Η περίσταση επικοινωνίας με τη βοήθεια των δημοτικών τραγουδιών Νεοελληνική Γλώσσα Φάκελος Εκπαιδευτικού

Η περίσταση επικοινωνίας με τη βοήθεια των δημοτικών τραγουδιών

Νεοελληνική Γλώσσα Φάκελος Εκπαιδευτικού

Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος

Θεωρία

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4007,17983/

http://www.iep.edu.gr/images/IEP/Modules/Sj_K2_Extra_Slider/Fakeloi_Ylikou/Neoelliniki-Glossa_G-Lykeiou_Fakelos-Ekpaideutikou.pdf

Τραγούδια

https://www.youtube.com/watch?v=E-TdRReO380

https://www.youtube.com/watch?v=Ufcsc0lCeXw

https://www.youtube.com/watch?v=SQqjSqQTi2E

Κείμενο 1

Τι καλά το λέει τ΄ αηδόνι

Που ’σουν εψές, λεβέντη μου

Κι αντιπροψές, καλέ μου

Τι καλά το λέει τ’ αηδόνι

Εψές ήμουν στους ουρανούς

Κι αντιπροψές στους Άγιους

Τον Άγγελό μου φίλευα

Και τον Χριστό κερνούσα

Και την κυρά την Παναγιά

Την επαρακαλούσα

Για να μου δώσει τα κλειδιά

Κλειδιά του Παραδείσου

Ν’ ανοίξω τον Παράδεισο

Να μπω να σεργιανίσω

Να δω που κάθονται οι φτωχοί

Που κάθονται οι αρχοντάδες

Στον ίσκιο κάθονται οι φτωχοί

Στον ήλιο οι αρχοντάδες

Και τους φτωχούς παρακαλούν

Και τους παρακαλούνε

Δώστε φτωχοί τον ίσκιο σας

Και πάρτε τα φλουριά μας

Κείμενο 2

Να ’σαν τα νιάτα

Ορέ, να ’σαν τα νιά-, να ’σαν τα νιάτα

νιάτα, πουλί μου, δυο φορές.

Ορέ, να ’σαν τα νιάτα δυο φορές, τα

γηρατειά καμία.

Ορέ, να ξανανιώσω, αχ, να ξανα-

νιώσω, πουλί μου, δυο φορές.

Ορέ, να ξανανιώσω δυο φορές, να

γίνω, πουλί μου, παλικάρι.

Ορέ, να βάλω το, αχ να βάλω,

ορέ, το φεσάκι μου.

Ορέ, να βάλω το φεσάκι μου, να

βγαίνω, πουλί μου, στο παζάρι.

Ορέ, για να πουλήσω, αχ για να που-

λήσω, πουλί μου, γηρατειά.

Ορέ, για να πουλήσω γηρατειά και

ν’ αγοράσω νιάτα.

Πηγή εικόνας: https://digilove.eu/thysiazontas-to-n-i-allios-to-eliksirio-tis-neotitas-diigima-mystiriou/

Κείμενο 3

Ο αϊτός.

Σε ψηλό βουνό, σε ριζιμνιό χαράκι, ω, να, χαράκι

κάθεται, κάθεται, κάθεται ’ν’ αϊτός

Κάθεται ’ν’ αϊτός

βρεγμένος χιονισμένος ο καημένος

και παρα-, και παρα-, και παρακαλεί

και παρακαλεί.

Και παρακαλεί τον ήλιο ν’ ανατείλει, ν’ ανατείλει.

Ήλιε ανά-, ήλιε ανά-, ήλιε ανάτειλε

Ήλιε ανάτειλε

Ήλιε λάμψε και δώ-, λάμψε και δώσε

για να λιώ-, για να λιώ-, για να λιώσουνε.

Για να λιώσουνε

για να λιώσουνε τα χιόνια ’πο τα φτερά, απ’ τα φτερά μου

και τα κρου-, και τα κρου-, και τα κρούσταλλα

και τα κρούσταλλα

από τ’ ακράνυχά μου, απ’ τ’ ακράνυχά μου.

