Διδακτικό Σενάριο Επιμόρφωσης Τ4Ε Υπερρεαλισμός: Ένα επαναστατικό κίνημα

 

Διδακτικό Σενάριο Επιμόρφωσης Τ4Ε

Δραστηριότητες

Βασιλική Σταμάτη

Πλήρες Σενάριο

https://docs.google.com/document/d/148XqAz3wAEop53LGpeN_S17FLiytUeLgbDaN0gdFXKc/edit?usp=sharing 

Το διδακτικό σενάριο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της επιμόρφωσης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και αναρτήθηκε στην πλατφόρμα e me στις 31 Μαΐου 2021

Υπερρεαλισμός: ένα επαναστατικό

 κίνημα

 Μάθημα/Γνωστικό Αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα είναι σε θέση:

1. Να γνωρίσουν το ρεύμα του υπερρεαλισμού

2. Να αναζητήσουν και να ανακαλύψουν τα βασικά χαρακτηριστικά του ρεύματος μέσω του κινηματογράφου και της ποίησης

3. Να καταγράψουν τα βασικότερα γνωρίσματα του υπερρεαλισμού

4. Να γνωρίσουν υπερρεαλιστές ποιητές και το έργο τους

5. Να σχολιάσουν υπερρεαλιστικά κείμενα και να ανταλλάξουν απόψεις

6. Να προχωρήσουν σε δημιουργικές δραστηριότητες

7. Να εργαστούν ομαδοσυνεργατικά

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών για την υλοποίηση του σεναρίου:

Να γνωρίζουν τα βασικά γνωρίσματα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.

Δραστηριότητες

Σύγχρονη Διδασκαλία

Καλωσόρισμα στο Webex.

Τίθεται το ερώτημα αν οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν δει ποτέ

κάποιο τρελό όνειρο και θα ήθελαν να το μοιραστούν με την τάξη.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στον στόχο 1.

Μετάβαση στην πύλη για την ελληνική γλώσσα και ανάγνωση ενός

 αποσπάσματος για το λογοτεχνικό ρεύμα του υπερρεαλισμού.

Διαβάζουμε το απόσπασμα της Τιτίκα Δημητρούλια

https://www.greek-

language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/

search.html?details=83

Ακολουθεί σύντομη συζήτηση για το πώς ξεκίνησε ο υπερρεαλισμός

(φρίκη του Α Παγκοσμίου Πολέμου), τους στόχους του (ανατροπή

της καθεστηκυίας τάξης) και τα μέσα που χρησιμοποίησε

(εναντίωση στη λογική). Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στον στόχο 1.

Παρακολουθούμε ένα διαδραστικό βίντεο. Πρόκειται για ένα μέρος

της υπερρεαλιστικής ταινίας “Ένα ανδαλουσιανός σκύλος” (μέχρι το

4.35’). Στο διαδραστικό σημείο του βίντεο παίζεται ένα παιχνίδι

μνήμης. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να βρουν μέσα από

ένα κουίζ απλής επιλογής τη σωστή σειρά των εικόνων, όπως αυτές

παρουσιάζονται στο τμήμα της ταινίας που παρακολούθησαν.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στον στόχο 2, με μεγάλη έμφαση στην

κυρiαρχία των συνειρμών και της τυχαιότητας .

Οι μαθητές και οι μαθήτριες απαντούν σε μια δημοσκόπηση σε

ερωτήματα: Σου άρεσε η ταινία; Θα μπορούσες να γράψεις με λίγες

λέξεις το θέμα της; Αν ναι, ποιο θα έλεγες ότι είναι αυτό; (με 3 λέξεις

το πολύ) Ποια λέξη σου έρχεται άμεσα στο νου, όταν σκέφτεσαι την

ταινία που είδες; Ποια σκηνή σου έκανε περισσότερο εντύπωση;

(απάντηση με 5 λέξεις το πολύ) Τι αισθάνθηκες όταν έβλεπες την

ταινία; (απάντηση με 3 λέξεις το πολύ) Υπάρχει κάποιο σημείο της

ταινίας που σου δημιούργησε ένταση; Αν ναι, ποιο σημείο; Έχει

κάποιο δυνατό σημείο η ταινία; Αν ναι, ποιο είναι αυτό; (το πολύ 5

λέξεις) Σου δημιουργεί η ταινία θετικά συναισθήματα και

προσδοκίες ή αρνητικά και λύπη; Θα συμβούλευες έναν φίλο σου να

δει την ταινία αυτήν; Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του polling

