Νεοελληνική Γλώσσα – Τράπεζα Θεμάτων Β’ Λυκείου Η Θεωρία σε ένα κείμενο Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία
Νεοελληνική
Γλώσσα – Τράπεζα Θεμάτων Β’ Λυκείου
Η Θεωρία
σε ένα κείμενο
Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί άρθρο του Σήφη Πολυμίλη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ στις 06-10-2019 – με ελάχιστες αλλαγές.
Έχουν περάσει κάτι αιώνες από τότε που ο Χέγκελ
έγραφε ότι η ανάγνωση των εφημερίδων έχει αντικαταστήσει την πρωινή προσευχή,
φέρνοντας τους πολίτες σε επαφή με το πνεύμα του κόσμου. Ή από τότε που ο Τόμας
Τζέφερσον θεωρούσε ότι αν, όπως έγραφε, «πρέπει να αποφασίσω αν θα έχουμε
κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, θα διάλεγα χωρίς δισταγμό
το δεύτερο». Η τεχνολογική καταιγίδα, αλλά όχι μόνο,
έχει αλλάξει δραματικά το τοπίο της ενημέρωσης. Τα περιβόητα κοινωνικά δίκτυα
έχουν σε μεγάλο βαθμό κυριαρχήσει στη ζωή των πολιτών, με τους αλγορίθμους, τα
Fakenews και
τις δραματοποιημένες - αλλά συνήθως ανεπιβεβαίωτες - ιστορίες να
προσφέρουν μια καταιγιστική και συνηθέστατα παραπλανητική «ενημέρωση».
Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο
κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία[1],
αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η
κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και
δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών
και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών
συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές
και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε,
ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.
Είτε βολεύει όμως την εξουσία είτε όχι, ο
ρόλος του Τύπου σε μια φιλελεύθερη και πλουραλιστική δημοκρατία είναι
καθοριστικός για να μπορεί μια κοινωνία να διαμορφώνει συλλογική γνώμη, να
αξιολογεί και να κρίνει όλες τις μορφές εξουσίας και να υπερασπίζεται τις
θεμελιώδεις αξίες, με τις οποίες έχει διαμορφώσει το κοινωνικό της συμβόλαιο.
Μπορεί κάποιοι σήμερα να λοιδορούν[2] τον ρόλο του Τύπου ως τέταρτης
εξουσίας, όμως, αν δεν θέλουμε να εθελοτυφλούμε, είναι απαραίτητος για τη
λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Στην Ελλάδα της κρίσης η καταιγίδα που σάρωσε
το πολιτικό σύστημα παρέσυρε και τα μέσα ενημέρωσης τα οποία, πέρα από τη
δραματική συρρίκνωση, υπέστησαν και ένα βαρύτατο τραύμα αξιοπιστίας.
Στοχοποιήθηκαν, απαξιώθηκαν και παράλληλα επιχειρήθηκε με κάθε είδους
μεθοδεύσεις ο έλεγχός τους από την πολιτική εξουσία. Μπορεί τα χειρότερα να
αποφεύχθηκαν, αλλά το πλήγμα που παρατηρήθηκε στην αξιοπιστία τους παραμένει
και πρέπει να επουλωθεί. Το εγχείρημα ούτε εύκολο ούτε απλό είναι. Είναι
ζωτικής σημασίας όμως για τη δημοκρατία να αποκατασταθεί η χαμένη εμπιστοσύνη
στα μέσα ενημέρωσης.
1.
Στην πρόταση "Η τεχνολογική καταιγίδα,
αλλά όχι μόνο, έχει αλλάξει δραματικά το τοπίο της ενημέρωσης" η φράση
"τεχνολογική καταιγίδα" και η φράση "το τοπίο της ενημέρωσης"
είναι μεταφορικές. Μπορείς να τις αντικαταστήσεις με κυριολεκτικές φράσεις,
χωρίς να αλλάξει το νόημα της πρότασης; Πώς δικαιολογείται αυτή η επιλογή του
συντάκτη (ποια η πρόθεσή του);
Ενδεικτική
Απάντηση
Η
ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, αλλά όχι μόνο, έχει αλλάξει δραματικά την
κατάσταση στον τομέα της ενημέρωσης.
Οι
μεταφορικές εκφράσεις "τεχνολογική καταιγίδα" και "τοπίο της
ενημέρωσης" χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν με ζωντάνια και
παραστατικότητα την κλίμακα των αλλαγών που έχουν επέλθει στον τομέα της
ενημέρωσης λόγω της τεχνολογικής προόδου. Η λέξη "καταιγίδα"
παραπέμπει σε μια δυναμική, ξαφνική και έντονη αλλαγή. Με αυτόν τον τρόπο, ο
συγγραφέας επιδιώκει να υπογραμμίσει την ένταση και την ταχύτητα με την οποία η
τεχνολογία έχει επηρεάσει και συνεχίζει να επηρεάζει την ενημέρωση. Η μεταφορά
“τοπίο της ενημέρωσης” δημιουργεί την εικόνα ενός περιβάλλοντος που έχει
διαμορφωθεί και επηρεαστεί από εξωτερικές δυνάμεις. Με αυτόν τον τρόπο, ο
συγγραφέας θέλει να δείξει ότι η ενημέρωση δεν είναι πλέον κάτι σταθερό, αλλά
ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο πεδίο που έχει αλλάξει δραματικά λόγω της
τεχνολογίας. Η πρόθεση του συγγραφέα με τη χρήση αυτών των μεταφορών είναι να
δώσει έμφαση στο μέγεθος και την ποιότητα των αλλαγών που έχουν συμβεί στον
τομέα της ενημέρωσης. Οι μεταφορές επιτρέπουν τη δημιουργία ζωντανών εικόνων,
συγκινούν κι ευαισθητοποιούν τον/την αναγνώστη/στρια και συμβάλλουν στην
βαθύτερη κατανόηση του περιεχομένου.
2.
Γράψε δύο λόγους για τους οποίους το Κείμενο 1
διακρίνεται από το στοιχείο της επικαιρότητας ως άρθρο που είναι.
Ενδεικτική
Απάντηση
Το
κείμενο εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η "τεχνολογική καταιγίδα" και
τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αλλάξει δραματικά το τοπίο της ενημέρωσης, με την
άνοδο των fake news και των δραματοποιημένων ιστοριών.
Το
κείμενο επίσης αναφέρεται στην κρίση που σάρωσε το οικονομικό και πολιτικό
σύστημα στην Ελλάδα και το πώς αυτή επηρέασε και τα μέσα ενημέρωσης, οδηγώντας
σε μια κρίση αξιοπιστίας.
