραγγιστό
χυμό, από
1 λεμόνι
πιπέρι
αλάτι
3 κ.σ.
άνηθο
2 κ.σ.
ζωμό, από τα γιουβαρλάκια
Για το
σερβίρισμα
ελαιόλαδο
ξύσμα,
από 1 λεμόνι
πιπέρι
φέτα
ρίγανη
ψωμί
Μέθοδος
Εκτέλεσης
Για τα
γιουβαρλάκια
Σε ένα
μπολ προσθέτουμε, τον κιμά, το ρύζι, το κρεμμύδι ψιλοκομμένο, το σκόρδο
ψιλοκομμένο, τον άνηθο ψιλοκομμένο, θυμάρι, το ξύσμα από τα λεμόνια, τον δυόσμο
ψιλοκομμένο, 2 κ.σ. ελαιόλαδο, αλάτι, πιπέρι, 1 αυγό μέτριο και ανακατεύουμε
πολύ καλά μέχρι να ομογενοποιηθούν τα υλικά.
Ύστερα, σε
μία κατσαρόλα προσθέτουμε, 1 ½ λίτρο νερό, 2 φύλλα δάφνης, τον κύβο κότας,
θυμάρι, δεντρολίβανο και τις φλούδες ενός λεμονιού.
Τέλος, πλάθουμε
τα γιουβαρλάκια σε μικρά μπαλάκια, τα προσθέτουμε στην κατσαρόλα και βάζουμε
την κατσαρόλα πάνω στη φωτιά. Σκεπάζουμε με μία μεμβράνη σταυρωτά και κάνουμε
μία μικρή τρύπα στην επιφάνειά της.
Όταν
φουσκώσει η μεμβράνη και αρχίζει να βγαίνει ο ατμός, μετράμε 35 λεπτά και
αφήνουμε το φαγητό να βράσει σε χαμηλή φωτιά.
Για τη
σάλτσα
Σε ένα
μπολ προσθέτουμε το γιαούρτι, τον χυμό από ένα λεμόνι, πιπέρι, αλάτι, τον
άνηθο, ζωμό από τα γιουβαρλάκια και ανακατεύουμε το μείγμα με ένα σύρμα.
Μεταφέρουμε
το μείγμα στην κατσαρόλα και ανακατεύουμε σιγά σιγά για να πάει η σάλτσα σε όλο
το φαγητό.
Σερβίρουμε
με ελαιόλαδο, λίγο ξύσμα λεμονιού, πιπέρι και όλα τα μυρωδικά από την
κατσαρόλα.
Συνοδεύουμε
με φέτα, λάδι, ρίγανη και ψωμί.
Κείμενο 8
Τα κείμενα είναι παρμένα από το βιβλίο της
Έκφρασης – Έκθεσης της Β’ Λυκείου
Προς
τον κ. Γυμνασιάρχη του - Γυμνασίου
Θεσ/νίκης
Ενταύθα
Αναφορά της καθηγητρίας… του Γυμνασίου
Θεσσαλονίκης… κλάδου… σχετική με επεισόδιο που συνέβη στο Β2 τμήμα
Θεσ/νίκη, 2/4/1980
Την τελευταία (6η) ώρα του χτεσινού προγράμματος είχα
μάθημα στο Β2 τμήμα, η αίθουσα του οποίου βρίσκεται στο 2ο όροφο.