και γίνεται συζήτηση πάνω σε αυτά.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στον στόχο 2, με έμφαση στην

απουσία ενός θεματικού κέντρου, αλλά και στη συναισθηματική και

αισθητική ανταπόκριση.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίζονται σε 4 ομάδες. Βρίσκουν στον

τοίχο της κυψέλης της ομάδας τον σύνδεσμο που οδηγεί στο

σχολικό βιβλίο της Β’ Λυκείου με τα τρία αποσπάσματα του

Εμπειρίκου.

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2702/Keimena-

Neoellinikis-Logotechnias_B-Lykeiou_html-empl/index_c_03_01.html

Στην εργασία τους ζητείται να διαβάσουν τα δύο πρώτα

αποσπάσματα και να βρουν αναλογίες με την ταινία που

παρακολούθησαν. Στο τέλος υποβάλλουν τις απαντήσεις και στη

βιβλιοθήκη εργασιών της κυψέλης της ομάδας στην eme, ώστε να

δοθεί ανατροφοδότηση.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στους στόχους 2 και 7.

Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των ομαδικών εργασιών των

παιδιών, γίνεται συζήτηση και καταλήγουμε στη σημείωση/

καταγραφή των γνωρισμάτων του ρεύματος στον ασπροπίνακα.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στον στόχο 3.

Ασύγχρονη Διδασκαλία

Στο blog της κυψέλης του τμήματος οι μαθητές και οι μαθήτριες θα

πρέπει να ανεβάσουν υπερρεαλιστικά ποιήματα αναφέροντας πάντα

την πηγή τους. Στη συνέχεια θα πρέπει να εμπλακούν σε μια

συζήτηση αναζήτησης και σχολιασμού των υπερρεαλιστικών

στοιχείων που εντοπίζουν στα ποιήματα που ανήρτησαν οι

συμμαθητές και οι συμμαθήτριές τους. Η δραστηριότητα αντιστοιχεί

στους στόχους 4, 5 και 7.

Χωρισμένοι/ες στις ομάδες τους οι μαθητές/τριες, όπως είχαν

χωριστεί στο σύγχρονο μάθημα, εργάζονται αρχικά στο μπλογκ της

κυψέλης της ομάδας τους σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής

υπερρεαλιστικής ποίησης και στη συνέχεια ανεβάζουν τις

δημιουργίες τους στο μπλογκ της κυψέλης της τάξης. Η κάθε ομάδα

σχολιάζει τα υπερρεαλιστικά στοιχεία των ποιημάτων των άλλων

ομάδων.

Οι δραστηριότητες είναι:

1. Το παιχνίδι των συνειρμών: Λέει ο/η πρώτος/η της ομάδας την

πρώτη σκέψη εικόνα που του/της έρχεται στο νου, ο/η δεύτερος/η

μια άλλη εικόνα στην οποία συνειρμικά οδηγείται κοκ. Όλα αυτά

ηχογραφούνται.

2. Το παιχνίδι του παραλόγου: Δίνουν στο google τις λέξεις – κλειδιά:

πρωτοσέλιδα εφημερίδων Κυριακής. Ανοίγουν έναν σύνδεσμο και με

βάση τους τίτλους που θα βρουν σε κάποιο από τα αποτελέσματα

δημιουργούν ένα δικό τους ποίημα.

3. Το παιχνίδι της αυτόματης γραφής: Μετά από σύντομη συζήτηση

καταλήγουν σε ένα κοινό θέμα για το ποίημά τους. Στη συνέχεια

παίρνουν με κλήρωση ο καθένας/μιά από έναν αριθμό από το 1

ως  το 5 ή όσα είναι τα μέλη της ομάδας. Γράφουν όλοι/ες κρυφά

από ένα στίχο και στη συνέχεια στο μπλογκ της ομάδας

καταγράφουν τους στίχους τους με τη σειρά που έχει οριστεί.