3.
"Είτε βολεύει όμως την εξουσία είτε όχι,
ο ρόλος του Τύπου σε μια φιλελεύθερη και πλουραλιστική δημοκρατία είναι
καθοριστικός για να μπορεί μια κοινωνία να διαμορφώνει συλλογική γνώμη, να
αξιολογεί και να κρίνει όλες τις μορφές εξουσίας και να υπερασπίζεται τις
θεμελιώδεις αξίες, με τις οποίες έχει διαμορφώσει το κοινωνικό της συμβόλαιο.
Μπορεί κάποιοι σήμερα να λοιδορούν τον
ρόλο του Τύπου ως τέταρτης εξουσίας, όμως, αν δεν θέλουμε να εθελοτυφλούμε,
είναι απαραίτητος για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος". Ποια
θέση διατυπώνει ο συντάκτης του Κειμένου σε αυτή την παράγραφο και με ποιους
τρόπους (γλωσσικές επιλογές, εκφραστικά μέσα, οργάνωση παραγράφου) την
ενισχύει;
Ενδεικτική
Απάντηση
Ο
συντάκτης του κειμένου διατυπώνει τη θέση ότι ο ρόλος του Τύπου είναι ζωτικής
σημασίας για τη λειτουργία μιας φιλελεύθερης και πλουραλιστικής δημοκρατίας,
ανεξάρτητα από το αν αυτό βολεύει ή όχι την εξουσία. Τονίζει ότι ο Τύπος είναι
απαραίτητος για τη διαμόρφωση συλλογικής γνώμης, την αξιολόγηση και κριτική
όλων των μορφών εξουσίας, καθώς και για την υπεράσπιση των θεμελιωδών αξιών
μιας κοινωνίας.
Τρόποι
με τους οποίους ενισχύει τη θέση του:
Ο
συντάκτης με τη χρήση τελικών προτάσεων αιτιολογεί την αναγκαιότητα του Τύπου
στη δημοκρατία, καθώς επιτρέπει σε μια
κοινωνία να διαμορφώνει συλλογική γνώμη και να κρίνει τις μορφές εξουσίας. Αυτά
είναι θεμελιώδη στοιχεία για τη λειτουργία μιας δημοκρατίας, αφού χωρίς την
ανεξάρτητη ενημέρωση και την κριτική, η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει
αποτελεσματικά.
Ο
χαρακτηρισμός του Τύπου ως "τέταρτης εξουσίας" ενισχύει την
επιχειρηματολογία του, τονίζοντας ότι ο Τύπος λειτουργεί ως ένας θεσμικός
έλεγχος που ισορροπεί τις υπόλοιπες εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική,
δικαστική) και προστατεύει τη δημοκρατία από καταχρήσεις.
Με
τη διάζευξη “είτε…είτε” ο Τύπος τοποθετείται πάνω από οποιαδήποτε άλλη
εξουσία, αφού ο ρόλος του είναι να την
ελέγχει και γι’ αυτό πρέπει να είναι ανεξάρτητος και αντικειμενικός.
Η
παρατακτική σύνδεση δίνει έμφαση στον θετικό ρόλο του Τύπου για την ορθή
λειτουργεία της δημοκρατίας.
Η
προϋπόθεση που θέτει η υποθετική πρόταση “αν δε θέλουμε να εθελοτυφλούμε”
υπογραμμίζει την αναγκαιότητα της αναγνώρισης του ρόλου του Τύπου στις
δημοκρατικές κοινωνίες.
Η
αντίθεση (όμως) δίνει έμφαση στην ανάγκη αναγνώρισης της αξίας του Τύπου
ανεξάρτητα από το γεγονός της υποβάθμισής του σήμερα.
Με όλα τα παραπάνω προκαλεί τον αναγνώστη να
σκεφτεί κριτικά και να αναγνωρίσει την πραγματικότητα που περιγράφεται,
υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα της επίγνωσης και της αποδοχής του ρόλου του
Τύπου, τονίζοντας ότι θα ήταν αφελής μια οποιαδήποτε άλλη στάση.
4.
Μπορείς να προσδιορίσεις το κυρίαρχο ύφος όλου
του Κειμένου και να αποδείξεις τον χαρακτηρισμό σου επισημαίνοντας δύο συναφείς
διαφορετικές γλωσσικές επιλογές;
Ενδεικτική
Απάντηση
Το
κυρίαρχο ύφος του κειμένου είναι σοβαρό και κριτικό. Ο συγγραφέας προσεγγίζει
το θέμα της ενημέρωσης και του ρόλου του Τύπου στη δημοκρατία με έναν τρόπο που
επιδιώκει να αναδείξει τις προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο
Τύπος, ενώ ταυτόχρονα τονίζει τη ζωτική του σημασία για την κοινωνία.
Ο
συγγραφέας χρησιμοποιεί λέξεις όπως "καταιγίδα",
"δραματικά", "υπερασπίζεται", "θεμελιώδεις
αξίες", "κοινωνικό συμβόλαιο", οι οποίες δίνουν έμφαση στο
σοβαρό και βαρυσήμαντο χαρακτήρα του ζητήματος. Αυτές οι λέξεις προβάλλουν την
κρισιμότητα της κατάστασης και υπογραμμίζουν την ένταση των αλλαγών και των
προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο Τύπος.
Εκφράσεις
όπως "Είτε βολεύει όμως την εξουσία είτε όχι" και "αν δεν
θέλουμε να εθελοτυφλούμε" ενισχύουν το κριτικό ύφος του κειμένου. Αυτές οι
εκφράσεις δείχνουν τη σαφή στάση του συγγραφέα απέναντι στην πραγματικότητα που
περιγράφει, προσδίδοντας στο κείμενο έναν τόνο κριτικής ανάλυσης απέναντι στις
προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημοσιογραφία και ο Τύπος στην εποχή μας.
Ο
συντάκτης χρησιμοποιεί επίσημο λεξιλόγιο και αφηρημένες εκφράσεις, όπως
"φιλελεύθερη και πλουραλιστική δημοκρατία", "διαμορφώνει
συλλογική γνώμη", "υπονομεύσει την αξιοπιστία", και
"αποκατασταθεί η χαμένη εμπιστοσύνη". Αυτές οι εκφράσεις προσδίδουν
στο κείμενο έναν τόνο επιστημονικό και στοχαστικό, υποδηλώνοντας βάθος σκέψης
και αναλυτική προσέγγιση του θέματος.
