Συμβολισμός: Η εξωτερική πραγματικότητα γίνεται σύμβολο των εσωτερικών διαθέσεων ή η σημασία ενός κίτρινου φύλλου
Βασιλική Σταμάτη, φιλόλογος
Μάθημα/Γνωστικό Αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία
Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:
Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα είναι σε θέση:
1. Να γνωρίσουν το ρεύμα του συμβολισμού
2. Να αναζητήσουν και να ανακαλύψουν τα βασικά χαρακτηριστικά του ρεύματος μέσω του κινηματογράφου και της ποίησης
3. Να καταγράψουν τα βασικότερα γνωρίσματα του συμβολισμού
4. Να γνωρίσουν συμβολιστές ποιητές και το έργο τους
5. Να σχολιάσουν συμβολιστικά κείμενα και να ανταλλάξουν απόψεις
6. Να προχωρήσουν σε δημιουργικές δραστηριότητες
7. Να εργαστούν ομαδοσυνεργατικά
Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών για την υλοποίηση του σεναρίου:
Να γνωρίζουν τα βασικά γνωρίσματα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.
Δραστηριότητες
Σύγχρονη Διδασκαλία
1. Καλωσόρισμα στο Webex.
2. Ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες να σκεφτούν ένα αντικείμενο του φυσικού κόσμου ίσως, το οποίο τους υποβάλλει κάποια συναισθήματα ή μπορεί να συμβολίζει κάτι γι’ αυτούς/ές. Το αντικείμενο και το συναίσθημα/συμβολισμό του το σημειώνουν στον ασπροπίνακα.
3. Μετάβαση στο λεξικό λογοτεχνικών όρων: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/4716/Lexiko-Logotechnikon-Oron_Gymnasiou-Lykeiou_html-apli/index16.htm και ανάγνωση της 3ης παραγράφου του λήμματος Συμβολισμός και της 3ης παραγράφου του λήμματος Σύμβολο.
4. Ακολουθεί σύντομη συζήτηση για το πώς αντιλαμβάνονται το περιεχόμενο των παραπάνω παραγράφων. Στόχος είναι να προβληματιστούν περισσότερο σχετικά με τη διαφοροποίηση του κινήματος από την ευρύτερη χρήση των όρων “σύμβολο” και “συμβολισμός”, κάνοντας μάλιστα συνδέσεις με τις απαντήσεις τους στη δραστηριότητα 2.
5. Παρακολουθούμε ένα μέρος (περίπου τα πρώτα 20 λεπτά) της ταινίας Μητρόπολις του Φριτς Λανγκ. https://www.youtube.com/watch?v=2Z6nEhyg6PU Η ταινία γυρίστηκε το 1927 και είναι ένα αριστούργημα του βωβού κινηματογράφου. Ανήκει στις ταινίες που δημιούργησε ο γερμανικός εξπρεσιονισμός και που αξιοποίησαν τον συμβολισμό, δημιουργώντας ένα πλήθος νέων συμβόλων, τα οποία θα χρησιμοποιούνταν κατά κόρον στο εξής στην 7η τέχνη.
6. Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να γράψουν στο chat ποιο κατά τη γνώμη τους είναι το θέμα της ταινίας (ή έστω του μέρους της) , όπως φαίνεται από το μικρό μέρος της που παρακολούθησαν, και να δικαιολογήσουν την άποψή τους. Καθώς η ταινία δεν είναι ομιλούσα, τα παιδιά θα υποχρεωθούν να αναζητήσουν τη στήριξη της θέσης τους στους συμβολισμούς της (υπόγειος – υπέργειος κόσμος, κήπος, αριθμοί – χρήματα, ρυθμική μονοτονία των κινήσεων, αντίθεση άσπρου – μαύρου, κινήσεις, χειρονομίες, στάση του σώματος των ηθοποιών, αντικείμενα του σκηνικού)
7. Ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια, μετά την παρουσίαση όσων γράφτηκαν στο chat.
8. Οι μαθητές και οι μαθήτριες απαντούν σε μια δημοσκόπηση σε ερωτήματα: Σου άρεσε η ταινία; Ποια λέξη σου έρχεται άμεσα στο νου, όταν σκέφτεσαι την ταινία που είδες; Ποια σκηνή σου έκανε περισσότερο εντύπωση; (απάντηση με 5 λέξεις το πολύ) Τι αισθάνθηκες όταν έβλεπες την ταινία; (απάντηση με 3 λέξεις το πολύ) Υπάρχει κάποιο σημείο της ταινίας που σου δημιούργησε ένταση; Αν ναι, ποιο σημείο; Έχει κάποιο δυνατό σημείο η ταινία; Αν ναι, ποιο είναι αυτό; (το πολύ 5 λέξεις) Σου δημιουργεί η ταινία θετικά συναισθήματα και προσδοκίες ή αρνητικά και λύπη; Θα την έβλεπες μέχρι το τέλος; Θα συμβούλευες έναν φίλο σου να δει την ταινία αυτήν; Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του polling και γίνεται συζήτηση πάνω σε αυτά. Δίνεται έμφαση στη συναισθηματική και αισθητική ανταπόκριση.
9. Οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίζονται σε 4 ομάδες. Βρίσκουν στον τοίχο της κυψέλης της ομάδας έναν σύνδεσμο (http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/kwstas_oyranhs_poems.htm#%CE%A4%CE%97%CE%A3_%CE%91%CE%93%CE%91%CE%A0%CE%97%CE%A3) που οδηγεί σε συμβολιστικά ποιήματα. Κάθε ομάδα θα έχει να μελετήσει ένα ποίημα. Αυτά είναι: Κώστας Ουράνης, Ταξίδι στα Κύθηρα - Κ. Χατζόπουλος, το ν. 19 από τη συλλογή Τραγούδια της ερημιάς - Κ. Γ. Καρυωτάκης, Τελευταίο ταξίδι - Κ. Χατζόπουλος, από την ποιητική συλλογή Βραδινοί Θρύλοι (απόσπασμα)
Στην εργασία τους ζητείται να διαβάσουν το ποίημα που τους έχει ανατεθεί και αναλογιζόμενοι όσα έχουμε πει ως εκείνη τη στιγμή να προσπαθήσουν να βρουν τα σύμβολα που υπάρχουν μέσα σε αυτό, να τα καταγράψουν και μετά να επιχειρήσουν να δώσουν την ερμηνεία τους, τις εσωτερικές καταστάσεις τις οποίες συμβολίζουν.
10. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των ομαδικών εργασιών των παιδιών και ακολουθεί συζήτηση. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης επιδιώκεται να αναδειχθούν και η υποβλητικότητα και η υπαινικτικότητα της συμβολιστικής ποίησης, τα θέματά της (μελαγχολία, απώλεια, έρωτας κ.α.), οι συνήθεις εικόνες (Φθινόπωρο, θάλασσα, φεγγάρι κ.α.), τα εκφραστικά μέσα (επαναλήψεις, μεταφορές, παρομοιώσεις), ο απελευθερωμένος στίχος. Στο τέλος καταλήγουμε στη σημείωση/καταγραφή των γνωρισμάτων του ρεύματος στον ασπροπίνακα.
Ασύγχρονη Διδασκαλία
1. Στο blog της κυψέλης του τμήματος ή στον τοίχο της πλατφόρμας e me οι μαθητές και οι μαθήτριες θα βρουν τον σύνδεσμο που οδηγεί στο αρχείο Καβάφη. https://www.onassis.org/el/initiatives/cavafy-archive/the-canon Θα τους ζητείται να διαβάσουν τα ποιήματα Η πόλις, Τείχη, Τρώες, Τα Παράθυρα, να εντοπίσουν και να μελετήσουν τα σύμβολα που υπάρχουν στο καθένα και να προχωρήσουν στην ερμηνεία τους. Στόχος της εργασίας είναι να συνθέσουν τον συμβολικό κώδικα του καβαφικού εγκλεισμού κι αδιεξόδου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να εμπλακούν σε ενεργή συζήτηση μεταξύ τους.
2. Χωρισμένοι/ες στις ομάδες τους οι μαθητές/τριες, όπως είχαν χωριστεί στο σύγχρονο μάθημα, εργάζονται αρχικά στο μπλογκ της κυψέλης της ομάδας τους ή στον τοίχο ή και σε ένα συνεργατικό έγγραφο σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής συμβολιστικής ποίησης.
Οι ομάδες θα πρέπει να επιλέξουν ένα δικό τους σύμβολο και ακολουθώντας τον τρόπο του ποιητή Κ. Καβάφη, δηλαδή βασισμένοι/ες στα μορφικά χαρακτηριστικά κάποιου από τα ποιήματα που μελέτησαν στην προηγούμενη δραστηριότητα, να γράψουν το δικό τους ποίημα. Θα μπορούσαν να γράψουν και ποίημα – παρωδία, αν το επιθυμούν. Για να βοηθηθούν στο τελευταίο θα έχουν στη διάθεσή τους τον παρακάτω σύνδεσμο https://www.gnomionline.gr/%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%BD%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7/
3. Στη συνέχεια ανεβάζουν τις δημιουργίες τους στο μπλογκ της κυψέλης της τάξης, ώστε να μπορούν να δουν όλοι/ες τις δημιουργίες όλων. Η κάθε ομάδα σχολιάζει τα συμβολιστικά στοιχεία των ποιημάτων των άλλων ομάδων και ξεκινάει ένας νέος εποικοδομητικός διάλογος πάνω στα χαρακτηριστικά του συμβολισμού και στον τρόπο με τον οποίο αυτά αξιοποιήθηκαν στα ποιήματα των ομάδων.
Σε όλες τις δραστηριότητες της ασύγχρονης διδασκαλίας επιδιώκεται η ελεύθερη έκφραση και η ενεργός συμμετοχή. Εγώ λειτουργώ υποστηρικτικά, όταν χρειάζεται.