4. Το παιχνίδι των παράδοξων εικόνων: Πρέπει να γράψουν 4

στίχους. Ο πρώτος στίχος πρέπει να έχει μια οπτική εικόνα, ο

δεύτερος μια ακουστική, ο τρίτος μια κινητική, ο τέταρτος μια

απτική. Σε κάθε εικόνα θα πρέπει να υπάρχει μια αντίφαση/

αντίθεση και συγκεκριμένα ουσιαστικά, εκτός από τον πρώτο στίχο,

όπου μπορεί να υπάρχει ένα αφηρημένο ουσιαστικό. Να μην

χρησιμοποιηθεί καμιά συνδετική/διαρθρωτική λέξη μεταξύ των

στίχων.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στους στόχους 6 και 7.

Τα αποτελέσματα των εργασιών τους δημοσιεύονται στο μπλογκ της

κυψέλης του τμήματος τώρα, ώστε να μπορούν να τα δουν όλοι/ες,

να σχολιάσουν και να ξεκινήσει ένας νέος εποικοδομητικός διάλογος

πάνω στα χαρακτηριστικά του υπερρεαλισμού και πώς

αξιοποιήθηκαν στα ποιήματα των ομάδων.

Η δραστηριότητα αντιστοιχεί στους στόχους 5 και 7.

Σε όλες τις δραστηριότητες της ασύγχρονης διδασκαλίας

επιδιώκεται η ελεύθερη έκφραση και η ενεργός συμμετοχή. Εγώ

λειτουργώ υποστηρικτικά, όταν χρειάζεται. 

    Βιβλιογραφία

Αναγνώστου, Ε. Η δημιουργική γραφή (πεζογραφία) στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Σχολή Παιδαγωγική Φλώρινας Τμήμα Νηπιαγωγών, 2017.

Αντωνίου, Μ. Η υπερρεαλιστική ποίηση στο σχολείο: θεωρία και διδακτική πράξη, Διπλωματική Εργασία, Α.Π.Θ. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, 2018.

Κιοσσές, Σ. (2018). Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.

Κιοσσές, Σ. και Χατζημαυρουδή, Ε. (2020). Η λογοτεχνία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.

Νικολαΐδου, Σ. (2016). Η δημιουργική γραφή στο σχολείο, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου, (2011), Θεσσαλονίκη.

Σοφός, Α. (2014). Παιδαγωγική Αξιοποίηση κινηματογραφικής ταινίας και βίντεο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σοφός, Α, Βρατάσλης Κ. (Επιμ.). Παιδαγωγική Αξιοποίηση Νέων Μέσων στην εκπαιδευτική διαδικασία (σελ. 119 - 146). Αθήνα: ΙΩΝ.

Φλωρά, Κ. Υπερρεαλισμός και τρέλα: μια προσέγγιση της τρέλας και του παράλογου στο υπερρεαλιστικό κίνημα, Διπλωματική Εργασία, Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία και Πολιτισμός», Θεσσαλονίκη, 2015.

Πανελλήνιες 2021: Ενδεικτική απάντηση στο Θέμα Γ (Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία)

 

Θέμα Γ

Τα παιδιά του Σείριου δάκρυσαν γιατί συνειδητοποίησαν ότι στο Σύμπαν υπάρχουν μεγάλες αντιθέσεις, καθώς υπάρχουν παιδιά που δεν ζουν ευτυχισμένα όπως αυτά.

Κειμενικοί δείκτες:

- Η αποφατικά διατυπωμένη περιγραφή της ζωής των παιδιών στον Σείριο, μιας ζωής χωρίς πολέμους και θάνατο (ποτέ δε βάλαν έγνοια στην καρδιά / δεν είδανε πολέμους και θανάτους), δίνει έμφαση στην ασχήμια της ζωής των παιδιών στη γη. Η απολυτότητα του χρονικού επιρρήματος “ποτέ” ενισχύει τη βεβαιότητα της άποψης και την αντίθεση με τη ζωή των παιδιών εκεί.

- Το γαλάζιο χρώμα της ποδιάς των παιδιών του Σείριου δίνει έναν τόνο ελπίδας, ευζωΐας και χαράς.

