Αλληλεγγύη – Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία – Σχέδιο Μαθήματος
Αλληλεγγύη – Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία – Σχέδιο Μαθήματος
Διδακτικές Τεχνικές: Ανεστραμμένη
τάξη, Εργασία σε ομάδες, Δραματοποίηση / παιχνίδια ρόλων, Δημιουργική γραφή, Storytelling, Γραφικός οργανωτής, Φύλλο εργασίας,
Ατομική εργασία
Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος
Οι
μαθητές και οι μαθήτριες παρακολουθούν στο σπίτι το παρακάτω βίντεο και γράφουν
σε μια πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
https://www.youtube.com/watch?v=Oy15qfIokhY&ab_channel=%CE%95%CE%A1%CE%A4%CE%91.%CE%95.
Τα παιδιά στην τάξη γράφουν στον
πίνακα λέξεις ή μικρές φράσεις, με τις οποίες θα συμπύκνωναν το περιεχόμενο του
βίντεο που είχαν δει στο σπίτι και ακολουθεί σύντομη συζήτηση. Στη συνέχεια
παίρνουν ένα φύλλο εργασίας με τρία κείμενα.
Κείμενο 1
Φιλανθρωπία και Αλληλεγγύη
Μέρος της ομιλίας του καθηγητή της
Νομικής Κώστα Σταμάτη στο συνέδριο Εκκλησία και Αριστερά
1
Τόσο η φιλανθρωπία όσο και η αλληλεγγύη αποτελούν χωρίς αμφιβολία άξιες
στάσεις ζωής στον ανθρώπινο βίο, εφόσον διενεργούνται με ανυστεροβουλία από τους
πράττοντες, χωρίς αλλότριες επιδιώξεις. Η συνεξέτασή τους δεν έχει το νόημα ότι
η μια υπερτερεί έναντι της άλλης, δεδομένου ότι κινούνται σε διακριτά επίπεδα
της κοινωνικής πραγματικότητας. Γίνεται, απλώς και μόνο, προκειμένου να
διευκρινιστεί το περιεχόμενό τους, τα σημεία τομής ανάμεσά τους, καθώς και η
κατά τα λοιπά διαφορετική κατεύθυνσή τους στο πεδίο δράσης που αντιστοιχεί στη
φιλανθρωπία εν σχέσει προς την αλληλεγγύη. Αυτό ακριβώς θα επιχειρήσω πολύ
σχηματικά.
2
Εν πρώτοις, αξίζει να αναγνωρισθεί ότι υπάρχει κάποια κοινή
δικαιολογητική βάση ανάμεσα σε φιλανθρωπία και αλληλεγγύη εν γένει. Αυτή
συνίσταται σε μία πρακτική αρχή, που γίνεται δεκτή από την αρχαιότητα ως χρυσός
κανόνας της ηθικής δράσης. Εάν τη διατυπώσουμε με θετικό τρόπο, επιτάσσει να
αντιμετωπίζουμε τους άλλους έτσι όπως θα ευχόμασταν κι εκείνοι να
συμπεριφέρονται απέναντι σ’ εμάς. Γιατί άραγε; Κατ’ αρχάς επειδή μόνον έτσι
μπορεί να συσταθεί κοινωνικότητα άξια λόγου, να γίνεται σεβαστή επ’
αμοιβαιότητι η αξιοπρέπεια καθενός μας. Επίσης, διότι οι περιστάσεις της ζωής
ενδέχεται να οδηγήσουν οποιονδήποτε από εμάς σε πολύ δυσχερή κατάσταση, η
έξοδος από την οποία μόνο με την αρωγή να είναι εφικτή.
[…]
3
Νομίζω [όμως] ότι είναι οξυδερκής η διάκριση της Γερμανίδας φιλοσόφου
Άννας Άρεντ ανάμεσα σε «οίκτο» και σε «αλληλεγγύη». Στη θέα ανθρώπου που
υποφέρει γεννιέται μέσα μας κάποια συμπόνια ως απέχθεια για την κατάστασή του.
Ο οίκτος αντιστοιχεί ακριβώς σε ορισμένη κατάσταση δυστυχίας που γίνεται
αισθητή από μας από απόσταση εγγύτητας προς τον δυστυχούντα προς αυτόν. Η σχέση
αυτή είναι προφανώς μερική και συγκεκριμένη, καθότι εμπλέκει κάθε φορά ορισμένα
μόνο πρόσωπα. Δεν αναφέρεται στην κοινωνία ως όλον ούτε στα μέλη εν όλω.