Ο
δημιουργός του κειμένου κάνει αναφορές σε ιστορικά πρόσωπα και έννοιες, όπως ο
Χέγκελ και ο Τόμας Τζέφερσον, καθώς και στις αντιλήψεις τους για τον ρόλο του
Τύπου. Αυτές οι αναφορές ενισχύουν την αίσθηση του βάθους και της σοβαρότητας
του κειμένου, δείχνοντας ότι οι προβληματισμοί γύρω από τον ρόλο του Τύπου δεν
είναι κάτι νέο, αλλά έχουν ρίζες σε ιστορικές και φιλοσοφικές παραδόσεις.
5.
"Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο
κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία ,
αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η
κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και
δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών
και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών
συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές
και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε,
ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης". Μπορείς να
εξετάσεις τον βαθμό στον οποίο αποδεικνύεται ικανοποιητικά – πειστικά η θέση
που διατυπώνεται σε αυτή την παράγραφο, τεκμηριώνοντας την απάντησή σου;
Ενδεικτική
Απάντηση
Η
παράγραφος διατυπώνει μια θέση σχετικά με την προέλευση και την εξέλιξη
φαινομένων όπως ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός και το κυνήγι των εντυπώσεων στα
μέσα ενημέρωσης, ειδικά στα τηλεοπτικά. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτά τα
φαινόμενα δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά αλλά καλλιεργήθηκαν με την ανοχή ή και τη
βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων, ενώ η οικονομική κρίση και οι αλλαγές στις
αναγνωστικές συνήθειες επιδείνωσαν την κατάσταση.
Ο
συντάκτης καταφέρνει να πείσει σε έναν βαθμό, κυρίως μέσω της σύνδεσης του
λαϊκισμού, του κιτρινισμού και της αλλαγής στις αναγνωστικές συνήθειες με την
υπονόμευση της αξιοπιστίας των μέσων ενημέρωσης. Αυτή η θέση βασίζεται σε
ευρέως αποδεκτές παρατηρήσεις για τη λειτουργία των μέσων, ιδιαίτερα στην εποχή
της οικονομικής κρίσης, και είναι αληθοφανής για τον αναγνώστη που έχει γνώση
των σχετικών φαινομένων.
Από
την άλλη μεριά, η θέση του συγγραφέα δεν υποστηρίζεται από συγκεκριμένα
παραδείγματα ή τεκμηριωμένα στοιχεία. Λόγου χάρη, δεν αναφέρονται συγκεκριμένες
περιπτώσεις εκδοτών ή δημοσιογράφων που συμμετείχαν στην καλλιέργεια αυτών των
φαινομένων, ούτε παρατίθενται δεδομένα ή συγκεκριμένες αναφορές για την αλλαγή
των αναγνωστικών συνηθειών. Αυτή η έλλειψη συγκεκριμένων αποδείξεων μπορεί να
μειώσει την πειστικότητα του επιχειρήματος, καθώς βασίζεται κυρίως σε γενικές
διαπιστώσεις χωρίς απτά τεκμήρια.
6.
Μπορείς να σχολιάσεις τη γλωσσική μορφή του
τίτλου του κειμένου και να αξιολογήσεις αυτόν τον τίτλο ως προς τη σχέση του με
το περιεχόμενο του κειμένου και ως προς την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητά
του, σε σχέση με την πρόθεση της αρθρογράφου;
Ενδεικτική
Απάντηση
Ο
τίτλος του κειμένου είναι "Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία".
Γλωσσική
μορφή του τίτλου:
Ο
τίτλος είναι σύντομος και περιεκτικός, αποτελούμενος από δύο βασικές έννοιες:
τη "Δημοκρατία" και την "τέταρτη εξουσία".
Οι
δύο έννοιες παρουσιάζονται συνδεδεμένες μέσω του συνδέσμου "και", ο
οποίος υποδηλώνει τη στενή τους σχέση και αλληλεξάρτηση.
Η
λέξη "τέταρτη εξουσία" είναι ένας όρος που παραπέμπει άμεσα στον Τύπο
και τα μέσα ενημέρωσης, προβάλλοντας τον ρόλο τους ως ισοδύναμο με τις τρεις
παραδοσιακές εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική).
Σχέση τίτλου με
το περιεχόμενο του κειμένου:
Ο τίτλος
αντανακλά το κύριο θέμα του κειμένου, το οποίο αφορά τη σχέση μεταξύ της
δημοκρατίας και του Τύπου, καθώς και τη σημασία του Τύπου στην ορθή λειτουργία
μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Το περιεχόμενο
του κειμένου αναλύει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η "τέταρτη
εξουσία", τα μέσα ενημέρωσης, και τονίζει τον καθοριστικό τους ρόλο στη
διασφάλιση της δημοκρατίας. Επομένως, ο τίτλος είναι άμεσα συναφής με το
περιεχόμενο και προετοιμάζει τον αναγνώστη για τη θεματική του άρθρου.
Επικοινωνιακή
αποτελεσματικότητα του τίτλου:
Ο τίτλος είναι
εύστοχος καθώς καταφέρνει να συνοψίσει το βασικό θέμα του κειμένου με ακρίβεια.
Η χρήση των όρων "Δημοκρατία" και "τέταρτη εξουσία"
προσδίδει στο κείμενο έναν σοβαρό και στοχαστικό χαρακτήρα, που ταιριάζει με το
περιεχόμενο και την πρόθεση του συγγραφέα.
Ο τίτλος είναι κυρίως
αποτελεσματικός στην προσέλκυση της προσοχής, ιδιαίτερα σε αναγνώστες που
ενδιαφέρονται για ζητήματα που αφορούν τα μέσα ενημέρωσης, τον ρόλο τους και τη
λειτουργία της δημοκρατίας. Είναι ένας τίτλος που απευθύνεται σε ένα
ενημερωμένο κοινό και υποδηλώνει ότι το κείμενο θα προσφέρει μια κριτική
ανάλυση.
7.
Λαμβάνοντας υπόψη όλο το κείμενο, μπορείς να
γράψεις ποια είναι η βασική θέση που διατυπώνει ο συγγραφέας του Κειμένου και
ποια, κατά τη γνώμη σου η πρόθεσή του, ο σκοπός δηλαδή για τον οποίο έγραψε το
κείμενο; Πιστεύεις ότι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει το κείμενό του
εξυπηρετεί την πρόθεσή του αυτή; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου.