Ήλιε ανά-, ήλιε ανά-, ήλιε ανάτειλε

Ήλιε ανάτειλε

Πηγή εικόνας: https://www.patrasevents.gr/article/174930-i-elliniki-krisi-se-11-asteia-skitsa-tou-ksenou-tipou-pics#

1.    Μέσα στα τραγούδια αναπτύσσονται κοινωνικές δραστηριότητες. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η φύση και το θέμα τους;

2.   Ποιοι συμμετέχουν σε καθεμιά περίσταση επικοινωνίας που συντελείται μέσα στα τραγούδια και ποια υποθέτετε ότι είναι η ιδιότητά τους;

3.   Μέσα στα τραγούδια δίνονται και ζητούνται κάποιες πληροφορίες, καθώς και κάποιες οδηγίες/εντολές. Μπορείτε να εντοπίσετε τα αντίστοιχα χωρία μέσα στα τραγούδια;

4.   Προσπαθήστε να εντοπίσετε σημεία των τραγουδιών στα οποία εκφράζεται α) υπόθεση, β) δυνατότητα, γ) πιθανότητα, δ) βεβαιότητα, ε) επιθυμία, στ) ευχή, ζ) πρόθεση, η) υποχρέωση

5.   Αν επιχειρούσατε να μετατρέψετε μια υπόθεση από τις παραπάνω σε βεβαιότητα και μια επιθυμία σε πρόθεση, τι αλλαγές θα κάνατε στο λόγο. Τα τραγούδια θα εξέφραζαν το ίδιο μήνυμα μετά από αυτό;

6.   Αν περάσουμε από τα τραγούδια στα κείμενα, με ποιους τρόπους θεωρείτε ότι εκφέρεται ο λόγος στα τρία παραπάνω κείμενα; Ποιος πιστεύετε ότι φέρει το κύριο βάρος του μηνύματος σε καθεμιά περίπτωση και γιατί;

7.   Θα μπορούσατε να δημιουργήσετε ένα δικό σας πολυτροπικό κείμενο, στο οποίο θα συντελείται μια περίσταση επικοινωνίας και θα εντάσσατε σε αυτό όσο γίνεται περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά; Μπορείτε να επιλέξετε ελεύθερα το θέμα του και το κειμενικό είδος.

Κριτήριο αξιολόγησης – Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου 1η Θεματική Ενότητα 2η Διδακτική Ενότητα

Κριτήριο αξιολόγησης – Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου

1^η Θεματική Ενότητα 2^η Διδακτική Ενότητα

Διδαγμένο Κείμενο

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9

Τὰ ὑποκείμενα πρὸς τὸν βίον ἡμῖν, οἷον τὸ σῶμα καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα, καθάπερ ὄργανά τινα ὑπόκειται, τούτων δ’ ἐπικίνδυνός ἐστιν ἡ χρῆσις, καὶ πλέον θάτερον ἀπεργάζεται τοῖς μὴ δεόντως αὐτοῖς χρωμένοις. Δεῖ τοίνυν ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τε αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ προσηκόντως, δι’ ἧς πάντα ταῦτα εὖ θησόμεθα. Φιλοσοφητέον ἄρα ἡμῖν, εἰ μέλλομεν ὀρθῶς πολιτεύσεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν ὠφελίμως. Ἔτι τοίνυν ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ποιοῦσαι ἕκαστον τῶν ἐν τῷ βίῳ πλεονεκτημάτων ἐπιστῆμαι, ἄλλαι δὲ αἱ χρώμεναι ταύταις, καὶ ἄλλαι μὲν αἱ ὑπηρετοῦσαι, ἕτεραι δὲ αἱ ἐπιτάττουσαι, ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν. Εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσι καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης.

Α1. α. 1) «ὄργανά»: Σε ποιες λέξεις του αρχαίου κειμένου αναφέρεται το ουσιαστικό; (μονάδες 2)

2) «ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν»: Σε ποιους όρους αναφέρεται η παραπάνω αναφορική πρόταση; (μονάδες 2)

β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3), και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3).

1. Ο άνθρωπος κάνει πάντα κακή χρήση των πραγμάτων που διαθέτει για τη ζωή του.