4
Απεναντίας, υποστηρίζει η Άρεντ, η αλληλεγγύη, ακόμη κι αν τροφοδοτείται
από συναίσθημα μετοχής στην οδύνη άλλου, πηγαίνει πέρα από αυτήν. Εν
προκειμένω, κατ’ αρχάς γίνεται μετάβαση από το θυμικό, από τον κόσμο των
ευγενών συναισθημάτων, προς τον νου, το έλλογο τμήμα του εαυτού. Στη στάση
αλληλεγγύης η αποδοκιμασία της αναξιοπάθειας του άλλου αφαιρείται από
συγκεκριμένες περιστάσεις ή σχέσεις, στις οποίες τυχαίνει να ενέχεται το
υποκείμενο. Και γενικεύεται σε σταθερή ηθική στάση, καθότι ανταποκρίνεται σε
καθολικεύσιμη ηθική αρχή. Παρόμοια ισχύουν για τη στάση αρωγής και βοήθειας
προς τον άλλο.
[…]
5
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η αλληλεγγύη δεν αφορά άμεσα στο πρόσωπο οποιουδήποτε
άλλου εξατομικευμένα. Ούτε ισούται με υποχρέωση αμιγώς ηθική. Αλλά αναβιβάζεται
σε δικαιοπολιτική κι εξαναγκαστή υποχρέωση των πολιτών. Αυτή η υποχρέωση ισχύει
απροσωπόληπτα. Καταλαμβάνει τους πάντες και είναι επωφελής για τους πάντες, σε
κρατικά οργανωμένη κοινωνία, που δεσμεύεται να προάγει τους βασικούς όρους της
κοινωνικής συνύπαρξης.
[…]
6
Η αλληλεγγύη αποτελεί ενεργό δέσμευση, που αναλαμβάνεται από πολίτες
προσανατολισμένους σε κάποιο κοινό καλό. Δίχως παρόμοια δέσμευση η ελευθερία
και η ισότητα χάνουν την καθολικότητά τους. Οι φτωχότεροι αφήνονται στην τύχη
τους, ακριβέστερα στην αδικία που εκκρίνει ένα εκμεταλλευτικό κοινωνικο-οικονομικό
σύστημα εις βάρος τους. Προσέτι, η ελευθερία των υπεξούσιων κοινωνικών τάξεων
ψαλιδίζεται από την ελευθερία ανέλεγκτης συσσώρευσης πλούτου, την οποία
διεκδικεί προνομιακά η οικονομικά ισχυρή μερίδα της κοινωνίας.
7
Οι θεσμοί καλής Πολιτείας πρέπει να διασφαλίζουν κοινωνική προστασία και
ίσες ευκαιρίες ζωής για όλους. Για να καταστεί αυτό εφικτό, ως γενική αρχή
απαιτείται σταθερά αναδιανομή κοινωνικού εισοδήματος. Σε αντίθετη περίπτωση η
υπάρχουσα οικονομική δομή της κοινωνίας είναι ή έχει καταντήσει αντικοινωνική.
Το ίδιο και η αντίστοιχη πολιτική αντίληψη για τη διακυβέρνηση της κοινωνίας.
[…]
8
Παρ’ όλα αυτά, η εποχή μας περιδινείται από τη βάναυση επέλαση της
νεοφιλελεύθερης πολιτικής εναντίον του κοινωνικού κράτους, με πλήρη θεσμική
απορρύθμιση των εργασιακών, των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων των
πολιτών. Έτσι, πυροδοτούνται εξαιρετικά δυσμενείς και διαρκώς επιδεινούμενες
επιπτώσεις σε ολόκληρη τη υφήλιο και στο οικοσύστημά της. Οι εξελίξεις αυτές
συρρικνώνουν τη στοιχειώδη κοινωνική ευημερία και τη δημόσια πρόνοια, που, σε
συνδυασμό με τη γοργή εξάπλωση της φτώχειας, αφήνει ξοπίσω της ένα τεράστιο
χάσκον κενό. Τα κράτη μετατρέπονται σε μηχανισμούς με διευρυνόμενη καταστολή
και διαρκώς συστελλόμενη κοινωνική ευθύνη έναντι των πολιτών.