Βασική
θέση του συγγραφέα:
Ενδεικτική
Απάντηση
Η
κεντρική θέση του συγγραφέα είναι ότι ο ρόλος του Τύπου ως "τέταρτης
εξουσίας" είναι απαραίτητος για τη λειτουργία της δημοκρατίας, αλλά αυτός
ο ρόλος έχει υπονομευτεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Τα μέσα ενημέρωσης,
ιδιαίτερα τα τηλεοπτικά, έχουν συμβάλει στην καλλιέργεια φαινομένων όπως ο
λαϊκισμός και ο κιτρινισμός, γεγονός που έχει μειώσει την αξιοπιστία τους και
έδωσε στην πολιτική εξουσία την ευκαιρία να τα χειραγωγήσει. Παρ' όλα αυτά, η
αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης είναι ζωτικής σημασίας για τη
διατήρηση της δημοκρατίας.
Η
πρόθεση του συγγραφέα είναι να αναδείξει τη σοβαρή κρίση αξιοπιστίας που
αντιμετωπίζουν τα μέσα ενημέρωσης και να υπογραμμίσει τη ζωτική τους σημασία
για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Ο συγγραφέας επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει
το κοινό σχετικά με την ανάγκη για υπεύθυνη και αξιόπιστη δημοσιογραφία και να
προτρέψει τους αναγνώστες να αναγνωρίσουν τον κρίσιμο ρόλο του Τύπου στην
κοινωνία, παρά τα προβλήματα που έχουν προκύψει.
Ο
τρόπος που οργανώνει το κείμενό του ο συγγραφέας εξυπηρετεί την πρόθεσή του με
αρκετά αποτελεσματικό τρόπο.
Ο
συγγραφέας ξεκινά με αναφορές σε ιστορικές απόψεις για τον Τύπο, όπως του
Χέγκελ και του Τζέφερσον, που τονίζουν την παραδοσιακή σημασία του Τύπου στη
δημοκρατία. Αυτή η προσέγγιση δίνει βάθος στο επιχείρημα και το τοποθετεί σε
ένα ιστορικό πλαίσιο, το οποίο ενισχύει τη σοβαρότητα του θέματος.
Ο
συντάκτης στη συνέχεια προχωρά στην ανάλυση των σύγχρονων προβλημάτων που
αντιμετωπίζει ο Τύπος, όπως ο λαϊκισμός και ο κιτρινισμός, και πώς αυτά τα
φαινόμενα έχουν υπονομεύσει την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης. Η κριτική αυτή
προετοιμάζει το έδαφος για το κεντρικό μήνυμα της ανάγκης αποκατάστασης της
εμπιστοσύνης στον Τύπο.
Στο
τέλος του κειμένου, ο συγγραφέας επιστρέφει στη σημασία του Τύπου για τη
δημοκρατία, τονίζοντας ότι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης
είναι απαραίτητη. Η κατακλείδα αυτή λειτουργεί ως ένα ισχυρό επιχείρημα, το
οποίο συνοψίζει την κεντρική θέση και δίνει έμφαση στην επιτακτική ανάγκη για
δράση.
8.
Να βρεις ένα σημείο στο Κείμενο, όπου ο τρόπος
με τον οποίο διατυπώνεται το μήνυμα δηλώνει αναγκαιότητα και ένα σημείο στο
οποίο υπάρχει ισχυρός βαθμός βεβαιότητας, να δικαιολογήσεις την απάντησή σου
και να συσχετίσεις αυτούς τους τρόπους με το θέμα του κειμένου.
Ενδεικτική
Απάντηση
Αναγκαιότητα
"Είναι ζωτικής σημασίας όμως για τη
δημοκρατία να αποκατασταθεί η χαμένη εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης."
Η
φράση αυτή δηλώνει αναγκαιότητα με τη χρήση της έκφρασης "ζωτικής
σημασίας", η οποία υποδηλώνει ότι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα μέσα
ενημέρωσης δεν είναι απλώς επιθυμητή ή σημαντική, αλλά απαραίτητη για την
επιβίωση και την ορθή λειτουργία της δημοκρατίας.
Βεβαιότητα
"Ο ρόλος του Τύπου σε μια φιλελεύθερη και
πλουραλιστική δημοκρατία είναι καθοριστικός..."
Η
χρήση του ρήματος "είναι" σε έγκλιση οριστική χρόνου ενεστώτα και η
σημασία του επιθέτου “καθοριστικός” χωρίς καμία αμφιβολία ή επιφύλαξη δηλώνει
ισχυρή βεβαιότητα. Ο συγγραφέας δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση ως προς
την κεντρική θέση ότι ο Τύπος παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στη
λειτουργία της δημοκρατίας. Αυτή η βεβαιότητα ενισχύει το κύρος του
επιχειρήματος και τονίζει την αναμφισβήτητη σημασία του Τύπου.
Και
οι δύο αυτές γλωσσικές επιλογές σχετίζονται άμεσα με το κεντρικό θέμα του
κειμένου, το οποίο είναι η κρίσιμη σημασία της αξιοπιστίας και του ρόλου του
Τύπου στη δημοκρατία. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αναγκαιότητα και τη
βεβαιότητα για να ενισχύσει τη θέση του και να πείσει τον αναγνώστη ότι η
αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης δεν είναι μόνο σημαντική αλλά
απαραίτητη για τη διατήρηση της δημοκρατίας.
9.
Ποιο ρηματικό πρόσωπο χρησιμοποιείται στο
Κείμενο; Να σχολιάσεις τη λειτουργία του λαμβάνοντας υπόψη το είδος του
κειμένου (άρθρο) και την πρόθεση του συγγραφέα.
Ενδεικτική
Απάντηση
Γ'
ενικό προσώπου:
Το
γ' πρόσωπο προσδίδει στο κείμενο έναν τόνο αντικειμενικότητας και απόστασης. Ο
συγγραφέας φαίνεται να παρουσιάζει τα γεγονότα και τις απόψεις του με μια μορφή
γενικής αλήθειας, χωρίς να εμπλέκεται προσωπικά. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό
για ένα άρθρο, καθώς επιτρέπει στον συγγραφέα να διατηρήσει την αξιοπιστία του
και να παρουσιάσει τις ιδέες του ως αντικειμενικές και ανεξάρτητες από
προσωπικά συναισθήματα ή προκαταλήψεις.
Η
χρήση του γ' προσώπου επιτρέπει στον συγγραφέα να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο
κοινό, χωρίς να στοχεύει συγκεκριμένα σε κάποιον αναγνώστη. Αυτό εξυπηρετεί την
πρόθεση του άρθρου να απευθυνθεί σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για το θέμα της
δημοκρατίας και του ρόλου του Τύπου, καθιστώντας το μήνυμα πιο γενικό και
προσιτό.