Όταν χτύπησε το
κουδούνι, ανέβηκα στο 2ο όροφο και κατευθύνθηκα προς την τάξη. Τα υπόλοιπα
τμήματα του 2ου ορόφου είχαν σχολάσει και ήταν αναμμένα τα φώτα μόνο του
διαδρόμου και της αίθουσας όπου είχα μάθημα. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία,
γεγονός πού με παραξένευε όσο πλησίαζα προς την αίθουσα Β2, γιατί πρόκειται για
άτακτο τμήμα. Μπήκα στην αίθουσα. Ήταν άδεια. Σκέφτηκα ότι θα έκαναν ομαδική
αποχή. Έσβησα το φως και συγχυσμένη κατέβηκα στον 1ο όροφο και κατευθυνόμουν
προς το γραφείο σας, για να σας αναφέρω το περιστατικό. Λίγο πριν φτάσω στο
γραφείο σας, συνάντησα τον επιστάτη και του διηγήθηκα τι έγινε. Αποφασίσαμε να
ανεβούμε πάλι στο 2ο όροφο να ρίξουμε μια ματιά. Είδα μ' έκπληξη από μακριά το
φως της αίθουσας του Β2 τμήματος αναμμένο, ενώ εγώ το είχα σβήσει. Η ησυχία
ήταν πάλι απόλυτη. Μπήκαμε με τον επιστάτη στην αίθουσα και όλοι οι μαθητές
ήταν εκεί καθισμένοι φρόνιμα φρόνιμα στα θρανία τους. Τους ρώτησα πού ήταν πριν
και τι είναι αυτά που κάνουν. Τότε σηκώνεται ο Γ. Π. και με προσποιητή απορία
μου είπε: «Εμείς εδώ ήμασταν. Σας είδαμε μάλιστα που μπήκατε πριν, μας
κοιτάξατε, σβήσατε το φως και φύγατε».
Επειδή θεωρώ τη
συμπεριφορά τους απαράδεκτη και προσβλητική κι επειδή ο Γ. Π. συμπεριφέρθηκε κι
άλλες φορές με παρόμοιο τρόπο, ζητώ από σας να συγκαλέσετε σε συνεδρίαση το
Σύλλογο των Καθηγητών, για να επιληφθεί του θέματος.
Η καθηγήτρια
(υπογραφή)
Κε Γυμνασιάρχη,
Σχετικά με το χτεσινό επεισόδιο πρέπει να πούμε ότι
δεν είχαμε σκοπό ούτε να προσβάλουμε την καθηγήτρια ούτε να χάσουμε το μάθημα.
Επειδή ήταν Πρωταπριλιά και συνηθίζεται στα σχολεία να κάνουν οι μαθητές κάποια
αστεία, σκεφτήκαμε να φύγουμε από την αίθουσα μόνο για λίγο. Πήγαμε στη διπλανή
αίθουσα και κάναμε ησυχία. Η καθηγήτρια μπήκε στην αίθουσα μας, δε μας βρήκε
και έφυγε. Τότε γυρίσαμε γρήγορα γρήγορα, ανάψαμε το φως και καθίσαμε στα
θρανία μας. Αποφασίσαμε να πάει ο Γ. Π. να φωνάξει την καθηγήτρια και να της
πει ότι κάναμε ένα πρωταπριλιάτικο αστείο. Πριν να προλάβουμε όμως, εμφανίστηκε
η καθηγήτριά μας και μας ρώτησε πού είχαμε πάει. Τότε ο Γ. Π. που έχει χιούμορ
της απάντησε αυτό που σας ανέφερε η καθηγήτρια. Εκείνη όμως θύμωσε. Εμείς
προσπαθήσαμε να της εξηγήσουμε ότι ήταν απλώς ένα πρωταπριλιάτικο αστείο και
της ζητήσαμε συγγνώμη που άθελα μας τη στενοχωρήσαμε. Η καθηγήτρια όμως δε
δέχτηκε τις δικαιολογίες και τη μεταμέλειά μας.
Λυπούμαστε πολύ που το αστείο μας έγινε αιτία να
στεναχωρεθεί, αλλά σας επαναλαμβάνουμε ότι δεν είχαμε την πρόθεση να την
προσβάλουμε.
Ο πρόεδρος του Β2
Ενδεικτική απάντηση
Περιγραφή: Κείμενα 1 και 3.
Εξήγηση: Κείμενα 2 και 6. Οδηγίες: Κείμενα 5 και 7. Αφήγηση: Κείμενα 4 και 8.
Το κείμενο 6 είναι φυσικά ένα
αφηγηματικό κείμενο, το οποίο περιλαμβάνει εκτός από το στοιχείο της εξήγησης
και το στοιχείο της περιγραφής.
2.
Αφού μιλήσετε για το περιεχόμενο
των κειμένων που κατατάξατε στις περιγραφές, το χώρο, χρόνο και σκοπό της
επικοινωνίας, καθώς και τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες, και λάβετε
υπόψη σας τα παρακάτω χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους της περιγραφής, να
προσπαθήσετε να τα εντοπίσετε μέσα στα κείμενα.