9
Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει ποικίλες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης εκ των
κάτω, για την ενεργό αντιμετώπιση άμεσων αναγκών επιβίωσης. Άντρες και
γυναίκες, γηγενείς και μετανάστες, νέοι και ηλικιωμένοι, ενεργοποιούνται
εθελοντικά και αυτό-οργανώνονται. Δημιουργούν μαζί κοινωνικά ιατρεία και
φαρμακεία, κοινωνικά παντοπωλεία, αγορά τροφίμων χωρίς μεσάζοντες, χαριστικά
παζάρια, δίκτυα για φθηνή και αμοιβαία παροχή υπηρεσιών, καθώς και για νομική
υποστήριξη.
[…]
10
Ωστόσο, δεν συγχωρείται να αυταπατώμαστε. Παρότι αξιέπαινες και
συγκινητικές τέτοιες αυθόρμητες πρωτοβουλίες, καθότι αναγκαστικά
αποσπασματικές, αδυνατούν βεβαίως να υποκαταστήσουν την κοινωνική πρόνοια ή την
κοινωνική ασφάλιση, τη δημόσια εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία, ως πεδία
κρατικής ευθύνης. Ακόμη κι αν οι φτωχοί εξασφαλίζουν έτσι ένα πιάτο φαγητό χάρη
σε συσσίτιο, ακόμη κι αν μπορούν να βρουν κάποιον γιατρό για δωρεάν διάγνωση,
οι υπόλοιπες πτυχές της βιοτής μένουν απελπιστικά ακάλυπτες, όπως επίσης οι
πολυειδείς δευτερογενείς επιπτώσεις της φτώχειας.
[…]
11
Σε πολύ γενικές γραμμές, φιλανθρωπία διενεργείται κυρίως σε ατομική βάση
μεταξύ ενεργού ευεργέτη και παθητικά ευεργετούμενου. Εν τοιαύτη περιπτώσει,
όμως, δεν αποκλείεται να γίνεται από άρχοντα απέναντι σε σκυφτό δούλο, από
πλούσιο σε ταπεινωμένο από τη χρεία πένητα. Η αλληλεγγύη, απεναντίας, εννοεί
τον ωφελούμενο ως άνθρωπο ενεργό, ισότιμο, αξιοπρεπή. Ως άνθρωπο που διεκδικεί
όχι από μεμονωμένο ευεργέτη, αλλά από την πολιτική κοινότητα στοιχειώδη αγαθά
στη ζωή, δίχως να εκλιπαρεί έλεος ή λύπηση από κάποιον άλλο.
[…]
12
Το κρίσιμο ερώτημα τίθεται ως προς ημάς από τούδε κι εφεξής. Ποιο είναι
το καλύτερο που θα οφείλαμε να πράξουμε οι άνθρωποι του σήμερα, του 21ου
αιώνα, ώστε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο, χωρίς την εξαθλίωση και την
αναξιοπρέπεια που γεννά καθημερινά η κοινωνική αδικία;
http://theologikadromena.theo.auth.gr/?p=3250
Κείμενο 2
Ένα
κείμενο του προοδευτικού παιδαγωγού Δημήτρη Γληνού, που γράφτηκε το 1932,
χρονιά της επίσημης πτώχευσης της Ελλάδας
1 «Μέσα σ’ αυτή τη φοβερή στιγμή της
παγκόσμιας κρίσης πλήθυνε το κακό, που ήτανε πάντα πολύ, μεγάλωσε η αθλιότητα
των απαθλιωμένων ανθρώπων. Ο εργάτης, ο φτωχός αγρότης, ο μικροεπαγγελματίας, ο
υπάλληλος ζούνε μέσα σε μια αδιάκοπη αγωνία. Από τη μια βλέπουνε το πενιχρό
τους μεροδούλι να γίνεται κάθε μέρα λιγότερο, τη στιγμή που όλα ακριβαίνουν, ή
βλέπουνε τα λιγοστά προϊόντα του ολόχρονου μόχθου τους να μένουν απούλητα ή να
πουλιούνται σε τιμές εξευτελιστικές. Από την άλλη, κάθε
μέρα κρούει την πόρτα τους το σκιάχτρο της αναδουλειάς με τη συντρόφισσά της,
την πείνα. Και σ’ όσα σπίτια μπει μέσα το μεγάλο κακό ρημάζουνε πια.