- Το σύμβολο της Κυριακής που παραπέμπει πάντα στο παιχνίδι, στην ανάπαυλα, στη χαρά, στη γιορτή. (τα γιορτινά τους) δίνει εμφαντικά τις καλές συνθήκες ζωής των παιδιών του Σείριου.

- Η μακρινή απόσταση της γης από τον Σείριο και η θέασή του μόνο τη νύχτα από τα παιδιά του Σείριου (νύχτες/ ουρανό/ καράβι μακρινό) δηλώνει τις μεγάλες αντιθέσεις που υπάρχουν στον κόσμο μας, μεταξύ των πλούσιων χωρών του πλανήτη και των φτωχών και την αποστασιοποίηση του δυτικού ανθρώπου από τα προβλήματα των ανθρώπων φτωχών και εμπόλεμων περιοχών.

- Τα λόγια του δασκάλου σε ευθύ λόγο και η μεταφορική παρουσίαση της γης ως αρρώστια και πληγή επιτείνουν την αντίθεση με τον κόσμο του Σείριου.

- Η περιγραφή των γήινων από τον δάσκαλο ως αγωνιζόμενων, ο μεταφορικός λόγος που χρησιμοποιεί για να δείξει την αντίσταση των καταπιεζόμενων (τραγούδια λένε, γράφουν στίχους, ακούραστοι του ονείρου κυνηγοί), η προβολή της ποίησης (τραγούδια/ στίχους) ως συμβόλου πάλης ενάντια στην αδικία, και το σχήμα του αδυνάτου να κεντηθούν οι τοίχοι φανερώνουν τον αγώνα των παιδιών της γης, των αδικημένων ανθρώπων, για έναν καλύτερο κόσμο, που εύλογα συγκινεί όλους.

- Οι αντιθετικές γενικότερα εικόνες μεταξύ Σείριου και Γης.

- Οι ευφυείς ομοιοκαταληξίες που δημιουργούν αντιθέσεις, αναλογίες, συνειρμούς: θανάτους – γιορτινά τους (ισχυρή αντίθεση μεταξύ δυστυχίας κι ευτυχίας), μυαλό τους – δάσκαλό τους (ο δάσκαλος είναι αυτός που καλλιεργεί τον νου), στίχους – τοίχους (αναλογία μεταξύ της δύναμης της ποίησης κι ενός τοίχου) και παιδιά – καρδιά (τα παιδιά είναι περισσότερο συναισθηματικά), ουρανό – θαλασσινό (οι χώροι του ονείρου και της ομορφιάς), γη – πληγή (ο πλανήτης μας ταυτίζεται με τον πόνο και τη δυστυχία).

Τραγούδι: Σχέδιο ερμηνευτικού διαλόγου

 

Τραγούδι: Σχέδιο ερμηνευτικού διαλόγου

Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος

Για να νικήσουν

Social Waste

Είναι ένα θέμα που σε αφορά
Τούτος ο κόσμος δυο μάσκες φορά
Άλλη στο Νότο κι άλλη στο Βορά
Και δεν είναι όλα μια χαρά
Γι' αυτό δε μπορώ τους μεγάλους του κόσμου
Που προσπαθούνε να φτάσουν εντός μου
Να μου μιλήσουν και να με πείσουν
Για να νικήσουν