Δομή της περιγραφής: Ονομασία του περιγραφόμενου αντικειμένου/ Ταξινόμησή του σε κάποιο γένος
/ Παρουσίαση της εμφάνισης, των ιδιοτήτων, των λειτουργιών του κ.λπ.
Γλώσσα: Ρήματα:
Ενεστώτας – Συνδετικά / Επίθετα: Αποδίδουν τις ιδιότητες των αντικειμένων -
Χαρακτηρίζονται από ακρίβεια / Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις / Κειμενικοί
δείκτες, Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τόπου (πάνω, κάτω, μπροστά, πίσω,
αριστερά, δεξιά κ.λπ.
Χρησιμοποιούνται σε: προσωπικές, καθημερινές, τεχνικές περιγραφές, περιγραφικές αναφορές,
επιστημονικές αναφορές, ορισμούς
Ενδεικτική σύντομη απάντηση:
Κείμενο 1
Περιγραφή της αγγλικής υπαίθρου στις αρχές του Β’
Παγκοσμίου πολέμου. Σκοπός της περιγραφής είναι η λογοτεχνική απόδοση του
τοπίου, γι’ αυτό χρησιμοποιείται κυρίως η ποιητική λειτουργία της γλώσσας. Η
ονομασία του περιγραφόμενου αντικειμένου δίνεται στο τέλος του αποσπάσματος,
ενώ οι ιδιότητές του προηγούνται. Τα ρήματα είναι σε ενεστώτα χρόνο, ενώ
υπάρχει πληθώρα επιθέτων που αποδίδουν τις ιδιότητες άψυχων και έμψυχων. Η
συνοχή επιτυγχάνεται συνειρμικά με τη συνδρομή των προσδιορισμών του τόπου.
Κείμενο 3
Περιγραφή της πόλης των Χανίων, όχι κατά την
τουριστική περίοδο του καλοκαιριού, αλλά το φθινόπωρο που η τουριστική κίνηση
είναι μειωμένη. Σκοπός της αρθρογράφου είναι να δοθεί η άλλη όψη της πόλης, η
πιο ανθρώπινη μέσα στους κανόνες της ταξιδιωτικής δημοσιογραφίας. Αρχικά
ονομάζεται το αντικείμενο της περιγραφής και τοποθετείται στη συνέχεια στο
χρονικό του πλαίσιο (φθινόπωρο) και στο σημείο εστίασης (άνθρωποι – μόνιμοι
κάτοικοι). Ακολουθούν οι λεπτομέρειες. Ρήματα σε ενεστώτα, επίθετα που κάνουν
πιο έντονη την παρουσία τους στην περιγραφή των χώρων περισσότερο παρά των ανθρώπων
και πολλά τοπωνύμια δημιουργούν μια θελκτική εικόνα για τα φθινοπωρινά
Χανιά.
3.
Αφού μιλήσετε για το περιεχόμενο
των κειμένων που κατατάξατε στο είδος της εξήγησης, το χώρο, χρόνο και σκοπό
της επικοινωνίας, καθώς και τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες, και
λάβετε υπόψη σας τα παρακάτω χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους της εξήγησης,
να προσπαθήσετε να τα εντοπίσετε μέσα στα κείμενα.
Δομή της
εξήγησης: Εισαγωγικό στάδιο: κατηγοριοποίηση και περιγραφή του φαινομένου,
του γεγονότος ή της έννοιας / Κυρίως επεξηγηματικό μέρος: βήματα που
οργανώνονται σε χρονική ή αιτιολογική σειρά (πώς, γιατί) / Τελευταίο στάδιο
(προαιρετικό): προσωπικές παρατηρήσεις, κρίσεις, ερμηνείες του πομπού.
Γλώσσα: Κοινά
ουσιαστικά (συνήθως αφηρημένα) / Ρήματα (συνήθως σε ενεστώτα χρόνο) δράσης και
ρήματα σκέψης / Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις που δηλώνουν χρόνο ή
αιτία, πιθανολογικές φράσεις (π.χ.