2 Άγριος πόλεμος κοινωνικός έχει
ξεσπάσει και οι πεινασμένοι διεκδικώντας τα πιο απλά δικαιώματά τους στη ζωή,
γίνονται θύματα κι από τούτη την πλευρά. Μα απ’ όλους τους κυνηγημένους και
τους απόκληρους τα τραγικότερα θύματα είναι τα παιδιά. Το παιδί του
προλετάριου, το παιδί του φτωχού αγρότη, το εργαζόμενο παιδί, το παιδί του
βιοπαλαιστή ήτανε πάντα σε θέση σκληρή και μειονεκτική. Μα τώρα έγινε πια η
μοίρα του αβάσταχτη. Η φτωχή μάνα, που είναι υποχρεωμένη να δουλεύει από την αυγή
ως τη νύχτα μακριά από το σπίτι της, αφήνει τα παιδιά της ολημερίς στο έλεος
του δρόμου., του διαβάτη και της γειτόνισσας, τ’ αφήνει να κυλιούνται στη λάσπη
και στο χώμα για να τους φέρει το βράδυ λίγο ψωμί, χωρίς να προφταίνει και
χωρίς να μπορεί ούτε μια ματιά να τους ρίξει, σκοτωμένη καθώς είναι από την
κούραση.
3
Κι αν η μάνα μένει στο σπίτι, πού να προφτάσει ο πατέρας ν’ αντικρίσει
το έξοδο για τα παιδιά με το μικρό του μεροκάματο. Κι αν δεν έχει δουλειά ούτε
η μάνα ούτε ο πατέρας, γιατί είναι άνεργος ή απεργός; Ξυπολυσιά και αρρώστια
και πείνα και κρύο και ακαθαρσία και αμορφωσιά και βούρκος και βάσανα σωματικά
και κόλαση ψυχική, είναι η μοίρα των φτωχών παιδιών. Διπλή και τριπλή
εκμετάλλευση, ξύλο και εξαθλίωση και εξαχρείωση γεμάτη είναι η ζωή του
εργαζόμενου παιδιού. Το πικρότερο κατακάθι της προλεταριακής δυστυχίας αυτά το
πίνουν, το μαρτυρικό στεφάνι αυτά το φορούν. Τα φτωχά παιδιά είναι των σκλάβων
οι σκλάβοι, των πεινασμένων οι πεινασμένοι, των παγωμένων οι παγωμένοι, των
άρρωστων οι άρρωστοι, των απόκληρων οι απόκληροι. Αυτά μπαίνουνε στην κόλαση με
το πρώτο αντίκρισμα της ζωής. Την ηλικία της χαράς, της ξενοιασιάς και του
γέλιου αυτά δεν τη γνωρίζουν.
4
Απέναντι στην απέραντη τούτη τραγωδία, που πλημμυρίζει τα σκοτεινά
υπόγεια και τις υγρές αυλές μέσα στις πολιτείες, τα χαμόσπιτα των συνοικισμών
και τις καλύβες της αγροτιάς σ’ όλη τη χώρα, η βοήθεια που η επίσημη και
ιδιωτική φιλανθρωπία καταπιάνεται να δώσει δεν είναι ούτε σα σταγόνα νερού σε
φλογισμένο καμίνι. Τα ελατήριά της άλλως τε δεν είναι καθαρά. Για να υπάρχει
της χρειάζεται να υπάρχουνε θύματα. Ο φτωχός εργαζόμενος λαός που είναι το
θύμα, και τα παιδιά που είναι διπλά θύματα, πρέπει να ζητήσουνε και να βρούνε
τη βοήθεια και την απολύτρωση από τον ίδιο τον εαυτό τους.
Δεν πρέπει να περιμένουν τη σωτηρία τους από την άλλη πλευρά. Και του πιο
αδύνατου η δύναμη διπλασιάζεται, όταν ενώσει τη λιγοστή του μπόρεση με την
προσπάθεια των συντρόφων του. Όταν ο εργάτης, ο αγρότης, ο φτωχός εργαζόμενος
λαός νιώσει μιαν ολοκληρωτική αλληλεγγύη να τον ενώνει με όλους τους συντρόφους
του στη δυστυχία και μέσα στα σύνορα της χώρας κι όξω απ’ αυτή σ’ όλες τις
χώρες της γης, και όταν κινηθεί ομόψυχα και ολόψυχα να βοηθήσει τον εαυτό του
και τους άλλους, τότε θα βρει το δρόμο της ανακούφισης και της σωτηρίας.