Με το γ' πρόσωπο, ο συγγραφέας μπορεί να
παρουσιάσει τα επιχειρήματά του ως ευρέως αποδεκτές αλήθειες ή ως παρατηρήσεις
που αφορούν την κοινωνία συνολικά. Έτσι, το άρθρο αποκτά έναν εκπαιδευτικό
χαρακτήρα, καθώς επιχειρεί να διαφωτίσει το κοινό για τις γενικές αρχές που
διέπουν τη δημοκρατία και τη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης.
Στα
άρθρα, και ειδικά σε εκείνα που στοχεύουν να ενημερώσουν και να διαμορφώσουν τη
γνώμη του κοινού, η χρήση του γ' προσώπου είναι συνήθης. Βοηθά στη δημιουργία
ενός πιο ουδέτερου και σοβαρού ύφους, το οποίο είναι κατάλληλο για τη
δημοσιογραφία και την κριτική ανάλυση. Το γ' πρόσωπο επιτρέπει στον συγγραφέα
να παρουσιάζει τα γεγονότα και τα επιχειρήματα ως αμερόληπτες και
αντικειμενικές παρατηρήσεις.
Η
πρόθεση του συγγραφέα είναι να αναδείξει τη σημασία του Τύπου στη δημοκρατία
και να πείσει το κοινό για την αναγκαιότητα της αποκατάστασης της αξιοπιστίας
των μέσων ενημέρωσης. Η χρήση του γ' προσώπου ενισχύει την πειστικότητα του
κειμένου, καθώς επιτρέπει στον συγγραφέα να προβάλει τα επιχειρήματά του με
έναν τρόπο που φαίνεται γενικός και αμερόληπτος, προσδίδοντας στα λόγια του μια
αίσθηση καθολικότητας και αναμφισβήτητης αλήθειας.
10.Ποιος ο ρόλος των
εισαγωγικών ως σημείων στίξης στη λέξη ενημέρωση στο τέλος της 1ης παραγράφου;
Ενδεικτική
Απάντηση
Τα
εισαγωγικά γύρω από τη λέξη "ενημέρωση" στο τέλος της παραγράφου
χρησιμοποιούνται για να υποδηλώσουν ειρωνεία και αμφισβήτηση ως προς την
αληθινή έννοια του όρου. Ο συγγραφέας με αυτόν τον τρόπο αμφισβητεί την
ποιότητα ή την αυθεντικότητα της ενημέρωσης που παρέχεται μέσω των κοινωνικών
δικτύων, τονίζοντας ότι αυτή η "ενημέρωση" είναι συχνά παραπλανητική και
αναξιόπιστη.
Τα
εισαγωγικά εδώ λειτουργούν ως μέσο για να τονιστεί ότι η συγκεκριμένη μορφή
ενημέρωσης δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες ή τα πρότυπα της πραγματικής,
αξιόπιστης ενημέρωσης, υποδηλώνοντας έτσι την ύπαρξη μιας παραπλανητικής ή
αλλοιωμένης εκδοχής της.
11.Ο συγγραφέας στην
πρώτη παράγραφο του Κειμένου κάνει χρήση των λόγων αυθεντίας (Του Χέγκελ και
του Τζέφερσον). Να αιτιολογήσεις τη χρήση τους με βάση την πρόθεση του
συγγραφέα.
Ενδεικτική
Απάντηση
Η
χρήση των λόγων αυθεντίας από τον Χέγκελ και τον Τζέφερσον στην πρώτη παράγραφο
του κειμένου εξυπηρετεί την πρόθεση του συγγραφέα να ενισχύσει την αξιοπιστία
και το κύρος των απόψεών του. Με αυτούς τονίζει την εγκυρότητα των λόγων του,
την ευρυμάθειά του και τη σοβαρότητά του.
Ο
Χέγκελ και ο Τζέφερσον είναι σημαντικές προσωπικότητες της φιλοσοφίας και της
πολιτικής, γνωστοί για τις ιδέες τους σχετικά με την κοινωνία, την πολιτική και
τη λειτουργία του κράτους. Αναφερόμενος σε αυτούς, ο συγγραφέας επικαλείται τη
σοφία και το κύρος των απόψεών τους, προβάλλοντας την άποψη ότι το ζήτημα της
ενημέρωσης και του ρόλου του Τύπου είναι διαχρονικό και έχει απασχολήσει
σημαντικές μορφές της ιστορίας.
Ο
συγγραφέας χρησιμοποιεί τις απόψεις αυτών για να υπογραμμίσει τη σημασία του Τύπου στη
διαμόρφωση της δημόσιας γνώμης και τη λειτουργία της δημοκρατίας. Η αναφορά
στις απόψεις του Χέγκελ και του Τζέφερσον υποστηρίζει τη βασική θέση του
συγγραφέα, ότι η ενημέρωση μέσω του Τύπου έχει κεντρικό ρόλο στην κοινωνία και
τη δημοκρατία.
Χρησιμοποιώντας
αυτές τις ιστορικές αναφορές, ο συγγραφέας δημιουργεί μια αντίθεση με το
σημερινό τοπίο της ενημέρωσης, το οποίο έχει δραματικά μεταβληθεί λόγω της
"τεχνολογικής καταιγίδας" και της κυριαρχίας των κοινωνικών δικτύων.
Η σύγκριση αυτή ενισχύει την αίσθηση ότι η αλλαγή είναι τόσο σημαντική που
ακόμη και τα θεμελιώδη ιδεώδη των προηγούμενων αιώνων τίθενται σε κίνδυνο.
Με
τις αναφορές αυτές εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα να δώσει βάρος στις
απόψεις του, παρουσιάζοντάς τες ως συνέχεια μιας μακράς παράδοσης σκέψης που
αναγνωρίζει την κρίσιμη σημασία της ενημέρωσης για τη δημοκρατία. Αυτό ενισχύει
την πειστικότητα του κειμένου και τη σοβαρότητα του θέματος που αναπτύσσεται.
12.Μπορείς να
εντοπίσεις και να δικαιολογήσεις την επιλογή του ασύνδετου σχήματος λόγου σε
δύο σημεία της 2ης παραγράφου του Κειμένου;
Ενδεικτική
Απάντηση
«...ο
λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων...»
Εδώ
το ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιείται για να τονιστούν οι αρνητικές επιδράσεις που
έχουν τα μέσα ενημέρωσης. Με την παράθεση αυτών των εννοιών χωρίς τη χρήση
συνδέσμων, ο συντάκτης επιτυγχάνει της ύπαρξη ρυθμού και έντασης στον λόγο του,
γεγονός που δίνει έμφαση στην αρνητική τους φύση. Δημιουργείται έτσι η αίσθηση
συσσώρευσης παθογενειών, κάτι που υπογραμμίζει την ανησυχία του συγγραφέα για
την κατάσταση της ενημέρωσης.
«Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών
συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες
αυτές...»
Σε
αυτό το σημείο, το ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιείται για να παρουσιάσει τις
διάφορες αιτίες που επιδείνωσαν τα προβλήματα στον χώρο των μέσων ενημέρωσης. Η
επιλογή του ασύνδετου σχήματος συμβάλλει στην εντύπωση ότι οι αιτίες αυτές
δρουν ταυτόχρονα και συνδυαστικά, επιδεινώνοντας τις υπάρχουσες «παθογένειες».
Η
χρήση του ασύνδετου σχήματος σε αυτά τα σημεία εξυπηρετεί την πρόθεση του
συγγραφέα να δημιουργήσει ένταση και να υπογραμμίσει τη συσσώρευση προβλημάτων
στον χώρο της ενημέρωσης. Το ασύνδετο σχήμα προσδίδει στον λόγο του μια πιο
δυναμική και καταιγιστική ροή, που αντικατοπτρίζει την ταχύτητα και την ένταση
με την οποία τα προβλήματα αυτά επηρεάζουν την ενημέρωση. Αυτή η γλωσσική
επιλογή ενισχύει το δραματικό ύφος του κειμένου και υπογραμμίζει τη σοβαρότητα
των ζητημάτων που θίγει. Με το ασύνδετο σήμα δίνεται ένταση και έμφαση στον
λόγο, αυτός χρωματίζεται συναισθηματικά, τα μηνύματα παρουσιάζονται με
αμεσότητα, απλότητα και πυκνότητα, κάτι που οδηγεί στην εύκολη πρόσληψή τους
και επιτυγχάνεται ευκολότερα η ευαισθητοποίηση του δέκτη.
13.Μπορείς να
σχολιάσεις ποια είναι η κυρίαρχη ρηματική έγκλιση και ποιοι οι ρηματικοί
χρόνοι, καθώς και τη λειτουργία τους μέσα στο κείμενο;
Ενδεικτική
Απάντηση
Η
κυρίαρχη ρηματική έγκλιση είναι η οριστική, ενώ οι κύριοι ρηματικοί χρόνοι που
χρησιμοποιούνται είναι ο παρατατικός, ο αόριστος και ο ενεστώτας.
Η
οριστική έγκλιση χρησιμοποιείται για να εκφράσει γεγονότα, διαπιστώσεις και
γενικεύσεις που ο συγγραφέας θεωρεί αντικειμενικά και αναμφισβήτητα. Αυτό
ενισχύει την αίσθηση βεβαιότητας και αξιοπιστίας στο κείμενο, υποστηρίζοντας
την παρουσίαση του θέματος με σοβαρότητα και κύρος. Για παράδειγμα, όταν ο
συγγραφέας λέει «Έχουν περάσει κάτι αιώνες από τότε που ο Χέγκελ έγραφε...»,
δηλώνει ένα αναμφισβήτητο γεγονός που τοποθετεί το επιχείρημά του σε ιστορικό
πλαίσιο.
Ο
παρατατικός χρησιμοποιείται για να περιγράψει ενέργειες ή καταστάσεις που
διαρκούσαν στο παρελθόν. Η χρήση του παρατατικού όταν αναφέρεται σε σκέψεις και
απόψεις του Χέγκελ και του Τζέφερσον προσδίδει στον λόγο μια αίσθηση ιστορικής
διάρκειας και υπογραμμίζει τη διαχρονικότητα των ιδεών τους.
Ο
αόριστος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ενέργειες που ολοκληρώθηκαν στο
παρελθόν και των οποίων το αποτέλεσμα είναι σημαντικό για την κατανόηση της
σημερινής κατάστασης. Ο αόριστος χρόνος συμβάλλει στην παρουσίαση των αιτίων
που οδήγησαν στην τρέχουσα κατάσταση των μέσων ενημέρωσης, εστιάζοντας στις
αλλαγές που έχουν ήδη συντελεστεί.
Ο
ενεστώτας χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις που ισχύουν στο παρόν.
Ο ενεστώτας εδώ δίνει έμφαση στη συνεχιζόμενη επίδραση των τεχνολογικών αλλαγών
και της διαστρέβλωσης της ενημέρωσης στην κοινωνία σήμερα. Επίσης,
χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η αμεσότητα και η επικαιρότητα του προβλήματος,
καθώς και για να υπογραμμιστεί ότι τα φαινόμενα αυτά δεν ανήκουν μόνο στο
παρελθόν, αλλά συνεχίζουν να υφίστανται και να επηρεάζουν.
14.Μπορείς να
εντοπίσεις στοιχεία προφορικότητας στη χρήση της γλώσσας του κειμένου και να
δείξεις ποιος είναι ο ρόλος τους στη διαμόρφωση του ύφους του λόγου;
Ενδεικτική
Απάντηση
Στο
κείμενο εντοπίζονται στοιχεία προφορικότητας, τα οποία συμβάλλουν στη
διαμόρφωση ενός πιο ζωντανού, άμεσου και επικοινωνιακού ύφους. Αυτά τα στοιχεία
κάνουν το κείμενο πιο προσιτό και κατανοητό για τον αναγνώστη, ενώ παράλληλα
ενισχύουν την αμεσότητα και την πειθώ του λόγου. Ο συγγραφέας καταφέρνει να
προσεγγίσει ένα σοβαρό ζήτημα με τρόπο που να μην αποξενώνει τον αναγνώστη,
αλλά αντίθετα να τον προσελκύει και να τον ενθαρρύνει να σκεφτεί τα θέματα που
τίθενται. Η χρήση αυτών των στοιχείων καθιστά το κείμενο πιο ζωντανό και
δυναμικό, διευκολύνοντας την επικοινωνία με το κοινό και ενισχύοντας την πειθώ
του λόγου.
«Έχουν περάσει κάτι αιώνες από τότε που ο
Χέγκελ έγραφε...»
Η
φράση «κάτι αιώνες» είναι ένα στοιχείο προφορικότητας που προσδίδει μια
ανεπίσημη και οικεία χροιά στον λόγο. Αντί για μια ακριβή χρονολογική αναφορά,
ο συγγραφέας επιλέγει μια έκφραση που συχνά χρησιμοποιείται στην καθημερινή
ομιλία, κάνοντας το κείμενο να μοιάζει περισσότερο με μια συζήτηση παρά με έναν
αυστηρά ακαδημαϊκό ή επίσημο λόγο. Αυτό βοηθά στο να γίνει το άρθρο πιο προσιτό
και φιλικό προς τον αναγνώστη, δημιουργώντας μια αίσθηση οικειότητας.
