Δημιουργική και Βιωματική Προσέγγιση της Λογοτεχνίας: Η συμβολή της Δημιουργικής Γραφής και των Τεχνικών του Θεάτρου στην ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων (Μέρος 6ο)

 

Το σχέδιο μαθήματος που ακολουθεί είναι μέρος της εργασίας μου, η οποία εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια της πρακτικής μου άσκησης στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη Δημιουργική Γραφή. Η διάρκεια της πρακτικής άσκησης ήταν 9 εβδομάδες και πραγματοποιήθηκε με εξ αποστάσεως διδασκαλία. 

Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος

 

Δημιουργική και Βιωματική Προσέγγιση της Λογοτεχνίας: Η συμβολή της Δημιουργικής Γραφής και των Τεχνικών του Θεάτρου στην ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων (Μέρος 6^ο)

Με βάση τις παραπάνω αρχές αποφασίστηκε το θέμα της Πρακτικής Άσκησης, η οποία συντελείται στο πλαίσιο του ΜΠΣ Δημιουργική Γραφή του ΕΑΠ, να είναι: Δημιουργική και Βιωματική Προσέγγιση της Λογοτεχνίας: Η συμβολή της Δημιουργικής Γραφής και των Τεχνικών του Θεάτρου στην ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων. Δεν στοχεύει η παρούσα εργασία να προτείνει την υποκατάσταση της παραδοσιακής ερμηνευτικής διαδικασίας στη διδασκαλία ενός λογοτεχνικού έργου ή και των πιο σύγχρονων τάσεων του ερμηνευτικού διαλόγου και της αξιοποίησης των ΤΠΕ στο μάθημα της λογοτεχνίας. Στοχεύει να προτείνει και κάποιες άλλες τεχνικές, οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν παράλληλα με άλλες που έχει στη διάθεσή του/της ο/η εκπαιδευτικός ή σε συνδυασμό, όταν προσεγγίζει ένα λογοτεχνικό έργο στην τάξη. Τεχνικές, οι οποίες επιτυγχάνουν αφύπνιση του ενδιαφέροντος των παιδιών και ενεργό συμμετοχή τους στη διδακτική διαδικασία μέσα από τον βιωματικό και δημιουργικό χαρακτήρα τους.

Για τον σκοπό αυτό επιλέχτηκαν οχτώ λογοτεχνικά κείμενα, πεζά και ποιητικά, στα οποία δοκιμάστηκαν κατά τις εννέα εβδομάδες της Πρακτικής Άσκησης δραστηριότητες θεατρικές και δημιουργικής γραφής, με τις οποίες επιδιώχτηκε η επίτευξη συγκεκριμένων ερμηνευτικών στόχων. Κάθε κείμενο προσεγγίστηκε για δύο τουλάχιστον διδακτικές ώρες με τηλεκπαίδευση, ενώ είχε προηγηθεί η προετοιμασία τους για δύο ώρες τουλάχιστον.

 

6η Εβδομάδα

 

2 ώρες προετοιμασίας

 

Από αυτή την εβδομάδα και μέχρι το τέλος της Πρακτικής Άσκησης αποφασίστηκε να ασχοληθούμε με ποίηση. Κατά την ασύγχρονη επικοινωνία με τους μαθητές και τις μαθήτριες του τμήματος φάνηκε ότι στην μεγάλη πλειοψηφία τους δεν θυμούνταν καθόλου  τα ονόματα ποιητών, όπως ο Καβάφης ή ο Καββαδίας, οι οποίοι αποτελούν και τους πλέον οικείους ποιητές της νέας γενιάς. Με αυτό το σκεπτικό αποφασίστηκε να μελετήσουμε έργα αυτών στις δύο επόμενες εβδομάδες της άσκησης. Από τα ποιήματα του Καβάφη επιλέχτηκε το Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, κυρίως επειδή διακρίνεται από έντονη θεατρικότητα και λόγω της ιδιότυπης καβαφικής διδαχής, η οποία όχι μόνο δεν απωθεί, αλλά και έλκει το ενδιαφέρον των νέων ανθρώπων. Στην ασύγχρονη επικοινωνία με τους μαθητές και τις μαθήτριες τους ζητήθηκε να κάνουν μια σύντομη ανάγνωση τη ζωή του Αντωνίου (  https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82 ) και το απόσπασμα από τον Βίο του Αντωνίου του Πλούταρχου, ο οποίος μας γνωστοποιεί τον θρύλο σχετικά με τον θίασο του Διονύσου τον οποίο αξιοποιεί ο Καβάφης (https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=551 ).

 

Σκοπός

Να προσεγγίσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες το λογοτεχνικό κείμενο βιωματικά και δημιουργικά.

 

Στόχοι

Αναμένεται οι μαθητές και οι μαθήτριες:

Να μελετήσουν τη ζωή και το τέλος του Μάρκου Αντώνιου.

Να διατυπώσουν υποθέσεις για τα σύμβολα του ποιήματος του Καβάφη.