Πες πως γεννιέσαι και έχεις λεφτά,
Σπίτια και κότερα κι εξοχικά
Και πως ανήκεις στην κατηγορία
Εκείνη που λέμε 'καλή κοινωνία'
Πρωτόδες το φως σε κάποια κλινική,
Μα φυσικά και ιδιωτική
Πήγες στα νήπια και τα προνήπια
Και γενικά τα ξεκίνησες ήπια
Κι ύστερα ήρθε εκείνη η ώρα
Που για τα σχολεία σου λένε προχώρα
Για να λάβεις μόρφωση που να 'ναι όσια
Κι όπως θα μάντεψες όχι δημόσια
Για να στο κάνω και συγκεκριμένο
Πες ότι σου 'γραφε το πεπρωμένο
Να ζήσεις Αθήνα, Λονδίνο, Παρίσι
Και γενικότερα κάπου στη Δύση
Να πας στα καλύτερα πανεπιστήμια
Να συναναστρέφεσαι την academia
Και την ελίτ την οικονομική,
Πολιτική και καλλιτεχνική
Να 'χεις ζωής μέσο όρο 80 παρά
Να μη χρειαστεί να στηθείς στην ουρά
Να σου πάν όλα πρίμα –δε βγαίνει κι η ρίμα
Μα δε θα σου πω άλλα κλισέ για το χρήμα
Γιατί στην ουσία, για να 'χεις υγεία
Θα τρέχει για σένα ως κι η τεχνολογία
Και δε θα σε νοιάζει, γιατί να σε νοιάζει;
Τι πάει να πει το ταβάνι πως στάζει
Εσύ θα ντυθείς τα επώνυμα ρούχα,
Θα πιεις τα ακριβά τα ποτά τα αλκοολούχα
Θα αλλάξεις σελίδα στην εφημερίδα
Για νέα απ' τον κόσμο μα κι απ' την πατρίδα
Θα ανάψεις τσιγάρο και θα σχεδιάσεις
Το πώς και το πού διακοπές θα περάσεις
Θα πάρεις αμάξι, θα λες 'είμαι εντάξει'
Θα θέλεις να μπει η ζωή σου σε τάξη
Γιατί έτσι λένε σε όλους πως πρέπει
Εκείνοι που δήθεν είναι καθωσπρέπει
Και δε θα ζητήσεις να βρεις εξηγήσεις
Και ύστερα θα 'ρθει η σειρά σου να πείσεις

Είναι ένα θέμα που σε αφορά
Τούτος ο κόσμος δυο μάσκες φορά
Άλλη στο Νότο κι άλλη στο Βορά
Και δεν είναι όλα μια χαρά
Γι' αυτό δε μπορώ τους μεγάλους του κόσμου
Που προσπαθούνε να φτάσουν εντός μου
Να μου μιλήσουν και να με πείσουν
Για να νικήσουν

Και τώρα ξέχνα τα όλα και πες
Ότι γεννήθηκες στο Μαρακές
Στη Σιέρα Λεόνε και τη Λιβερία,
Τη Σενεγάλη, τη Μαυριτανία
Όχι δεν ήταν σε νοσοκομείο,
Ούτε και πήγες ποτέ σε σχολείο
Δεν πήρες παιχνίδια από πολυκατάστημα
Ούτε θα ζεις για μεγάλο διάστημα
50 χρόνια το πολύ-πολύ,
Αν η ζωή είναι μαζί σου καλή
Κι αν φυσικά δε σου τύχουν προβλήματα
Όπως εμφύλιοι και πραξικοπήματα
Αν συνηθίσεις σε βίο αυτάρκη
Κι αν δε σου τύχει να πέσεις σε νάρκη
Τότε θα είσαι απ' τους τυχερούς
Και απ' τους οργανισμούς τους γερούς
Κι ίσως να μάθεις και κολυβογράμματα,
Μπορεί –που ξέρεις- να δεις και γεράματα
Να 'χεις μισθό κάτω από δυο δολλάρια
Και συνοδεία παντού τη μαλάρια
Ίσως σε βγάλουν και φωτογραφία,
Ίσως στα Πούλιτζερ πας τα βραβεία
Θα χεις ζωή αμφιβόλου ποιότητας
Και 15 λεπτά δημοσιότητας
Ή πες πως γεννιέσαι κορίτσι πράμα
Στο Πακιστάν στη Γη των Φυλών
Να μη σε πιάνει κανένα θάμα
Μήτε ανθρώπων μήτε και θεών
Ή κάπου στην Αίγυπτο παιδί εργάτης
Στα βαμβακοχώραφα ή και στην Κίνα
Να φτιάχνεις παπούτσια, φανέλες και μπάλες
Ή να 'σαι απ' τα παιδιά εκείνα
Που μοίρα τα μοίρανε ξεχωριστή
Κι είχαν κυανόκρανο για βιαστή
Στο Πορτ-ο-Πρένς ή στη Μονρόβια
Και τους κολλήσανε στάμπα ισόβια
Γι'αυτό δε μπορώ τους μεγάλους του κόσμου
Που προσπαθούνε να φτάσουν εντός μου
Να μου μιλήσουν και να με πείσουν,
Για να νικήσουν