«...η
αλλαγή των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν
τις παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να
υπονομεύσει, όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων
ενημέρωσης.»
Η
φράση «όπως τη βόλευε» είναι μια έκφραση που ανήκει στο καθημερινό, ανεπίσημο
λεξιλόγιο. Με τη χρήση αυτής της φράσης, ο συγγραφέας αποφεύγει έναν υπερβολικά
επίσημο ή αποστασιοποιημένο τόνο και προσεγγίζει το θέμα με μια πιο απλή και
άμεση γλώσσα. Αυτό προσδίδει στο κείμενο έναν τόνο κριτικό και ενίοτε ειρωνικό,
υπογραμμίζοντας τις πρακτικές που ακολουθεί η πολιτική εξουσία με έναν τρόπο
που είναι κατανοητός και πιθανώς αποδεκτός από το ευρύ κοινό.
15.«πρέπει να
αποφασίσω αν θα έχουμε κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση,
θα διάλεγα χωρίς δισταγμό το δεύτερο». Να ξαναγράψεις το παραπάνω απόσπασμα
μεταφέροντας σε πλάγιο λόγο τα λόγια του Τζέφερσον που βρίσκονται σε ευθύ λόγο.
Τι κερδίζει ή τι χάνει το κείμενο µε την αλλαγή αυτή ως προς την πειστικότητά
του; Τι αλλάζει ως προς το ύφος λόγου;
Ενδεικτική
Απάντηση
Ο
Τόμας Τζέφερσον θεωρούσε ότι, αν έπρεπε να αποφασίσει αν θα υπήρχε κυβέρνηση
χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, θα διάλεγε χωρίς δισταγμό το
δεύτερο.
Ως
προς την πειστικότητα
Το
κείμενο χάνει ένα μέρος της αμεσότητας και της δύναμης που έχει ο ευθύς λόγος.
Όταν ο αναγνώστης διαβάζει τα λόγια του Τζέφερσον σε ευθύ λόγο, η δήλωση
φαίνεται πιο ζωντανή και προσωπική, σαν να ακούγεται απευθείας από τον ίδιο.
Αυτό ενισχύει την πειστικότητα του επιχειρήματος, καθώς ο αναγνώστης αισθάνεται
ότι έρχεται σε άμεση επαφή με την αυθεντική σκέψη του Τζέφερσον.
Η
μεταφορά σε πλάγιο λόγο ενσωματώνει τα λόγια του προσώπου στον λόγο του
συγγραφέα, στον οποίο συνυπάρχουν και οι δύο οπτικές γωνίες, κάτι που
δημιουργεί μειωμένη αίσθηση εγκυρότητας.
Ως
προς το ύφος του λόγου
Η
χρήση του πλάγιου λόγου κάνει το ύφος του κειμένου πιο έμμεσο και ενδεχομένως
πιο ουδέτερο. Η δήλωση του Τζέφερσον γίνεται μέρος της αφήγησης του συγγραφέα,
με αποτέλεσμα να φαίνεται λιγότερο σαν μια ισχυρή προσωπική άποψη και
περισσότερο σαν μια ιστορική αναφορά. Αυτό μπορεί να μειώσει τη δραματικότητα
και την ένταση που δημιουργείται από τον ευθύ λόγο, αλλά ενισχύει την
ομοιομορφία του ύφους του κειμένου.
16."Είτε
βολεύει όμως την εξουσία είτε όχι, ο ρόλος του Τύπου σε μια φιλελεύθερη και
πλουραλιστική δημοκρατία είναι καθοριστικός για να μπορεί μια κοινωνία να
διαμορφώνει συλλογική γνώμη, να αξιολογεί και να κρίνει όλες τις μορφές
εξουσίας και να υπερασπίζεται τις θεμελιώδεις αξίες, με τις οποίες έχει
διαμορφώσει το κοινωνικό της συμβόλαιο". Να αποδείξεις αν στο παραπάνω
χωρίο του Κειμένου έχουμε μακροπερίοδο ή βραχυπερίοδο λόγο, παρατακτική ή
υποτακτική σύνδεση των προτάσεων και να εκτιμήσεις τί ύφος λόγου δημιουργεί
αυτή η επιλογή από τον συντάκτη του κειμένου.
Ενδεικτική
Απάντηση
Μακροπερίοδος
Λόγος και Υποτακτική Σύνδεση
Ύφος
Η
χρήση μακροπερίοδου λόγου και υποτακτικής σύνδεσης δίνει στο κείμενο έναν τόνο
σοβαρότητας και επισημότητας, κατάλληλο για ένα άρθρο που ασχολείται με σοβαρά
θέματα όπως η δημοκρατία και ο ρόλος του Τύπου. Επιτρέπουν στον συγγραφέα να
αναλύσει πλήρως και διεξοδικά τη θέση του, προσφέροντας μια λεπτομερή εξήγηση
του ρόλου του Τύπου.
Η
επιλογή της μακροπερίοδης πρότασης και της υποτακτικής σύνδεσης συνεισφέρει στη
δημιουργία ενός λόγου που είναι ταυτόχρονα πειθαρχημένος και βαθιά αναλυτικός,
ταιριαστός με τον χαρακτήρα του άρθρου και τον στόχο του συγγραφέα να πείσει το
κοινό για τη σημασία του Τύπου στη δημοκρατία.
17."Στοχοποιήθηκαν,
απαξιώθηκαν και παράλληλα επιχειρήθηκε με κάθε είδους μεθοδεύσεις ο έλεγχός
τους από την πολιτική εξουσία". Να μετατρέψεις, κάνοντας τις απαραίτητες
αλλαγές, την παραπάνω πρόταση του Κειμένου στην αντίθετη σύνταξη (από παθητική
σε ενεργητική) και να σχολιάσεις τις διαφοροποιήσεις που παρατηρείς στο ύφος
του λόγου.
Ενδεικτική
Απάντηση
«Η
πολιτική εξουσία στοχοποίησε, απαξίωσε και παράλληλα επιχείρησε με κάθε είδους
μεθοδεύσεις να ελέγξει τα μέσα ενημέρωσης.»
Η
ενεργητική σύνταξη κάνει το υποκείμενο της δράσης (η πολιτική εξουσία) πιο
εμφανές και ενεργό. Αυτό δίνει στην πρόταση έναν πιο άμεσο και δυναμικό
χαρακτήρα, καθώς οι ενέργειες περιγράφονται ως συνειδητές και καθορισμένες
πράξεις της πολιτικής εξουσίας.