μπορεί, ίσως)
Χρησιμοποιούνται
σε:
εξηγήσεις (πώς), εξηγήσεις (γιατί), πραγματείες, εξηγήσεις μέσω παραδειγμάτων
Ενδεικτική σύντομη απάντηση:
Κείμενο
2
Το
κείμενο αναφέρεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι ένα σύγχρονο
επιστημονικό και συγχρόνως εκλαϊκευμένο κείμενο. Σκοπός του είναι να εξηγήσει
τον τρόπο δημιουργίας του φαινομένου και τις συνέπειές του. Αρχικά το φαινόμενο
τοποθετείται στα φυσικά φαινόμενα και στη συνέχεια η εξήγηση τοποθετείται τόσο
στον άξονα του χρόνου όσο και στον άξονα των αιτιών. Κυριαρχούν τα ουσιαστικά,
ενώ τα ρήματα σε ενεστώτα χρόνο είναι περισσότερα ρήματα δράσης. Λέξεις που
δηλώνουν αιτία ή χρόνο συμβάλλουν στη συνοχή του κειμένου.
Κείμενο
6
Στο
απόσπασμα ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής ακούει τη μητέρα του να του αφηγείται μια
παλιά ιστορία, η οποία έγινε σε ένα επαρχιακό χωριό της Θράκης. Κατανοούμε ότι
πρόκειται για μια συντηρητική κοινωνία. Σκοπός της επικοινωνίας είναι να δοθούν
από τη μητέρα εξηγήσεις για την παράξενη εμμονή της να υιοθετεί κορίτσια,
αντίθετα από τη θέληση των γιων της. Κυρίαρχοι και εδώ οι άξονες του χρόνου και
της αιτίας, μαζί με τον άξονα του χώρου. Τα γεγονότα που επεξηγούν τους λόγους
της επιμονής της μάνας να υιοθετήσει το δεύτερο κορίτσι παρουσιάζονται με
χρονολογική σειρά. Στο τέλος του αποσπάσματος βλέπουμε την προσωπική κρίση της
μητέρας. Βέβαια οι ρηματικοί τύποι είναι σε παρελθοντικό χρόνο, καθώς πρόκειται
για μια αναδρομική αφήγηση. Φανερό είναι και το πιθανολογικό στοιχείο,
περισσότερο στο τέλος με τα ερωτήματα της μητέρας.
4.
Αφού μιλήσετε για το περιεχόμενο
των κειμένων που κατατάξατε στις οδηγίες, το χώρο, χρόνο και σκοπό της
επικοινωνίας, καθώς και τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες, και
λάβετε υπόψη σας τα παρακάτω χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους των οδηγιών,
να προσπαθήσετε να τα εντοπίσετε μέσα στα κείμενα.
Δομή των
οδηγιών: Αρχή: αναφορά στον στόχο της δράσης (συχνά και στον τίτλο),
σύντομη εισαγωγή (εξηγεί το περιεχόμενο των οδηγιών ή προτρέπει τον δέκτη να
προσέξει το περιεχόμενο των οδηγιών) / Συνέχεια:
παρατίθεται λίστα με τα μέσα, συστατικά, υλικά κ.λπ. / Τέλος: ακολουθία των βημάτων
επίτευξης του στόχου / Μπορεί να υπάρχουν σχόλια, εικόνες, σκίτσα ή αρίθμηση / Μη
διαδικαστικές οδηγίες: Διαφοροποιούνται
σημαντικά από τις προηγούμενες. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η αρχική
αναφορά στον στόχο. Η σειρά των προτροπών δεν έχει σπουδαίο ρόλο.
Γλώσσα: Προσφωνήσεις
/ Ρήματα δράσης / Ρήματα σε ενεστώτα χρόνο ( αίσθηση διαχρονικότητας) / σε
έγκλιση προστακτική ή προτρεπτική υποτακτική / Α΄ πληθυντικό πρόσωπο (τόνος
οικειότητας) Επιρρήματα που τροποποιούν
σημασιολογικά τα ρήματα ή προσθέτουν πληροφορίες / Χρονικές
διαρθρωτικές/συνδετικές λέξεις/φράσεις (δίνουν τη σωστή σειρά) / Αιτιολογικοί
προσδιορισμοί (αποσαφηνίζουν τα αίτια) / Συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις
που δηλώνουν προϋπόθεση / Πιθανολογικές φράσεις / Ρητορικά ερωτήματα
(περιορίζουν τον βαθμό της υποχρέωσης να ολοκληρωθεί ο στόχος) / Κοινά ουσιαστικά
(αποδίδουν τα μέσα, τα υλικά, τα συστατικά κ.λπ.)
