Λογοτεχνία: Σχέδιο μαθήματος στο ποίημα του Γ. Ρίτσου "Κι εσύ να λείπεις" - Αξιοποίηση των τεχνικών του θεάτρου

 

Λογοτεχνία: Σχέδιο μαθήματος στο ποίημα του Γ. Ρίτσου "Κι εσύ να λείπεις" - Αξιοποίηση των τεχνικών του θεάτρου

Διδακτικοί στόχοι

Οι μαθητές/τριες θα είναι σε θέση να

o   ερμηνεύσουν τα κεντρικά θέματα του ποιήματος, όπως η απουσία, η θυσία και τα ιδανικά.

o   εξερευνήσουν την συναισθηματική αντίθεση ανάμεσα στην ομορφιά της ζωής και τον πόνο της απουσίας που υπογραμμίζεται στο ποίημα.

o   εκφράσουν τα συναισθήματά τους σε σχέση με το ποίημα, τόσο πριν όσο και μετά την εισαγωγή του στίχου «και συ να λείπεις».

o   συμμετέχουν σωματικά και λεκτικά στις συναισθηματικές πτυχές του ποιήματος μέσω κίνησης, γλώσσας του σώματος και συζήτησης.

o   εντοπίσουν και να συνδέσουν τα θέματα του ποιήματος με ιστορικά γεγονότα, ειδικά με πολέμους ή κοινωνικούς αγώνες που σχετίζονται με την εποχή που γράφτηκε το ποίημα.

o  κατανοήσουν τις ευρύτερες κοινωνικές και ιστορικές συνέπειες της θυσίας για τα ιδανικά, κάνοντας σύνδεση με την ελληνική ιστορία.

o υποθέσουν πιθανές αιτίες για την "απουσία" στο ποίημα, χρησιμοποιώντας στοιχεία από το κείμενο και τις συζητήσεις για να εμβαθύνουν στην ανάλυσή τους.

o   συγκρίνουν και να αντιπαραβάλουν τις απόψεις του Αλέκου και του Πέτρου στο ποίημα, επικεντρώνοντας στις διαφορετικές αντιλήψεις τους για την απουσία και τη θυσία.

o   συμμετάσχουν σε δραστηριότητα δημιουργικής γραφής, συνθέτοντας στίχους τραγουδιού εμπνευσμένους από τα θέματα του ποιήματος.

o   συνεργαστούν σε ομάδες για να εκφράσουν τις ερμηνείες τους μέσω μουσικής, χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο AI για να συνθέσουν μελωδίες.

o   εργαστούν ομαδικά σε δραστηριότητες όπως η δημιουργία δυναμικών εικόνων, οι ελεύθερες κινήσεις και η ομαδική συγγραφή τραγουδιών.

o   εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους κατά τη διάρκεια της ερμηνευτικής διαδικασίας.

Διδακτικά Βήματα

Η εκπαιδευτικός αρχικά διάβαζε το ποίημα, μέχρι το σημείο «σημαίες ν’ ανεμίζουν στα μπαλκόνια», παραλείποντας τον επαναλαμβανόμενο στίχο «και συ να λείπεις». Κατά την ανάγνωση οι μαθητές/τριες ήταν όρθιοι/ες στο κέντρο της αίθουσας και δημιουργούσαν δυναμικές εικόνες για κάθε στίχο που άκουγαν. Με το τέλος της ακρόασης όλων των στίχων, η εκπαιδευτικός «πάγωσε» την τάξη και ρώτησε τα παιδιά πώς ένιωθαν κατά τη διάρκεια της δημιουργίας των συγκεκριμένων εικόνων. Στο τέλος έγραψε σε ένα μέρος του πίνακα, βάσει όσων ακούστηκαν, τις λέξεις, ευτυχία, χαρά, νιότη, ομορφιά…  

Εναλλακτικά, θα μπορούσαν οι μαθητές/τριες να καταγράφουν στο συγγραφικό σημειωματάριό τους το συναίσθημα που τους δημιουργούσε ο κάθε στίχος.

Στη συνέχεια, αφού οι μαθητές/τριες κάθισαν στα θρανία τους, μοίρασε φωτοτυπία του κειμένου μέχρι το ίδιο σημείο και διάβασε το ποίημα μαζί με τον στίχο που είχε παραλειφθεί «και συ να λείπεις» και τα παιδιά κλήθηκαν να κινηθούν ελεύθερα μέσα στην τάξη και με τη στάση του σώματος, την κίνηση και τις εκφράσεις του προσώπου τους να δείξουν τα συναισθήματα που τα ίδια θα είχαν, αν ήταν στη θέση του απόντος. Η εκπαιδευτικός σταματούσε κατά διαστήματα κάποιον/α (και τότε η κίνηση πάγωνε) και τον/την ρωτούσε για όσα ένιωθε. Αυτά που ακούστηκαν ήταν λύπη, θλίψη, μοναξιά, πόνος, τα οποία επίσης σημειώθηκαν στον πίνακα, και τονίστηκε η σημασία της πολλαπλής επανάληψης του στίχου «και συ να λείπεις».