Είναι ένα θέμα που σε αφορά
Τούτος ο κόσμος δυο μάσκες φορά
Άλλη στο Νότο κι άλλη στο Βορά
Και δεν είναι όλα μια χαρά
Γι' αυτό δε μπορώ τους μεγάλους του κόσμου
Που προσπαθούνε να φτάσουν εντός μου
Να μου μιλήσουν και να με πείσουν
Για να νικήσουν

https://www.google.com/search?q=%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CE%BD%CE%B1+%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BD+%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%87%CE%BF%CE%B9&oq=%CE%B3%CE%B9%CE%B1+&aqs=chrome.0.69i59l2j69i57j69i59j46l6.4228j0j15&sourceid=chrome&ie=UTF-8

Βήμα 1ο

Η παρουσίαση μπορεί να γίνει οπτικοακουστικά, με στόχο την ανταπόκριση περισσότερων αισθήσεων και το εντονότερο αναγνωστικό ενδιαφέρον.

https://www.youtube.com/watch?v=sHHSoPTM60s&ab_channel=SocialWaste

Ζητάμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να αποδώσουν με μια λέξη στον πίνακα ή σχεδιάζοντας γρήγορα κάτι το κυρίαρχο συναίσθημα που βίωσαν ακούγοντας το τραγούδι.

Ενδεικτική Απάντηση

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενθαρρύνονται να εκφραστούν ελεύθερα.

Αφού διαβάσουμε τους στίχους του τραγουδιού, ρωτάμε ποιος/α θα ήθελε να τους αναδιηγηθεί.

Ενδεικτική Απάντηση

Το τραγούδι περιγράφει αρχικά τη ζωή ανθρώπων του δυτικού κόσμου, οι οποίοι ζουν μέσα στην ευμάρεια και στη συνέχεια τη δύσκολη ζωή των ανθρώπων του Τρίτου Κόσμου. Σύμφωνα με τους δημιουργούς αυτό είναι ένα θέμα που αφορά όλους μας.

Βήμα 2ο

Το βήμα αυτό μπορεί να ξεκινήσει ζητώντας από τα παιδιά να επιλέξουν έναν στίχο που τους άρεσε περισσότερο.

Ενδεικτική απάντηση

Στόχος εδώ είναι να παρακινηθούν να μιλήσουν ελεύθερα όλοι/ες μέσα στην τάξη.

Μετά τα παραπάνω θα είναι πιο εύκολο να διατυπώσουν το κατά τη γνώμη τους θέμα του τραγουδιού.

Ενδεικτική Απάντηση

Η τάξη θα αποφασίσει ποιο θέμα από όλα όσα θα ακουστούν την ενδιαφέρει περισσότερο να εστιάσει.

Ένα από τα θέματα που θα προταθούν θα μπορούσε να είναι οι ανισότητες και οι αντιφάσεις του σύγχρονου κόσμου.

Βήμα 3ο

Σε αυτό το στάδιο οι μαθητές και οι μαθήτριες ως αναγνωστική κοινότητα προσπαθούν να στηρίξουν κειμενικά το παραπάνω θέμα. Στόχος είναι πάντα η παραγωγή και η συγκρότηση σημασιών μέσα διαλογικά και συλλογικά.

Ενδεικτική Απάντηση

Η ποιητική αφήγηση δίνει πρώτα τα γνωρίσματα του δυτικού κόσμου.

- Η πρώτη περίπτωση ανθρώπων εισάγεται με μια υπόθεση (πες πως), καθώς είναι μάλλον αποτέλεσμα τυχαιότητας πού θα γεννηθεί κανείς και σε τι περιβάλλοντα θα αναπτυχθεί. Αυτό ενισχύεται μάλιστα με την επανάληψη του “πες”, όπου δηλώνεται άμεσα ο παράγοντας της τύχης (Πες ότι σου 'γραφε το πεπρωμένο).

- Η συνεχής χρήση του β’ ενικού προσώπου δείχνει ότι το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται ουσιαστικά στον κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από καταγωγή ή άλλα κοινωνικά ή οικονομικά χαρακτηριστικά.