Χρησιμοποιούνται
σε:
διαδικασίες, οδηγίες, εγχειρίδια, συνταγές, κατευθυντήριες οδηγίες
Ενδεικτική σύντομη απάντηση:
Κείμενο
5
Στο
απόσπασμα από το μυθιστόρημα Λωξάντρα βρίσκουμε μη διαδικαστικές οδηγίες, γι’
αυτό και δεν υπάρχει η αυστηρότητα των βημάτων που οδηγούν στην εκπλήρωση του
στόχου, ωστόσο από την αρχή κιόλας δίνεται ο στόχος των προτροπών που
ακολουθούν. Οι παραινέσεις είναι ενταγμένες στο κλίμα της παραδοσιακής
ανδροκρατούμενης κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα. Ο σκοπός του
τριτοπρόσωπου αφηγητή είναι να δώσει οδηγίες πλεύσης για το πώς μια γυναίκα της
εποχής εκείνης μπορεί να αποκτήσει και να κρατήσει κοντά της τον άντρα.
Χρησιμοποιεί γι’ αυτό το σκοπό ρήματα δράσης σε προστακτική και υποτακτική
έγκλιση και κοινά ουσιαστικά τα οποία αποδίδουν τα συστατικά της επιτυχίας, ενώ
κάθε βήμα ενισχύεται με προσδιορισμούς του τελικού αιτίου.
Κείμενο
7
Πρόκειται
για μια συνταγή μαγειρικής, η οποία απευθύνεται από το γνωστό σεφ σε
οποιοδήποτε ή οποιαδήποτε ασχολείται ή ενδιαφέρεται για τη μαγειρική. Στόχος
είναι να δοθούν σαφείς οδηγίες. Δίνεται αρχικά ο στόχος των οδηγιών, μετά τα
συστατικά και ακολουθούν τα βήματα εκτέλεσης της συνταγής. Αξιοποιούνται ρήματα
ενεστώτα σε 1ο πληθυντικό πρόσωπο, κάτι που δίνει διαχρονικότητα στο
περιεχόμενο και οικειότητα στο λόγο. Χρονικές και αιτιολογικές εκφράσεις
λειτουργούν διαρθρωτικά, ενώ τα υλικά της συνταγής δίνονται με κοινά
ουσιαστικά.
5.
Αφού μιλήσετε για το περιεχόμενο
των κειμένων που κατατάξατε στις αφηγήσεις, το χώρο, χρόνο και σκοπό της
επικοινωνίας, καθώς και τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες, και
λάβετε υπόψη σας τα παρακάτω χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους της αφήγησης,
να προσπαθήσετε να τα εντοπίσετε μέσα στα κείμενα.
Δομή της
αφήγησης: (Μοντέλο των Labov
& Waletzky) 1. Προσανατολισμός: πληροφορίες για τους «ήρωες»,
τον χώρο και τον χρόνο· η αρχική κατάσταση. 2. Περιπέτεια: το πρόβλημα
που εμφανίζεται, τα γεγονότα που ανατρέπουν την αρχική κατάσταση· η δράση για
την επίλυσή του, τα εμπόδια και το αποτέλεσμα της δράσης. 3. Αξιολόγηση:
σχολιασμός των γεγονότων από τον
αφηγητή. 4. Λύση: η τελική έκβαση (συχνά ταυτίζεται με την αξιολόγηση).
5. Κατάληξη: καταληκτικές φράσεις, συμπεράσματα, επιμύθιο κ.λπ. με τα οποία
επιστρέφουμε στον παροντικό χρόνο, την αρχική κατάσταση.