Αλληλεγγύη των δυστυχισμένων! Να το σύνθημα μιας καινούργιας δράσης, που μπορεί
να φέρει τα πιο χειροπιαστά αποτελέσματα. Αλληλεγγύη οργανωμένη, ενεργητική
ζωντανή, θετική και έμπρακτη, είναι ο πρώτος όρος της σωτηρίας.
5 Η εργατική τάξη, το πιο συνειδητό
και το πιο οργανωμένο κομμάτι του εργαζόμενου λαού, πρέπει να βαδίσει πρώτη το
δρόμο αυτό στην ολότητά της, απάνω από τα κόμματα και κάθε πολιτική διαίρεση.
6 Αλληλεγγύη και ενότητα. Και μαζί με
τον εργαζόμενο φτωχό λαό πρέπει να βαδίσουν όσοι νιώθουν τον εαυτό τους αλληλέγγυο
με κείνους, που αγωνίζονται για την απολύτρωση, όσοι νιώθουν και όσοι πονούν. Ελάτε να βοηθήσουμε τα παιδιά! Ελάτε να οργανώσουμε
την αλληλεγγύη σε τούτο τον τομέα. Να βοηθήσουμε το ξύπνημα και τη
συνειδητοποίηση της αλληλεγγύης, να βοηθήσουμε να φανερωθεί έμπρακτα στο
πρόβλημα του φτωχού παιδιού. Η αλληλεγγύη των εργαζομένων κάνει θάματα. Μα και
το πιο μικρό βήμα που μπορεί να γίνει απάνω σε τούτο το σωστό δρόμο, θα έχει
τεράστια σημασία. Γιατί θα ξυπνήσει τη συνείδηση του σκοτεινού δρόμου σε χιλιάδες
χιλιάδων ανθρώπους. Όσοι μπορούν, όσοι θέλουν, όσοι νιώθουν, ας κινηθούν. Τώρα
είναι η στιγμή. Κάθε μέρα που περνάει θέτει τα προβλήματα οξύτερα και
επιτακτικότερα. Ο αγώνας για τα δικαιώματα του παιδιού του εργαζόμενου λαού
είναι ένας ευγενικός αγώνας.
7
Άς έρθουνε μαζί μας, όσοι θέλουνε να προσφέρουνε και τις πιο μικρές
υπηρεσίες στο μεγάλο τούτο έργο. Η βοήθειά τους θα είναι πολύτιμη. Μια
οργανωτική επιτροπή πρέπει να πάρει στα χέρια της το ζήτημα αμέσως. Μια
εντατική δουλειά πρέπει ν’ αρχίσει, που θα ξυπνήσει, θα φωτίσει θα
κινητοποιήσει μάζες και που πριν απ’ όλα θα διοργανώσει έμπρακτη αλληλεγγύη, θα
δώσει άμεση βοήθεια για το παιδί.
8 Ας γράψουνε σε μένα, όσοι
επιθυμούν να συνεργαστούν στην «Παιδική Βοήθεια»
Αθήνα, Δεκέμβρης 1932
Δημήτρης Γληνός
https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/allileggyi-kai-filanthropia-ena-epikairo-keimeno-toy-d-glinoy
Κείμενο 3
Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Καταφύγια για τη νύχτα»
Ακούω πως στη Νέα Υόρκη
Στη γωνιά της 26ης Οδού και
του Μπροντγουαίη
Στέκει ένας άντρας κάθε βράδυ τους μήνες του
χειμώνα
Και στους άστεγους που μαζεύονται βρίσκει ένα
καταφύγιο για τη νύχτα
Κάνοντας εκκλήσεις στους διαβάτες.
Ο κόσμος έτσι δε θ’ αλλάξει.
Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι
σχέσεις
Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης
Μα ωστόσο λίγοι άνθρωποι βρίσκουνε καταφύγιο
για τη νύχτα
Για μια νύχτα τους φυλάγεις απ’ τον άνεμο
Το χιόνι που προορίζονταν γι’ αυτούς πέφτει
στο δρόμο.
Σαν διαβάσεις τούτο ‘δω, μην κλείσεις το
βιβλίο, άνθρωπε.
