Λεκτική βία προς τα παιδιά: «Οι λέξεις πληγώνουν»

 

Λεκτική βία προς τα παιδιά: «Οι λέξεις πληγώνουν»

Σε έναν κόσμο όπου η σωματική βία έχει -ευτυχώς– αρχίσει να καταδικάζεται όλο και πιο έντονα, μια άλλη μορφή βίας παραμένει συχνά αόρατη, υποτιμημένη και, το χειρότερο, κανονικοποιημένη: η λεκτική βία προς τα παιδιά. Κι όμως, οι λέξεις μπορούν να αφήσουν πληγές βαθύτερες από κάθε χτύπημα – πληγές που δύσκολα επουλώνονται και συχνά διαμορφώνουν το μέλλον του παιδιού.

Η λεκτική βία δεν είναι πάντα κραυγαλέα. Δεν περιορίζεται σε βρισιές ή φωνές. Είναι κάθε μορφή λόγου που ταπεινώνει, εκφοβίζει, απειλεί ή απαξιώνει το παιδί. Ορισμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν:

·        Υποτιμητικά σχόλια: «Είσαι άχρηστος», «Δεν πρόκειται να καταφέρεις τίποτα».

·        Σύγκριση με άλλα παιδιά: «Γιατί δεν είσαι σαν τον αδελφό σου;»

·        Ειρωνεία, προσβολές και ταπεινωτικές φράσεις: «Είσαι χαζό», «Αμερικανάκι είσαι;»

·        Φωνές και ουρλιαχτά που προκαλούν φόβο ή πανικό: «Έξω! Κρύψου!»

·        Απειλές εγκατάλειψης ή στέρησης αγάπης: «Αν συνεχίσεις έτσι, θα φύγω και δε θα με ξαναδείς.», «Θα σου κατεβάσω τον βαθμό.»

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η λεκτική ή ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να έχει εξίσου σοβαρές επιπτώσεις με τη σωματική, καθώς επηρεάζει βαθιά την ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Η λεκτική κακοποίηση συνήθως είναι το αποτέλεσμα πολλών παραγόντων:

ü Αδυναμία διαχείρισης άγχους και θυμού: Γονείς, εκπαιδευτικοί, φροντιστές που δεν έχουν διδαχθεί υγιείς τρόπους έκφρασης συναισθημάτων τείνουν να ξεσπούν στα παιδιά.

ü Μίμηση προτύπων: Πολλοί ενήλικες αναπαράγουν συμπεριφορές που βίωσαν στην παιδική τους ηλικία.

ü Έλλειψη γνώσης: Ορισμένοι ενήλικες δεν κατανοούν ότι τα λόγια μπορούν να είναι εξίσου επιβλαβή με τις πράξεις.

ü Πολιτισμικές και κοινωνικές αντιλήψεις: Σε κάποιες κοινωνίες η «σκληρή γλώσσα» θεωρείται αναγκαία για την πειθαρχία.

ü Ψυχικές ή συναισθηματικές δυσκολίες του ενήλικα: Κατάθλιψη, εξάρτηση, διαταραχές συμπεριφοράς.

ü Η κουλτούρα της τοξικής αρρενωπότητας: διδάσκει ότι ο "δυνατός άντρας" δεν δείχνει συναίσθημα αλλά επιβάλλεται με θυμό και έλεγχο, οδηγεί συχνά σε λεκτική κακοποίηση – ιδίως απέναντι σε παιδιά που "τολμούν" να είναι ευαίσθητα ή εκφραστικά.»

Η λεκτική βία δεν ξεχνιέται. Αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στη ψυχή και την αυτοεικόνα του παιδιού:

Ø Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Το παιδί εσωτερικεύει την αρνητική εικόνα που του επιβάλλεται.

Ø Άγχος και κατάθλιψη: Τα παιδιά-στόχοι της λεκτικής βίας διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών.

Ø Ανασφάλεια και φοβίες: Φόβος απόρριψης, εγκατάλειψης ή επικοινωνίας με τους άλλους.

Ø Αδυναμία δημιουργίας υγιών σχέσεων στην ενήλικη ζωή.

Ø Επιθετικότητα ή απόσυρση: Αντίδραση στον πόνο είτε με επιθετική συμπεριφορά είτε με κοινωνική απομόνωση.

Σημαντικό είναι πως, κατά την ανάπτυξη, ο εγκέφαλος του παιδιού διαμορφώνεται με βάση τα ερεθίσματα που δέχεται. Ένα περιβάλλον στο οποίο κυριαρχεί ο φόβος και η απόρριψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ακόμη και τη νευρολογική του εξέλιξη.

Η λεκτική βία δεν είναι απλώς "κακές στιγμές" ή "λόγια πάνω στα νεύρα". Είναι ένα είδος κακοποίησης που μπορεί να στιγματίσει για πάντα. Όταν φωνάζουμε σε ένα παιδί, του διδάσκουμε ότι ο κόσμος είναι εχθρικός. Όταν το ταπεινώνουμε, του μαθαίνουμε να αμφισβητεί την αξία του. Του δίνουμε το παράδειγμα να λύνει τα προβλήματά του ή τις διαφορές του με το «δίκαιο της δύναμης». Το προτρέπουμε να ακολουθήσει το παράδειγμά μας, αν κάποτε βρεθεί αυτό σε θέση ισχύος απέναντι στον όποιο αδύνατο συναντήσει. Αντίθετα, όταν του μιλάμε με σεβασμό και κατανόηση, του δίνουμε το πιο πολύτιμο δώρο: την αίσθηση ότι αξίζει να αγαπιέται.

Ας επιλέγουμε τις λέξεις μας με φροντίδα. Γιατί τα παιδιά δεν ξεχνούν εύκολα αυτό που ένιωσαν όταν τα κάναμε να νιώσουν μικρά.