Γλώσσα: Ρήματα:
συνήθως σε παρελθοντικούς χρόνους (κυρίως αόριστο ή ιστορικό ενεστώτα) / Ρήματα
που δηλώνουν κίνηση/δράση, ρήματα κρίσης/βούλησης κ.λπ. / Διαρθρωτικές
λέξεις/φράσεις: δηλώνουν σχέσεις χρόνου, αιτίου και αποτελέσματος, σκοπού / Ρυθμός:
επαναλήψεις, παρηχήσεις κ.λπ.
Χρησιμοποιούνται
σε:
προσωπικές διηγήσεις, ιστορικές διηγήσεις, ιστορίες, μύθους, παραμύθια,
αφηγήσεις
Ενδεικτική
σύντομη απάντηση:
Κείμενο 4
Πρόκειται για την αφήγηση μιας ημέρας ενός μεταπολεμικού ανθρώπου που
συνειδητοποιεί τη διάψευση όλων των ελπίδων για τη δημιουργία ενός καλύτερου
κόσμου μετά το δεύτερο μεγάλο πόλεμο. Σκοπός του συγγραφέα - αφηγητή είναι να
καταδείξει όλα τα αρνητικά σημάδια του μεταπολεμικού κόσμου, την επισφαλή
ειρήνη, τη φτώχεια, την ανισότητα. Αφού δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες για
τον χαρακτήρα, τον τόπο και το χρόνο, ακολουθεί η ανατροπή της κανονικότητας
μέσα από την ανάγνωση της εφημερίδας. Ο αφηγητής – ήρωας σχολιάζει τα γεγονότα
και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι ένας άνθρωπος χωρίς ελπίδα. Ρήματα
δράσης και κρίσης σε παρελθοντικό χρόνο μαζί με χρονικούς και αιτιολογικούς
προσδιορισμούς αποτελούν την πρώτη ύλη της αφήγησης. Καταλυτικό ρόλο στη
διατήρηση του ρυθμού της αφήγησης παίζουν οι επαναλήψεις με κυριότερη την
επανάληψη με παραλλαγές του «ζητείται ελπίς».
Κείμενο 8
Μία καθηγήτρια σε αναφορά της προς τον διευθυντή του σχολείου αφηγείται
τη φάρσα που της έκαναν την Πρωταπριλιά οι μαθητές και οι μαθήτριες ενός τμήματος,
καθώς και την αυθάδη απάντηση κάποιου μαθητή, όταν η εκπαιδευτικός τους ζήτησε
εξηγήσεις. Στόχος της αφήγησης είναι η παρακίνηση του διευθυντή να συγκαλέσει
συνεδρίαση του συλλόγου καθηγητών. Στην αρχή της αναφοράς η καθηγήτρια
τοποθετεί τον εαυτό της στο χώρο και στο χρόνο. Πρόκειται για μια συνηθισμένη σχολική
μέρα. Όλα ανατρέπονται, όταν βλέπει την τάξη άδεια από μαθητές. Η καθηγήτρια
αξιολογεί το παραπάνω γεγονός ως προσβλητικό για την ίδια και καταλήγει στο
αίτημά της προς τον διευθυντή. Τα ρήματα κίνησης και κρίσης που χρησιμοποιεί
είναι παρελθοντικού χρόνου, καθώς πρόκειται για μια αναδρομική αφήγηση, ενώ η
αφήγηση στηρίζεται σε χωροχρονικούς προσδιορισμούς.
Σημείωση 1: Οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές και αφορούν τη
διδασκαλία των κειμενικών ειδών. Είναι αφορμές για δημιουργική συζήτηση και ερευνητική
εργασία μέσα στην τάξη, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να διακρίνουν τα
διαφορετικά χαρακτηριστικά των κειμενικών ειδών. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν
έτοιμη απάντηση για κάποιο υποψήφιο.
Σημείωση 2: Σε κάθε κείμενο είναι δυνατό να βρούμε στοιχεία
διαφορετικών κειμενικών ειδών.
Σημείωση 3: Η απάντηση των μαθητών του 8ου κειμένου στο περιστατικό με την καθηγήτρια
δίνεται χάριν της ολοκλήρωσης κατά κάποιο τρόπο της ιστορίας κι όχι για μελέτη.