Λίγοι άνθρωποι βρίσκουνε καταφύγιο για τη
νύχτα
Για μια νύχτα τους φυλάγεις απ’ τον άνεμο
Το χιόνι που προορίζονταν γι αυτούς πέφτει στο
δρόμο
Μα ο κόσμος έτσι δε θ’ αλλάξει
Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι
σχέσεις
Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης.
Μπρεχτ, Ποιήματα
Σε όλες τις δραστηριότητες εργάζονται ομαδικά.
1. Να δώσετε σε 70 λέξεις τις ομοιότητες και τις
διαφορές φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης σύμφωνα με το κείμενο 1.
Ενδεικτική απάντηση
Αξιοποιούνται οι παράγραφοι: 1-5 και
11
-Και οι δύο καθίστανται αξίες της ζωής
με την προϋπόθεση να είναι αφιλοκερδείς.
-Συνίστανται στην αρχή να φέρεσαι
στους άλλους όπως θα ήθελες να σου φερθούν.
-Η φιλανθρωπία όμως συνδέεται με τον
οίκτο για μια συγκεκριμένη κατάσταση και πρόσωπα.
-Η αλληλεγγύη σχετίζεται με τη λογική
και έχει καθολικό χαρακτήρα.
-Αφορά τη βελτίωση της ζωής όλων μέσα
σε μια οργανωμένη κοινωνία.
-Η φιλανθρωπία μπορεί να παρέχεται από
τον δυνατό στον αδύνατο.
-Η αλληλεγγύη αντιμετωπίζει τον άλλο
ισότιμα.
2. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του
συγγραφέα στην 8η παράγραφο του κειμένου 1; Πώς ο τρόπος με τον
οποίο επέλεξε να την αναπτύξει/οργανώσει υπηρετεί την πρόθεση αυτή; Να δώσετε
την απάντησή σας με ένα γραφικό οργανωτή.
Ενδεικτική απάντηση
Πρόθεση: Να επιχειρηματολογήσει
εναντίον της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης
πολιτικής που περιορίζει την κοινωνική ευθύνη και να εξηγήσει τη θέση του αυτή.
Οργάνωση: Δίνει αρχικά τις βασικές
αρχές/χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής, τα οποία αποτελούν τις αιτίες που
οδηγούν σε συγκεκριμένα αρνητικά αποτελέσματα.
Οι αιτίες είναι ότι η φιλελεύθερη
πολιτική συνδέεται με την απορρύθμιση
του κοινωνικού κράτους, δηλαδή των βασικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Τα αποτελέσματα είναι δυσμενή και στην υφήλιο και στο οικοσύστημα. Παρεμποδίζεται η ευημερία του συνόλου και περιορίζεται το κράτος πρόνοιας. Μεγεθύνεται το πρόβλημα της φτώχειας. Επικρατούν μηχανισμοί καταστολής. Μειώνεται η κοινωνική ευθύνη.
3. Το κείμενο 1 τελειώνει με ένα ερώτημα. Τι
πετυχαίνει με τη χρήση του ως την αντίδραση του αναγνώστη; Προσπαθήστε να
δώσετε τη δική σας απάντηση στο ερώτημα αυτό. Στη συνέχεια να τη διατυπώσετε με
τη μορφή ενός συνθήματος γραμμένου πάνω σε ένα τοίχο.
Ενδεικτική απάντηση
προβληματισμός, διερώτηση, ευαισθητοποίηση, παρακίνηση σε σκέψη/δράση, κλίμα διαλόγου, γέφυρες επικοινωνίας, νοερός διάλογος, δραματικότητα/θεατρικότητα, προφορικότητα, οικειότητα, αμεσότητα/ζωντάνια/παραστατικότητα
4. Πρόθεση του Δημήτρη Γληνού στο κείμενο 2
φαίνεται να είναι η ευαισθητοποίηση του αναγνώστη σχετικά με την αναγκαιότητα
της αλληλεγγύης. Να αναφέρετε τρεις
διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνει το στόχο του, παραθέτοντας τα
αντίστοιχα χωρία και να εξηγήσετε τη λειτουργία του καθενός από αυτούς στο
κείμενο.