- Ακολουθεί μια καταιγιστική απαρίθμηση των αγαθών που απολαμβάνουν οι άνθρωποι του δυτικού κόσμου (χρήματα, εξοχικές κατοικίες, υγεία/νοσηλεία, εκπαίδευση, υψηλές κοινωνικές συναναστροφές, τεχνολογία, διασκέδαση, ακριβά ρούχα και αυτοκίνητα).

- Συγχρόνως, η ειρωνεία για τον τρόπο ζωής του δυτικού ανθρώπου είναι διάχυτη σε πολλά σημεία (πχ μόρφωση που να 'ναι όσια/όχι δημόσια/academia).

- Το ρητορικό ερώτημα “γιατί να σε νοιάζει;” εκφράζει εύλογη απορία και δηλώνει εμφαντικά την αδυναμία ενσυναίσθησης του σύγχρονου ανθρώπου.

- Φανερή είναι και η κριτική σε αυτό τον δυτικό τρόπο. Στον στόχο της κριτικής του ποιητικού υποκειμένου μπαίνει η ιδιωτικοποίηση της υγείας και της παιδείας (σε κάποια κλινική, / Μα φυσικά και ιδιωτική και όχι δημόσια) -χαρακτηριστικό εδώ είναι και το σχήμα λιτότητας “όχι δημόσια”, η ταλαιπωρία του πολίτη λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών (Να μη χρειαστεί να στηθείς στην ουρά), ο υλισμός, ο ατομικισμός και η αδιαφορία (θα ντυθείς τα επώνυμα ρούχα,/Θα πιεις τα ακριβά τα ποτά τα αλκοολούχα/Θα αλλάξεις σελίδα στην εφημερίδα / δε θα ζητήσεις να βρεις εξηγήσεις ), η αποστασιοποίηση από τα κοινωνικά προβλήματα και η άγνοια (δίνεται με την πολύ δυνατή εικόνα “Τι πάει να πει το ταβάνι πως στάζει”), ο επιφανειακός καθωσπρεπισμός (Εκείνοι που δήθεν είναι καθωσπρέπει), γεγονός που προδίδει ότι αυτοί στους οποίους απευθύνεται δεν είναι όλος ο δυτικός κόσμος, αλλά ένα μέρος αυτού, αφήνοντας έτσι να γίνει αισθητή και η ανισότητα που υπάρχει και μέσα στον ίδιο.

- Αυτή ενότητα κλείνει κατά κάποιο τρόπο κυκλικά. Το παιδί που γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο και διαπαιδαγωγήθηκε έτσι τώρα ως ενήλικας γίνεται αυτό ο στυλοβάτης του συστήματος, που θα το διαιωνίσει και θα ασκήσει την δική του πειθώ στις νέες γενιές.

Στον αντίποδα των παραπάνω βρίσκονται τα χαρακτηριστικά του Τρίτου Κόσμου.

- Η περιγραφή του ξεκινά με μια υπόθεση ξανά (πες ότι). Η υπόθεση αυτή ενισχύεται με ένα χρονικό επίρρημα (τώρα), το οποίο συνιστά ένα σημείο τομής, και την προστακτική “ξέχνα”, η οποία τονίζει την επιτακτική ανάγκη να στρέψουμε το βλέμμα μας και στην άλλη μεριά του πλανήτη.

- Ακολουθεί μια καταιγιστική απαρίθμηση φτωχών περιοχών του πλανήτη, συχνά με τη χρήση του ίδιου ασύνδετου σχήματος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και πριν για τις μητροπόλεις της Ευρώπης και των προβλημάτων των ανθρώπων εκεί, αλλά και με πολυσύνδετο, σαν να μην έχουν τελειωμό.

- Τα προβλήματα αυτά παραθέτονται σε αντιστοιχία με τα γνωρίσματα του δυτικού κόσμου, όπως παρατέθηκαν παραπάνω, και αποφατικά, κάτι που μεγεθύνει τις δυσκολίες που επιφέρουν: η έλλειψη νοσοκομείων και σχολείων, η απουσία βασικών υλικών αγαθών, ο χαμηλός μέσος όρος ζωής.

- Τα χαρακτηριστικά αυτά όμως εδώ ενισχύονται και από τα άλλα βάσανα αυτών των ανθρώπων: τους εμφύλιους πολέμους, τις δικτατορίες, τα ναρκοπέδια, τη ζωή πολύ κάτω απ’ το όριο της φτώχειας, τις αρρώστιες, τη θέση της γυναίκας, την παιδική εργασία, τη σεξουαλική κακοποίηση.

- Οι υποθετικές προτάσεις (Αν / Κι αν / Αν /Κι αν) και οι πιθανολογικές εκφράσεις (ίσως / Μπορεί / Ίσως / Ίσως) κάνουν ολοφάνερη την έλλειψη οποιασδήποτε βεβαιότητας, ακόμα και αυτής της ίδιας της επιβίωσης.

- Η ειρωνεία κι εδώ είναι φανερή (κολυβογράμματα / -που ξέρεις- / Πούλιτζερ  / 15 λεπτά δημοσιότητας / Να μη σε πιάνει κανένα θάμα / Μήτε ανθρώπων μήτε και θεών / κυανόκρανο).

- Η επανάληψη μέρους του ρεφραίν του τραγουδιού σε αυτή την στροφή είναι χαρακτηριστική της αντίστασης του ποιητικού υποκειμένου απέναντι σε όσους δυνατούς διαιωνίζουν αυτή την κατάσταση.

Με το ρεφραίν αρχίζει και τελειώνει το τραγούδι, αλλά και συνδέει τα δύο αντιθετικά μέρη του.

- Χαρακτηριστική είναι εδώ η χρήση τεσσάρων διαφορετικών ρηματικών προσώπων: του β’ ενικού, με το οποίο απευθύνεται στον καθένα από εμάς και μας προτρέπει σε μια στάση μεγαλύτερου ενδιαφέροντος για το θέμα, του γ’ ενικού, που περιγράφει ρεαλιστικά και αντικειμενικά την υφιστάμενη κατάσταση, το γ’ πληθυντικό το οποίο συμπεριλαμβάνει τους ισχυρούς του πλανήτη, που ενώ συντηρούν τις ανισότητες, προσπαθούν να προβάλουν ένα ανθρωπιστικό πρόσωπο, αλλά στην πραγματικότητα στοχεύουν μόνο στα δικά τους συμφέροντα, και το α’ ενικό, που δεν είναι άλλο από το ποιητικό υποκείμενο, που δεν πείθεται, που δεν συναινεί και δεν ανέχεται.

Βήμα 4ο και 5ο

Εδώ θα μπορούσε να δοθεί κάποιο παράλληλο κείμενο ή μια εξωκειμενική πληροφορία ή καλύτερα να παρακινήσουμε τους μαθητές και τις μαθήτριες να αφηγηθούν ιστορίες που ανακάλεσαν συνειρμικά εξαιτίας του κειμένου. Καλό θα ήταν κάποιος/α στην τάξη να συνοψίσει όσα ακούστηκαν και στη συνέχεια να προχωρήσουν όλοι στη σύνταξη του ερμηνευτικού σχολίου.

Δημιουργική Δραστηριότητα

Οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν χωρισμένοι/ες σε ομάδες να δημιουργήσουν ποιήματα με δομή λίμερικ. Καλό θα ήταν να υπερισχύσει περισσότερο ο ειρωνικός/σαρκαστικός χαρακτήρας και λιγότερο ο χιουμοριστικός που κυρίως χαρακτηρίζει αυτά τα ποιήματα. Τα λίμερικ έχουν πέντε στίχους. Συνήθως η ομοιοκαταληξία τους έχει την εξής μορφή: αα – ββ – α. Αφηγούνται μια μικρή ιστορία. Στον 1ο στίχο δίνεται ο/η πρωταγωνιστής/στρια. Στον 2ο η βασική του ιδιότητα. Στον 3ο και στον 4ο οι ενέργειες του ήρωα και (ίσως) οι αντιδράσεις του περιβάλλοντος. Ο 5ος είναι μια παραλλαγή του 1ου, συνήθως εμπλουτισμένος με ένα επίθετο. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να σχεδιάσουν τον πρωταγωνιστή τους με βάση το τραγούδι που προσεγγίσαμε πριν ερμηνευτικά.

Π.χ. Ήταν ένας νέος χρόνια μπροστά στην τηλεόραση...