Να παραγάγουν ερμηνείες με τη βοήθεια της δημιουργικής γραφής και των τεχνικών του θεάτρου.

Να αποδώσουν αυτά τα σύμβολα και άλλα σημεία του ποιήματος μέσα από τεχνικές του θεάτρου.

Να εκφραστούν δημιουργικά μέσα από δραστηριότητες δημιουργικής γραφής.

Να εργαστούν ομαδοσυνεργατικά.

 

 

6η Εβδομάδα

 

2 ώρες εξ αποστάσεως διδασκαλία

 

1η Δραστηριότητα

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ήταν ήδη ενημερωμένοι/ες για τον βίο του Αντωνίου και για τον μύθο του θιάσου, όπως μας τον διασώζει ο Πλούταρχος. Αφού έγινε η ανάγνωση του ποιήματος, σε έναν εννοιολογικό χάρτη συμπληρώσαμε τα σύμβολα του ποιήματος και τη σημασία τους.

 

2η Δραστηριότητα

Ακολούθησε σύντομη συζήτηση και μετά μια μαθήτρια ανέλαβε να αναδιηγηθεί το ποίημα.

 

3η Δραστηριότητα

Οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρισμένοι/ες στις ομάδες τους σε μια εργασία δημιουργικής γραφής, ανέλαβαν να γράψουν το τραγούδι του μυστικού θιάσου, λαμβάνοντας υπόψη τους προηγούμενους αποσυμβολισμούς.

 

4η Δραστηριότητα

Οι ομάδες των παιδιών σχεδίασαν και παρουσίασαν με τη θεατρική τεχνική των παγωμένων εικόνων, τις πιθανές αντιδράσεις του ποιητικού υποκειμένου (τόσο αυτές στις οποίες προτρέπει όσο και αυτές από τις οποίες αποτρέπει ο πομπός), όπως αυτές προκύπτουν άμεσα μέσα από την ποιητική αφήγηση ή υπονοούνται. Ένα μέλος της κάθε ομάδας διάβαζε το ποίημα και τα άλλα, ακολουθώντας την ανάγνωση, έδιναν τις πιθανές αντιδράσεις του ποιητικού υποκειμένου μέσα από τις παγωμένες εικόνες. Στο τέλος της καθεμιάς από τις παρουσιάσεις οι άλλες ομάδες προχωρούσαν σε μια μορφή ερμηνείας και κριτικής αυτών των εικόνων.

 

5η Δραστηριότητα

Οι ομάδες κλήθηκαν να δημιουργήσουν έναν δικό τους ήρωα και μια δική τους συνθήκη, μέσα στην οποία αυτός εμπλέκεται και βρίσκεται μπροστά σε αδιέξοδο ή σε μια οριακή στιγμή για την ζωή του, και να δώσουν αυτά μέσα σε μια μικροαφήγηση. Αφού τελείωσαν, παρουσίασαν μία μία οι ομάδες τις αφηγήσεις τους στις άλλες και ακολούθησε η θεατρική τεχνική “διάδρομος της συνείδησης”. Σε αυτή οι άλλες ομάδες έδιναν αιτιολογημένα συμβουλές για το πώς πρέπει ο ήρωας να αντιμετωπίσει τη δύσκολη αυτή κατάσταση και ποια στάση πρέπει να κρατήσει.

 

Αποτελέσματα

Επειδή το ποίημα αυτό του Καβάφη έχει ιστορικό υπόβαθρο το οποίο ίσως αγνοούσαν οι μαθητές και οι μαθήτριες, κρίθηκε σκόπιμο κατά την ασύγχρονη επικοινωνία μας να έρθουν σε επαφή με το ιστορικό πρόσωπο.  Ο εννοιολογικός χάρτης στην αρχή χρησιμοποιήθηκε για να οπτικοποιήσει τα δύο κύρια σύμβολα της ποιητικής αφήγησης, του μυστικού θιάσου και της Αλεξάνδρειας και φάνηκε να λειτουργεί πολύ καλά ως διδακτικό εργαλείο. Με τις δραστηριότητες του θεάτρου και της δημιουργικής γραφής που ακολούθησαν φάνηκε ότι επετεύχθη  η βίωση τόσο του συμβόλου του μυστικού θιάσου όσο και αυτού της Αλεξάνδρειας, ώστε να φανεί γιατί αυτή η στιγμή είναι οριακή στη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, αλλά και προέκυψε  βαθιά κατανόηση ότι μπροστά στις μεγάλες απώλειες της ζωής οι άνθρωποι έχουν πολλές επιλογές αντίδρασης. Με την τελευταία δραστηριότητα, η οποία συνδυάζει δημιουργική γραφή και θεατρική τεχνική επιδιώχθηκε ο εγχρονισμός του θέματος και η μεταφορά του στην εποχή και στις ανάγκες των παιδιών. Το διδακτικό σενάριο φάνηκε να βρίσκει ισχυρή ανταπόκριση και ενεργό συμμετοχή από τους μαθητές και τις μαθήτριες.