Εναλλακτικά, θα μπορούσαν τα παιδιά να καταγράφουν στο συγγραφικό σημειωματάριό τους τα νέα συναισθήματα που δημιουργούνταν από την προσθήκη του στίχου.

Μετά από αυτή τη δράση τα παιδιά θα έπρεπε να εκφράσουν τις εικασίες τους σχετικά με τις αιτίες της απουσίας και οι σκέψεις τους καταγράφονταν σύντομα στον πίνακα. Ακούστηκαν απόψεις όπως θάνατος, ξενιτιά, αρρώστια, μετανάστευση, πόλεμος, δυστύχημα, θυσία.

Σε αυτό το σημείο τους δόθηκε το κείμενο με ολόκληρη την τοποθέτηση του Αλέκου και συζητήσαμε αν και πόσο εκπληρώθηκαν οι αναγνωστικές τους προσδοκίες, επιμένοντας στην αντίθεση ανάμεσα στη σφαίρα που δεν λιώνει και στην καρδιά που αγάπησε τον κόσμο. Η τάξη συνέδεσε την απουσία με τον θάνατο σε κάποιον πόλεμο ή αγώνα.

Η συζήτηση έτσι επεκτάθηκε στο ποιο μπορεί να είναι το κοινωνικό/ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται αυτή η συζήτηση των ποιητικού υποκειμένου και έγινε μια μικρή αναδρομή σε στιγμές της ελληνικής ιστορίας στις οποίες πολλοί νέοι αγωνίστηκαν και θυσιαζόμενοι έχασαν τις ομορφιές της ζωής και της νιότης τους. Οι απαντήσεις επίσης καταγράφονταν σύντομα στον πίνακα.

Ύστερα, δημιουργήσαμε έναν διάδρομο συνείδησης. Η εκπαιδευτικός πήρε τον ρόλο του ποιητικού προσώπου που θα έχανε όλες αυτές τις ομορφιές της ζωής, αν έπαιρνε την απόφαση να θυσιαστεί για κάποιο ιδανικό. Περνώντας ανάμεσα στις σειρές των μαθητών/τριών, ζητούσε την συμβουλή τους.

Με την ολοκλήρωση της δραστηριότητας, δόθηκε και η απάντηση του Πέτρου και έγιναν συγκρίσεις με όσα πριν είχαν ακουστεί. Αποκρυσταλλώθηκε έτσι η αιτία της απουσίας του απόντος προσώπου: ο αγώνας για ομορφιά, χαρά, ευτυχία, νιότη, και καταγράφηκε στην κορυφή του πίνακα με τη φράση «θυσία για υψηλά ιδανικά». Έγινε έτσι η σύνδεση με το πρώτο μέρος του ποιήματος.

Στο τέλος, σε μια δραστηριότητα δημιουργικής γραφής, οι μαθητές/τριες ομαδικά έγραψαν στίχους τραγουδιού με έμπνευση το θέμα του ποιήματος Ρίτσου και τα οποία μελοποίησαν σε εφαρμογή AI.  

Γιάννης Ρίτσος, Οι γειτονιές του κόσμου [Και συ να λείπεις] 

Ο Αλέκος είπε:

«Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της, και συ να λείπεις,

νάρχονται οι Άνοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα, και συ να λείπεις,

νάρχονται τα κορίτσια στα παγκάκια του κήπου με χρωματιστά φορέματα, και συ να λείπεις,

οι νέοι να κολυμπάνε το μεσημέρι, και συ να λείπεις,

ένα ανθισμένο δέντρο να σκύβει στο νερό,

πολλές σημαίες ν’ ανεμίζουν στα μπαλκόνια

……………………………………………………………………………

και συ να λείπεις,

……………………………………………………………………………

και τα κουμπιά του σακακιού σου ν’ αντέχουν πιότερο από σένα κάτου απ’ το χώμα

κι η σφαίρα η σφηνωμένη στην καρδιά σου να μη λιώνει,

όταν η καρδιά σου, που τόσο αγάπησε τον κόσμο, θάχει λιώσει».

 

 

Τότε ο Πέτρος πήρε το λόγο

κι είπε με τη βαθιά του τη φωνή: «Να λείπεις –

δεν είναι τίποτα να λείπεις×

αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει,

θάσαι για πάντα μέσα σ’ όλα εκείνα

που γι’ αυτά έχεις λείψει,

θάσαι για πάντα

μέσα σ’ όλο τον κόσμο».