2. Η ανάγκη της φιλοσοφίας σχετίζεται και με τη θέση του ανθρώπου ως πολίτη μέσα στην κοινωνία.

3. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι σε μερικές περιπτώσεις ο άνθρωπος πρέπει να φιλοσοφεί. (μονάδες 6)

Μονάδες 10

Β1. Ποιος ο ρόλος του ρηματικού επιθέτου φιλοσοφητέον; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

Μονάδες 10

Β2. Ποια σημασία και αξία δίνει ο Αριστοτέλης στον ορθό λόγο μέσα στο κείμενο; Να στηρίξετε την απάντησή σας με κειμενικές αναφορές.

Μονάδες 10

Β3. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω φράσεις:

1.     Στη δίκη του κατά την πρώτη ψηφοφορία, ο Σωκράτης κρίθηκε ένοχος με μέτρια πλειοψηφία (300 έναντι 201).

2.    Η 7^η Επιστολή του Πλάτωνα αποτελεί ένα είδος αυτοβιογραφίας.

3.    Ο ενθουσιώδης Ιπποκράτης ρωτά τον Σωκράτη τι μπορεί να μάθει κοντά στον μεγάλο σοφιστή Πρωταγόρα.

4.    Ο Πλάτωνας σχεδιάζει την Πολιτεία του για να εξετάσει το πώς λειτουργεί μέσα σ’ αυτή η δικαιοσύνη.

5.    Η ιδεώδης πολιτεία κοσμείται από σωφροσύνη επειδή το κάθε στοιχείο εκπληρώνει τη λειτουργία του χωρίς να παρακωλύει τη λειτουργία των άλλων.

Μονάδες 10

Β4. α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις λέξεις της Στήλης Α του παρακάτω πίνακα και δίπλα σε αυτόν το γράμμα της πρότασης από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή σημασία της λέξης , σύμφωνα με το κείμενο του Αριστοτέλη.  (μονάδες 5)

β. Να γράψετε μία περίοδο λόγου με καθεμία από τις λέξεις της Στήλης Α του παρακάτω πίνακα. Να χρησιμοποιήσετε την κάθε λέξη με διαφορετική σημασία από εκείνη που της δίνει ο Αριστοτέλης στο αρχαίο κείμενο. Οι λέξεις πρέπει να είναι σε οποιοδήποτε μέρος του λόγου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιονδήποτε γραμματικό τύπο. (μονάδες 5)

1.     ὑποκείμενα	α) μέρος της συντακτικής δομής μιας πρότασης β) τα αναγκαία για τη ζωή πράγματα
2.    μέλλομεν	α) σκοπεύουμε β) αναβάλλουμε
3.    πλεονεκτημάτων	α) προτερήματα β) ωφέλεια
4.    ἡγεμονικωτέραις	α) αρχηγικές β) σημαντικές
5.    λόγῳ	α) λογική β) ομιλία

Μονάδες 10

Β5. Παράλληλο Κείμενο

Αριστοτέλης, Πολιτικά Α 2, 15-16

Γιατί όπως ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα όντα όταν φτάνει στην τελειότητά του, έτσι όταν σπάζει τη σχέση του με τον νόμο και τη δικαιοσύνη γίνεται το χειρότερο από όλα. Δεν υπάρχει πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα από την αδικία που διαθέτει όπλα. Ο άνθρωπος, από την άλλη, γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή, που όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου και για αντίθετους σκοπούς. Γι' αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο, το χειρότερο από όλα στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης· είναι αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία.

Αφού μελετήσετε το παραπάνω απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και το πρωτότυπο κείμενο που σας δόθηκε, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

α) Ποια θέση υποστηρίζει ο Αριστοτέλης στο πρωτότυπο κείμενο για την κακή χρήση του σώματος από τον άνθρωπο;  (Μονάδες 5)

β) Διατηρεί ο φιλόσοφος την παραπάνω θέση και στο παράλληλο κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία του παράλληλου κειμένου.   (Μονάδες 5)

Μονάδες 10