Ενδεικτική απάντηση
Μεταφορικός λόγος: «κάθε μέρα κρούει
την πόρτα τους το σκιάχτρο της αναδουλειάς με τη συντρόφισσά της, την πείνα»: Ο
λόγος γίνεται άμεσος, ζωντανός, δραματικός και παραστατικός. Ο λυρισμός του
ύφους εντείνει την πρόκληση συναισθημάτων. Οι συνειρμοί που δημιουργούν οι
μεταφορές επαυξάνουν την ενσυναίσθηση και το ενδιαφέρον. Το πρόβλημα της
ένδειας ζωντανεύει μπροστά στα μάτια των αναγνωστών.
Η χρήση του α και β πληθυντικού
προσώπου: «Ελάτε να βοηθήσουμε τα παιδιά»: Με το α πρόσωπο ο πομπός εντάσσει
τον εαυτό του στο σύνολο αυτών που θα αγωνιστούν για την αλληλεγγύη. Υπάρχει
κοινή οπτική γωνία, κοινή στάση απέναντι στο πρόβλημα. Το ζήτημα αφορά όλους
και απαιτεί συλλογικότητα και συμμετοχή. Με το β πρόσωπο απευθύνει ένα
προσκλητήριο συμμετοχής σε δράση. Ο λόγος είναι παραινετικός. Υπάρχει μια
διάθεση επικοινωνίας. Και με τα δύο δημιουργεί ένα κλίμα οικειότητας, στήνει
γέφυρες επικοινωνίας, περιορίζει την απόσταση με τον δέκτη, ο λόγος γίνεται
ζωντανός, παραστατικός, άμεσος, δραματικός.
Οι προτρεπτικές υποτακτικές σε
συνδυασμό με τις δεοντολογικές εκφράσεις: «Αε έρθουνε / Ας γράψουνε» / «πρέπει
να»: Προτρέπει για ανταπόκριση στο κάλεσμα και συμμετοχή / είναι ανάγκη και
χρέος η έμπρακτη αλληλεγγύη.
5. Τα κείμενα 1 και 2 τα χωρίζουν σχεδόν 100
χρόνια. Θεωρείτε ότι έχουν κοινή οπτική γωνία ή διαφοροποιούνται ως προς τον
τρόπο που οι συγγραφείς αντιμετωπίζουν τις έννοιες της φιλανθρωπίας και της
αλληλεγγύης; Να αιτιολογήσετε τη θέση σας με στοιχεία των κειμένων. Να
συγκρίνετε το ύφος των δύο κειμένων.
Ενδεικτική απάντηση
Η οπτική γωνία είναι κοινή. Η 4η
παράγραφος του κειμένου του Γληνού αναφέρεται στην αδυναμία της φιλανθρωπίας να
λύσει το πρόβλημα, στα κίνητρά της που μπορεί να μην είναι ανυστερόβουλα και
στη δύναμη και στην καθολικότητα της αλληλεγγύης. Αυτή είναι και η θέση του
συντάκτη του κειμένου 1, κυρίως στις παραγράφους 1-5 και 10-11.
Ύφος κειμένου 1: επίσημο,
επιστημονικό, σοβαρό, αυστηρό, αντικειμενικό
Ύφος κειμένου 2: οικείο, απλό,
γλαφυρό, ζωντανό, παραστατικό, προτρεπτικό.
(Διαφορετική περίσταση επικοινωνίας
και διαφορετική στόχευση / στο κείμενο 1 κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της
γλώσσας, ο επιστημονικός λόγος, το λόγιο λεξιλόγιο, η παθητική σύνταξη, η
υποτακτική σύνδεση / στο κείμενο 2
κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία της γλώσσας, λαϊκό λεξιλόγιο, το ασύνδετο
σχήμα)
6. Συγκεντρωθείτε στις ομάδες σας και προσπαθήστε
να δραματοποιήσετε το ποίημα του Μπρεχτ (κείμενο 3). Φτιάξτε χαρακτήρες και
δώστε τους φωνή και κίνηση. Ο/η καθένας/μιά θα πει και θα δείξει την ιστορία
του χαρακτήρα του.
7. Μετά την προηγούμενη δράση, ποια στάση θα
λέγατε ότι κρατά ο Μπρεχτ απέναντι στο φαινόμενο της φιλανθρωπίας; Να
αιτιολογήσετε την άποψή σας με 3 τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. Ποια η δική
σας άποψη;
Ενδεικτική απάντηση
Ο Μπρεχτ δεν αρνείται τη φιλανθρωπία,
όμως θεωρεί ότι δεν είναι αρκετή να λύσει τα προβλήματα των φτωχών και των
άστεγων.
Κειμενικοί δείκτες: Το παράδειγμα του
φιλάνθρωπου στη Νέα Υόρκη / Η αρνητική διατύπωση των αποτελεσμάτων της
φιλανθρωπίας που δείχνει εμφατικά ότι έτσι δεν μπορούν να βρεθούν ριζικές
λύσεις / Η αντίθεση (Μα ωστόσο…) που δηλώνει το άμεσο, περιορισμένο αποτέλεσμα
της φιλανθρωπίας, υπαρκτό όμως / Η καταφατική διατύπωση αυτών / Η νέα αντίθεση
(Μα ο κόσμος…) και η ξανά με αρνητικό τρόπο διατύπωση αυτών που δεν
επιτυγχάνονται / η αποστροφή, απεύθυνση στον άνθρωπο που καθολικεύει το
πρόβλημα και τη λύση του.
Το μάθημα θα κλείσει με μουσική κι ένα
τραγούδι για την αλληλεγγύη.
Εργασία για το σπίτι
8. Αξιοποιώντας δημιουργικά την 6η και 7η
παράγραφο του κειμένου 1 να γράψετε ένα άρθρο σε εφημερίδα της πόλης σας, στο
οποίο θα αναλύετε τη σχέση μεταξύ της ελευθερίας, της ισότητας και της
αλληλεγγύης, και θα προτείνετε τρόπους και δράσεις στους οποίους μπορούν να
προχωρήσουν οι νέοι άνθρωποι, ώστε αυτές οι αρχές να διασφαλιστούν στον
σύγχρονο κόσμο. (300-400 λέεξεις)
Ενδεικτική απάντηση
Σχέση: Ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη
ήταν το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης. Μια σημασία που θα μπορούσαμε σήμερα
να δώσουμε στην αδελφοσύνη είναι η έννοια της αλληλεγγύης.
Ελευθερία: Είναι η δυνατότητα του
ανθρώπου να δρα, σκέφτεται, αισθάνεται, αποφασίζει, όπως αυτός θέλει, χωρίς
περιορισμούς και καταναγκασμούς, εσωτερικούς ή εξωτερικούς.
Ισότητα: Είναι η ύπαρξη ίσων
δικαιωμάτων και ευκαιριών σε όλους, χωρίς καμιά διάκριση λόγω φύλου, θρησκείας,
εθνικότητας, καταγωγής, οικονομικής κατάστασης και κοινωνικής θέσης.
Αλληλεγγύη: είναι το αίσθημα της
ενότητας μεταξύ των ανθρώπων, η αλληλοβοήθεια και η συμπαράσταση, ο αγώνας ώστε
να έχουν όλοι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και δυνατότητες ανάπτυξης.
Από τους ορισμούς των εννοιών γίνεται
κατανοητό ότι χωρίς την αλληλεγγύη δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ελευθερία ούτε
ισότητα. Η αλληλεγγύη ενώνει σε έναν συλλογικό αγώνα και απαίτηση για μια ζωή
άξια να τη ζει κανείς, χωρίς διαχωρισμούς. Αυτό συνεπάγεται προστασία των
δικαιωμάτων όλων, κατάργηση των αδικιών, αντιμετώπιση της φτώχειας και της
εκμετάλλευσης, τον διαχωρισμό σε ισχυρούς και αδύνατους.
Τρόποι-Δράσεις: Επαναπροσδιορισμός των
επιλογών μας, ατομικά και συλλογικά ως οργανωμένης κοινωνίας
Συμμετοχή σε εθελοντικές
δράσεις/οργανώσεις προσφοράς
Συμμετοχή σε συνδικαλιστικές δράσεις
Πρωτοβουλίες ενημέρωσης και
ευαισθητοποίησης
Συμμετοχή σε κινήματα εναντίον της
φτώχειας, των ανισοτήτων, της καταστροφής του περιβάλλοντος
Συμμετοχή σε διαδικτυακά ψηφίσματα υπέ
Κινητοποίηση σε πολιτικό επίπεδο
επαναδιεκδίκησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων
Κριτήριο αξιολόγησης - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Κράτος Δικαίου
Κείμενο 1 Άρθρο του Βασίλη Σπυριδωνίδη στην εφημερίδα Καθημερινή. Γιατί στην Ελλάδα είμαστε καχύποπτοι με τα πλαίσι...