Στην
παθητική σύνταξη, το υποκείμενο των ενεργειών δεν αναφέρεται άμεσα (η πολιτική
εξουσία), αφήνοντας περισσότερο χώρο για την έμφαση στο αποτέλεσμα των πράξεων
(δηλαδή, ότι τα μέσα ενημέρωσης στοχοποιήθηκαν, απαξιώθηκαν κ.λπ.).
Με
την ενεργητική σύνταξη η έμφαση μετατοπίζεται στην ίδια την πολιτική εξουσία
και τις ενέργειές της. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν πιο κατηγορηματικό και
ίσως επιθετικό τόνο, καθώς η εξουσία φαίνεται να είναι ο άμεσος υπαίτιος των
πράξεων.
Με
την παθητική σύνταξη η έμφαση δίνεται περισσότερο στα μέσα ενημέρωσης ως θύματα
αυτών των ενεργειών. Αυτό δημιουργεί έναν τόνο που μπορεί να θεωρηθεί πιο
ουδέτερος ή αποστασιοποιημένος, καθώς αποφεύγεται η άμεση κατηγορία.
Με
την ενεργητική σύνταξη ο/η αναγνώστης/στρια μπορεί να αισθανθεί ότι η ευθύνη
αποδίδεται άμεσα και σαφώς στην πολιτική εξουσία. Αυτό κάνει το μήνυμα πιο
καθαρό και προσανατολισμένο προς την κριτική της εξουσίας.
Με
την παθητική σύνταξη ο/η αναγνώστης/στρια μπορεί να επικεντρωθεί περισσότερο
στα αποτελέσματα των ενεργειών και λιγότερο στο ποιος τις πραγματοποίησε. Αυτό
μπορεί να κάνει το μήνυμα λιγότερο επιθετικό αλλά και λιγότερο κατηγορηματικό.
Γενικότερα,
η ενεργητική σύνταξη προσδίδει στο λόγο έναν πιο άμεσο, ζωντανό, δυναμικό και
κατηγορηματικό τόνο με έμφαση στο υποκείμενο της δράσης, ενώ η παθητική σύνταξη
διατηρεί ένα πιο τυπικό, επίσημο, απρόσωπο, ουδέτερο και ίσως πιο αντικειμενικό
ύφος, εστιάζοντας περισσότερο στα αποτελέσματα παρά στους δράστες των
ενεργειών.
Ερωτήσεις
Τράπεζας Θεμάτων
1ο
υποερώτημα
Να
επιλέξεις και να μεταφέρεις στο απαντητικό σου φύλλο την ένδειξη Σωστή (Σ) ή
Λανθασμένη (Λ) για καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις του Κειμένου 1:
1. Ο Χέγκελ εξέφρασε την άποψη ότι η ανάγνωση των
εφημερίδων είναι σημαντικότερη από την πρωινή προσευχή.
2. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν καταφέρει να
κυριαρχήσουν στην ενημέρωση του κοινού, επειδή είναι αξιόπιστα.
3. Ορισμένοι εκδότες και δημοσιογράφοι συνέβαλαν
στην καλλιέργεια φαινομένων λαϊκισμού και κιτρινισμού στα Μέσα Μαζικής
Ενημέρωσης.
4. Ο χαρακτηρισμός του Τύπου ως τέταρτης εξουσίας
δε βρίσκει σύμφωνους όλους τους πολίτες στη σύγχρονη κοινωνία.
5. Η οικονομική κρίση οδήγησε στην αναβάθμιση της
αξιοπιστίας των μέσων λόγω του ελέγχου που ασκούν στην πολιτική εξουσία.
Απάντηση
Τράπεζας Θεμάτων
1.
Λ
2.
Λ
3.
Σ
4.
Σ
5.
Λ
2ο
υποερώτημα
Πώς
οργανώνει ο αρθρογράφος το επιχείρημά του στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1
(μονάδες 6); Ποιες διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις χρησιμοποιεί;
Απάντηση
Τράπεζας Θεμάτων
Ο
αρθρογράφος οργανώνει το επιχείρημά του ως εξής:
•
Στη θεματική περίοδο διατυπώνει την αποδεικτέα θέση, ότι δηλαδή η υποβάθμιση της
ποιότητας της ενημέρωσης μέσω των ΜΜΕ δεν έγινε ξαφνικά, αλλά ήρθε ως απότοκο
συμπεριφορών και καταστάσεων.
•
Στα σχόλια -λεπτομέρειες παρουσιάζονται οι παράγοντες και οι συνθήκες που συνέβαλαν
στην υπονόμευση της αξιοπιστίας τους, όπως η ανοχή που έδειξαν εκδότες και
δημοσιογράφοι προς τα επικοινωνιακά και οικονομικά παιχνίδια, η κρίση που έπληξε την αγορά, η μείωση του
αναγνωστικού ενδιαφέροντος της νέας γενιάς κυρίως, καθώς επίσης και τα
παιχνίδια συμφερόντων από τις εκάστοτε πολιτικές εξουσίες.
•
Κατακλείδα δεν υπάρχει.
Οι
διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής:
•
Είναι γεγονός ότι → εισάγει στον λόγο τη βασική (αποδεικτέα) θέση της παραγράφου,
με τη μορφή δήλωσης που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ·
•
αλλά → παρουσιάζει εμφατικά τον βασικό άξονα της αποδεικτέας θέσης, εστιάζοντας
στο πώς δημιουργήθηκε ( … δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία αλλά
καλλιεργήθηκαν … ) ·
•
ή και → προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο (αυτό της βοήθειας) σε αυτό που ήδη
έχει αναφερθεί (την ανοχή εκδοτών και δημοσιογράφων), εμπλουτίζοντας το νόημα·
•
ιδιαίτερα → αποτελεί στοιχείο διάκρισης· συγκεκριμένα, εισάγει στον λόγο ξεχωριστή
αναφορά στις νεότερες γενιές, σε σχέση με την αλλαγή των αναγνωστικών
συνηθειών·
•
ακόμη περισσότερο → επιτείνει το βασικό νόημα της περιόδου, δηλ. την υπονόμευση
της αξιοπιστίας των ΜΜΕ.
3ο
υποερώτημα
Στο
παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις τα υπογραμμισμένα ρήματα,
προσέχοντας να μην υπάρξει αισθητή μεταβολή στο νόημα:
Είναι
γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν
ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης,
ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη
βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ
επικοινωνιακών πολιτικών και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή
των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις
παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει,
όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.
Απάντηση
Τράπεζας Θεμάτων
•
δεν εμφανίστηκαν
•
αναπτύχθηκαν, προωθήθηκαν
•
υλοποιήθηκε, έγινε, πραγματώθηκε
•
επαναπαύθηκαν
•
ενέτειναν, ενίσχυσαν
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου