Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας 8η Διδακτική Ενότητα Αρχαία Γ Φάκελος Υλικού

 

Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας

8η Διδακτική Ενότητα

Ο διάλογος έχει προχωρήσει και διεξάγεται στη μέση της νύχτας. Ο Σωκράτης βάζει 

τον συνομιλητή του, τον Γλαύκωνα, να φανταστεί ένα υπόγειο μέρος σαν σπηλιά και 

σκηνοθετεί μια παράδοξη ιστορία, την οποία όμως θεωρεί απλή αναπαράσταση της κοινής 

ανθρώπινης συνθήκης: όπως τα ανθρώπινα σώματα είναι ακινητοποιημένα και δέσμια 

στο υπόγειο, έτσι και η ψυχή είναι φυλακισμένη στις αισθήσεις του σώματος. Οι δεσμώτες 

γνωρίζουν μόνον ό,τι ακούν και βλέπουν, δεν έχουν άμεση αντίληψη του φωτός και των 

όντων, αλλά εμπιστεύονται απόλυτα τις αισθήσεις τους. Παρά την περιγραφή 

επαναλαμβανόμενων κινήσεων των ανθρώπων που περπατούν πίσω από το τειχάκι, 

η όλη εικόνα είναι στατική και τίποτε δεν προοιωνίζεται την αιφνίδια αλλαγή της κατάστασης.

1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές και λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις

Α. Στην παρομοίωση του Σωκράτη η ανθρώπινη φύση συνδέεται με την παιδεία.

Β. Η σπηλιά δεν έχει διέξοδο προς τον έξω κόσμο.

Γ. Οι δεσμώτες έχουν ακινητοποιημένα τα χέρια και τα πόδια τους.

Δ. Οι δεσμώτες έχουν στραμμένο το βλέμμα τους προς την είσοδο της σπηλιάς.

Ε. Η φωτιά καίει στο ίδιο ύψος με τους δεσμώτες.

Στ. Ο δρόμος με το τοιχίο βρίσκεται ανάμεσα στους δεσμώτες και στη φωτιά.

Ζ. Το τοιχίο μοιάζει με τα παραπετάσματα των ταχυδακτυλουργών.

Η. Οι άνθρωποι που μεταφέρουν τα αντικείμενοι περνούν βουβοί.

Θ. Ο Γλαύκων αποδέχεται ως λογική την περιγραφή του σπηλαίου και των δεσμωτών από τον Σωκράτη.

Ι. Ο Σωκράτης παρομοιάζει την εικόνα των δεσμωτών με την ανθρώπινη κοινωνίας.

Κ. Οι δεσμώτες μπορούν να δουν μόνο τις σκιές των αντικειμένων που περνούν πίσω τους.

Λ. Οι δεσμώτες έχουν τη γνώση ότι οι σκιές που βλέπουν δεν είναι τα αληθινά αντικείμενα.

Μ. Οι δεσμώτες πιστεύουν ότι οι φωνές που ακούνε προέρχονται από τις σκιές.

Ενδεικτική Απάντηση

Α Σ, Β Λ, Γ Λ, Δ Λ, Ε Λ, Στ Σ, Ζ Σ, Η Λ, Θ Λ, Ι Σ, Ι Σ, Κ Λ, Λ Λ

2. εἶπον - ἔφη: Ποια τα υποκείμενα των ρημάτων;

Ενδεικτική απάντηση;

ἐγώ (ο Σωκράτης) – Γλαύκων. Πρόκειται για τη συζήτηση που έγινε στο σπίτι του Κέφαλου, ενός πλούσιου μέτοικου. Συμμετείχαν εκτός από τον Σωκράτη και τον Κέφαλο, ο Πολέμαρχος, ο σοφιστής Θρασύμαχος, ο Κλειτοφών και οι δύο μεγαλύτεροι αδερφοί του Πλάτωνα, ο Γλαύκων και ο Αδείμαντος.

Όλο το περιεχόμενο της Πολιτείας το διηγείται ο Σωκράτης σε ένα φίλο του. (Σχ Φ Λ)

3. ἀπείκασον: Ποια η σημασία του ρήματος και η λειτουργία του στην αφήγηση;

Ενδεικτική απάντηση

Απομιμούμαι, απεικονίζω, παρουσιάζω μέσα από μια παρα- 

βολή/σύγκριση. Η χρήση του συγκεκριμένου ρήματος στην αρχή 

της αφήγησης, που είναι γνωστή ως ο «(πλατωνικός) μύθος 

του σπηλαίου», σηματοδοτεί την έναρξη ενός λόγου 

αλληγορικού. Μια αλληγορία συνεπάγεται πως όσα λέγονται 

έχουν και ένα άλλο επίπεδο σημασιών, πως οι λέξεις, οι 

έννοιες και οι περιγραφές έχουν πέρα από την κυριολεκτική 

τους και μια συμβολική σημασία. (Σχ Φ Υ)

Με τι σχετίζεται το περιεχόμενο της αλληγορίας;

Ενδεικτική απάντηση

Ο Σωκράτης δηλώνει από την αρχή ότι το περιεχόμενο 

της αλληγορίας θα είναι σχετικό με την παιδεία και 

την απαιδευσία. Πρόκειται για μια παρομοίωση της 

ανθρώπινης φύσης, όπως αυτή διαμορφώνεται από την 

ύπαρξη της παιδείας ή την απουσία της.

παιδεία καὶ ἀπαιδευσία: Με τις λέξεις αυτές ορίζεται μια 

πρώτη θεματική για τον μύθο του σπηλαίου: ο Πλάτων θα 

μιλήσει αλληγορικά περί παιδείας (και έλλειψη παιδείας). 

Στην Πολιτεία γενικότερα η αναφορά στην παιδεία γίνεται 

πάντα σε σύνδεση με την ηθική διαπαιδαγώγηση των 

πολιτών (424a): τροφὴ γὰρ καὶ παίδευσις χρηστὴ σῳζομένη 

φύσεις ἀγαθὰς ἐμποιεῖ, καὶ αὖ φύσεις χρησταὶ τοιαύτης 

παιδείας ἀντιλαμβανόμεναι ἔτι βελτίους τῶν προτέρων 

φύονται [: γιατί η καλή εκπαίδευση και η ανατροφή,

αν διατηρείται, γεννά καλές φύσεις, και πάλι οι χρηστές 

αυτές φύσεις, όταν λάβουν μια τέτοια ανατροφή, θα γίνουν 

ακόμη καλύτερες από τις προηγούμενες –μετάφραση Ι. 

Γρυπάρης]. Στον μύθο του σπηλαίου, ειδικότερα, η αναφορά 

στην παιδεία έχει και γνωσιολογικό περιεχόμενο: πώς 

μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίσει την αλήθεια, και 

μάλιστα το αληθινά υπαρκτό; (Σχ Φ Υ)

Μπορείτε να περιγράψετε το σκηνικό του πλατωνικού σπηλαίου;

Ενδεικτική απάντηση

ἰδὲ γὰρ κ.εξ.: Ο πυρήνας της εικόνας του σπηλαίου 

ανάγεται ίσως στους Ορφικούς (σπέος ἠεροειδές) και 

στον Εμπεδοκλή (ἄντρον ὑπόστεγον). Αναλογίες ωστόσο 

υπάρχουν και με τους στίχους από τον Προμηθέα Δεσμώτη 

του Αισχύλου, όπου περιγράφεται η ζωή των πρωτόγονων 

ανθρώπων μέσα στις σπηλιές (στ.450-3): «κοὔτε 

πλινθυφεῖς δόμους προσείλους ᾖσαν, οὐ ξυλουργίαν, 

κατώρυχες δ’ ἔναιον ὥστ’ ἀήσυροι μύρμηκες ἄντρων ἐν 

μυχοῖς ἀνηλίοις». Έχει διατυπωθεί επίσης η άποψη ότι 

στη φαντασία του φιλοσόφου είχε αγκιστρωθεί η εντύπωση που 

του προξένησε η σπηλιά στη Βάρη της Αττικής. Πάντως 

φαίνεται ότι η παρομοίωση στο σύνολό της και στις 

λεπτομέρειες είναι επίνοια του Πλάτωνα. (Σχ Φ Λ)

ἀναπεπταμένην κ.εξ.: Η είσοδος απέχει πολύ από το βάθος 

και είναι ανηφορική, έτσι ώστε το φως του ήλιου δεν 

μπορεί να εισδύσει στο εσωτερικό της σπηλιάς. (Σχ Φ Λ)

μένειν τε αὐτούς (ενν. ἀκινήτους): Η φράση αντιστοιχεί 

με το ἐν δεσμοῖς... τὰ σκέλη. (Σχ Φ Λ)

εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν: βλέπουν κατευθείαν 

μπροστά εφόσον έχουν ἐν δεσμοῖς... τοὺς αὐχένας. (Σχ Φ Λ)

ἀδυνάτους (ενν. ὄντας): όπως και το παραπάνω ὄντας 

εξαρτάται από το ἰδέ. (Σχ Φ Λ)

ἐπάνω ὁδόν: Η οδός είναι σε ένα υψηλότερο επίπεδο από αυτό 

που βρίσκονται οι δεσμώτες. (Σχ Φ Λ)

θαυματοποιοῖς: Προφανώς ο Πλάτωνας έχει υπόψη του 

παραστάσεις θεάτρου σκιών ή νευροσπαστών (νευροσπάστης, 

-ου: αυτός που κινεί με χορδές ή λεπτούς σπάγγους 

ομοιώματα, κούκλες. Τα ομοιώματα αυτά λέγονταν 

νευρόσπαστα). (Σχ Φ Λ)

πρὸ τῶν ἀνθρώπων = πρὸ ἑαυτῶν. δεν πρόκειται για τους 

θεατές, αλλά για τους θαυματοποιούς. (Σχ Φ Λ)

ὅρα τοίνυν κ.εξ.: Το χαμηλό τειχίο που διαχωρίζει 

τους δεσμώτες από το πῦρ αποκρύπτει τις σκιές από 

τους φέροντας ἀνθρώπους. Τα σκεύη όμως που κρατούν πάνω 

από τα κεφάλια τους υπερβαίνουν το τειχίο και ρίχνουν 

τις σκιές τους στο τοίχωμα της σπηλιάς απέναντι 

στους δεσμώτες. (Σχ Φ Λ)

ἀνδριάντας: Πρόκειται για εικόνες φυσικών αντικειμένων 

που προέρχονται από το ανώτερο ὁρατόν. Ό,τι υπάρχει στη 

σπηλιά (με την εξαίρεση των φερόντων και των ίδιων 

των δεσμωτών), είτε είναι σκεύη είτε σκιές, θα 

πρέπει να θεωρηθούν ως λιγότερο φωτεινά και αληθή από τα 

ορατά που βρίσκονται εκτός σπηλιάς. Ο λόγος είναι ότι 

δεν αντλούν το φως και την αλήθεια τους από τον ήλιο αλλά 

από το φως του πυρός. (Σχ Φ Λ)

φθεγγομένους. στη συνέχεια (515b) τίθεται το ερώτημα: «Αν 

τώρα στο δεσμωτήριό τους ακουγόταν η ηχώ από το 

απέναντι τοίχωμα, κάθε φορά που κάποιος από όσους περνούν 

πίσω από το τειχίο, τι νομίζεις αλήθεια, δεν θα υπέθεταν 

πως ο ομιλητής δεν ήταν άλλος παρά η μιλούσε σκιά 

που διαγραφόταν απέναντί τους;» (Σχ Φ Λ)

Το πλατωνικό σπήλαιο βρίσκεται βαθιά στη γη. Η είσοδός 

του είναι ανοιγμένη προς το φως σε όλο το μήκος του, 

βρίσκεται όμως σε μεγάλη απόσταση από το βάθος του, με αποτέλεσμα να μην φτάνει ως εκεί το φως του ήλιου. 

Εκεί βρίσκονται οι άνθρωποι. Αυτοί βρίσκονται εκεί από 

παιδιά, ενώ δεν έχουν δει ποτέ τον έξω κόσμο. 

Είναι ακινητοποιημένοι, καθώς έχουν δεμένα τα πόδια και 

τους αυχένες, και μπορούν να κοιτάξουν μόνο προς τον τοίχο 

στο βάθος της σπηλιάς. Πίσω τους, σε αρκετή απόσταση και 

ψηλά καίει μια φωτιά. Μόνο το δικό της φως φτάνει στο 

σπήλαιο. Υπάρχει κι ένας δρόμος ψηλά ανάμεσα στους 

δεσμώτες και στη φωτιά. Κατά μήκος αυτού του δρόμου 

είναι χτισμένος ένας τοίχος. Αυτός έχει ύψος όσο το 

ανάστημα ενός μέσου ανθρώπου περίπου. Από τον 

Σωκράτη παραλληλίζεται με τα παραπετάσματα 

των ταχυδακτυλουργών. Άνθρωποι περνούν πίσω από αυτόν 

τον τοίχο μεταφέροντας σκεύη, δηλαδή διάφορα 

κατασκευάσματα, είδωλα ανθρώπων και ζώων, φτιαγμένα από 

πέτρα ή ξύλο ή κάθε άλλο υλικό, τα οποία υπερβαίνουν 

τον τοίχο, ενώ άλλοι είναι από αυτούς μιλούν και άλλοι 

είναι σιωπηλοί. Αυτά τα αντικείμενα δεν τα βλέπουν

οι δεσμώτες, αλλά αντιλαμβάνονται μόνο τις σκιές τους, 

τις οποίες θεωρούν ως αληθινές υπάρξεις. Μάλιστα, 

πιστεύουν ότι οι ήχοι που ακούγονται από αυτούς που 

μεταφέρουν τα αντικείμενα προέρχονται από τις σκιές.

Μπορείτε να εντοπίσετε τις αναφορές στις αισθήσεις;

Ενδεικτική απάντηση

εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν / τοὺς γὰρ τοιούτους πρῶτον 

μὲν ἑαυτῶν τε καὶ ἀλλήλων οἴει ἄν τι ἑωρακέναι ἄλλο πλὴν 

τὰς σκιὰς τὰς ὑπὸ τοῦ πυρὸς εἰς τὸ καταντικρὺ αὐτῶν 

τοῦ σπηλαίου προσπιπτούσας; / Τί δὲ τῶν παραφερομένων; 

 οὐ ταὐτὸν τοῦτο; Τί μήν;  Όραση

Εἰ οὖν διαλέγεσθαι οἷοί τ’ εἶεν πρὸς ἀλλήλους, οὐ ταῦτα 

ἡγῇ ἂν τὰ ὄντα αὐτοὺς νομίζειν ἅπερ ὁρῷεν; / Τί δ’ εἰ καὶ 

ἠχὼ τὸ δεσμωτήριον ἐκ τοῦ καταντικρὺ ἔχοι; / ὁπότε τις 

τῶν παριόντων φθέγξαιτο, οἴει ἂν ἄλλο τι αὐτοὺς 

 ἡγεῖσθαι τὸ φθεγγόμενον ἢ τὴν παριοῦσαν σκιάν;  ακοή

Ποια η αντίδραση του Γλαύκωνα στην περιγραφή του Σωκράτη; 

Ποια η απάντηση του Σωκράτη;

Ενδεικτική απάντηση

Θεωρεί παράξενη την εικόνα που του περιγράφει ο Σωκράτης.

ἄτοπος: Στερούμενος του τόπου του, άρα παράδοξος, 

αλλόκοτος, παράλογος. Η εμφατική αυτή λέξη, που 

παραπέμπει σχεδόν σε κάτι ανύπαρκτο, χρησιμοποιείται 

για να προετοιμάσει τον επερχόμενο αιφνιδιασμό της 

απόφανσης του Σωκράτη: οι αλλόκοτοι δεσμώτες είναι 

όμοιοι με εμάς. Μέσα από λογοτεχνικές χρήσεις της 

γλώσσας ο Πλάτων επιδιώκει να προωθήσει τον φιλοσοφικό 

του στοχασμό. Στην προκειμένη περίπτωση υποβάλλεται η θέση 

πως η τόσο αυτονόητη ένταξη των ανθρώπων στον κόσμο 

των αισθήσεων είναι ἄτοπος, αποτελεί μια αλλόκοτη 

στέρηση λογικής. (Σχ Φ Υ)

Στο αξιολογικό σχόλιο του Γλάυκωνα ο Σωκράτης απαντά 

με ένα επεξηγηματικό σχόλιο, το οποίο αντιστοιχεί στο 

δεικτικό μέρος της αναλογίας (Ὁμοίους ἡμῖν). Η εικόνα 

του σπηλαίου είναι συμβολική. Οι δεσμώτες δεν είναι άλλοι 

από τους συγχρόνους τους, την πολιτική κοινωνία της 

εποχής τους. Οι άνθρωποι, κατά τον Σωκράτη, ζουν μέσα 

στην αμάθεια και στην πλάνη, δεν αξιοποιούν τη λογική 

τους, αλλά αφήνονται στα πάθη τους, είναι διεφθαρμένοι 

και προβαίνουν σε αδικίες, ενώ κυριαρχούν το ψέμα 

και ο εγωισμός.

Ποιο το περιεχόμενο του όρου “τὸ ἀληθὲς”;

Ενδεικτική απάντηση

τὸ ἀληθές: Εδώ η λέξη δεν παραπέμπει στην ορθότητα 

μιας απόφανσης, όπως την χρησιμοποιούμε εμείς σήμερα και 

λέμε π.χ. «αυτό που αναφέρεις είναι αληθές/αληθινό»· αλλά 

έχει έντονη φιλοσοφική χροιά, και μάλιστα 

οντολογική: αναφέρεται στο αληθινά υπαρκτό. Το ἀληθὲς 

δεν λανθάνει, έρχεται στο φως, όντως υπάρχει. Για 

τους δεσμώτες, όμως, του σπηλαίου, που αντλούν τη γνώση με 

τις περιορισμένες αισθήσεις τους, αληθινά υπαρκτό είναι 

οι σκιές. Οι δεσμώτες ζουν μέσα σε μια ψευδαίσθηση. Εφόσον 

και εμείς –διδάσκει ο Πλάτων– έχουμε συνηθίσει 

και αντιλαμβανόμαστε και ζούμε την καθημερινή 

μας πραγματικότητα με βάση την επισφαλή γνωσιολογικά 

εικόνα που μας δίνουν οι αισθήσεις, και δεν είμαστε 

πρόθυμοι να αμφισβητήσουμε τους περιορισμούς τους, 

ζούμε επίσης εγκλωβισμένοι σε έναν κόσμο απατηλό. (Σχ Φ Υ)

Τι συμβολίζουν τα: σπήλαιο, δεσμώτες, αλυσίδες, φως;

Ενδεικτική απάντηση

Σπήλαιο: Ο κόσμος των αισθητών πραγμάτων, καθετί 

που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις. Πρόκειται για 

έναν υλικό κόσμο, φθαρτό και εφήμερο, ωστόσο απατηλό 

και παραπλανητικό. Οι απαίδευτοι τον θεωρούν ως 

αληθινό, ωστόσο στην αλήθεια δεν μπορούν να οδηγήσουν 

οι αισθήσεις, αλλά μόνο η διάνοια.

Δεσμώτες: Είναι όσοι αντιλαμβάνονται ως αληθινό μόνο 

ό,τι αντιλαμβάνονται με τις αισθήσεις τους. Αυτοί ζουν 

στο σκοτάδι της αμάθειας, είναι απαίδευτοι και αφιλοσόφητοι.

Αλυσίδες: Είναι οι αισθήσεις που κρατούν τους 

ανθρώπους αιχμάλωτους στο ψέμα και στην πλάνη.

Φως: Το φως του ήλιου είναι η ανώτερη γνώση, η 

απόλυτη αλήθεια, ενώ της φωτιάς είναι ένα τεχνητό φως και 

γι’ αυτό δεν μπορεί να αποκαλύψει την αλήθεια.

Τι γνωρίζετε για τη θεωρία των Ιδεών του Πλάτωνα και για τους 

αναβαθμούς της γνώσης;

Ενδεικτική απάντηση

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα ο κόσμος χωριζόταν σε δύο επίπεδα: 

στον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, τα οποία 

αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις, και στον κόσμο των Ιδεών,

ο οποίος αποτελείται από τις ιδέες των αντικειμένων. 

Τα αντικείμενα γύρω μας είναι μια πλάνη, 

αντικατοπτρισμός, όπως τα είδωλα στον καθρέφτη, 

μια αντανάκλαση των όντως όντων, των Ιδεών. Αυτές 

είναι απρόσιτες από τις αισθήσεις, αμετάβλητες και 

σταθερές, ασώματες και άυλες, χωρίς αρχή και τέλος και 

μπορούν να γίνουν αντιληπτές μόνο μέσω της νόησης. Ανώτερη 

των Ιδεών είναι η ιδέα του Αγαθού, η υπέρτατη γνώση, 

και η πορεία για την κατάκτησή τους είναι δύσκολη. Μπορεί 

να γίνει μέσω της παιδείας και ιδιαίτερα με τη μελέτη 

της φιλοσοφίας.

Οι βαθμίδες της γνώσης που πρέπει να κατακτήσει

ο πεπαιδευμένος άνθρωπος είναι τέσσερις: Η εικασία, η 

κατώτερη βαθμίδα, μια λανθασμένη πρόσληψη της 

πραγματικότητας (σκιές). Η πίστις, η γνώση των 

αισθητών πραγμάτων (τεχνητά αντικείμενα που μεταφέρουν 

οι άνθρωποι). Η διάνοια, οι μαθηματικές ιδέες (οι σκιές 

των αληθινών υπάρξεων). Η νόησις, οι φιλοσοφικές ιδέες 

(οι αληθινές υπάρξεις του επίγειου κόσμου). Υπέρτατη 

αρχή η Ιδέα του Αγαθού. Μια πέμπτη βαθμίδα συνδέεται με 

την ανάγκη σύνδεσης της γνώσης με την πράξη (επιστροφή 

του απευλεθερωμένου δεσμώτη στο σπήλαιο και απελευθέρωση 

των άλλων).

Τι συμβολίζει το σκοτάδι και το φως στην αλληγορία;

Ενδεικτική απάντηση

Το σκοτάδι είναι η κατάσταση της αμάθειας, της άγνοιας, 

της πλάνης. Το φως είναι η αλήθεια, η λύτρωση από την 

πλάνη, είναι η πνευματική και ηθική ανύψωση συγχρόνως (αφού 

το Αγαθό είναι ο ήλιος), είναι ο δρόμος για την ευδαιμονία.

Το φως υπάρχει και στο χριστιανισμό: Εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς 

τοὺς ἐληλυθότας πρὸς αὐτὸν Ἰουδαίους· Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς 

τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ 

σκοτίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς (Κατὰ Ἰωάννην η΄ 12). 

Φυσικά εδώ προβάλλεται η ηθική διάσταση του φωτός, όχι 

τόσο η πνευματική, όπως στον Πλάτωνα.

Η σημασία των λέξεων πάθος(πάθει), εἴσοδος(εἴσοδον) και δεσμός 

(δεσμοῖς) στο κείμενο και σήμερα

Ενδεικτική απάντηση

πάθος: εικόνα, έντονο συναίσθημα

εἴσοδος: άνοιγμα, μετάβαση σε ένα χώρο και το σημείο 

της μετάβασης

δεσμός: αλυσίδα, στενή σχέση

πρὸ τῶν ἀνθρώπων: Ποιους εννοεί;

Ενδεικτική απάντηση

πρὸ ἑαυτῶν. δεν πρόκειται για τους θεατές, αλλά για 

τους θαυματοποιούς (Σχ Φ Λ)

Ποια η λειτουργία των αναφορικών προτάσεων στο χωρίο; παρ’ ἣν ἰδὲ 

τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν 

ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν:

Ενδεικτική απάντηση

Στο σημείο αυτό έχουμε συσσώρευση αναφορικών προτάσεων.

Η πρώτη είναι αναφορική προσδιοριστική στο ὁδόν, εισάγεται 

με την αναφορική αντωνυμία ἣν κι εκφέρεται με οριστική,

η δεύτερη είναι αναφορική παραβολική (δημιουργεί μια 

αναλογία) κι εκφέρεται με οριστική και η τρίτη είναι 

αναφορική προσδιοριστική στα παραφράγματα κι εκφέρεται 

με οριστική. Οι προτάσεις αυτές δίνουν 

απαραίτητες λεπτομέρειες ώστε να γίνει περισσότερο 

κατανοητή η εικόνα του σπηλαίου. Η ύπαρξη του τειχίου 

είναι απαραίτητη ώστε να φαίνονται μόνο τα αντικείμενα 

που κουβαλούν οι άνθρωποι. Με την αναλογία των 

θαυματοποιών ο λόγος αποκτά παραστατικότητα και η 

περιγραφή γίνεται σαφής. Δεν ξέρουμε αν εδώ ο Πλάτωνας 

έχει υπόψη του το θέατρο σκιών ή το κουκλοθέατρο. Μιλά 

όμως για θαυματοποιούς, ανθρώπους δηλ. που παρουσίαζαν 

κάποιο θέαμα ως μαγικό μπροστά σε κοινό, διαφοροποιώντας 

έτσι την πραγματικότητα. Άρα, το θέαμα που βλέπουν οι 

δεσμώτες δεν είναι πραγματικό.

Στην Ὀδύσσεια η Κίρκη δίνει οδηγίες στον Οδυσσέα για τη διαδρομή που 

πρέπει να ακολουθήσει φεύγοντας από το νησί της, ώστε να προφυλαχτεί 

και να προφυλάξει τους συντρόφους του από τους κινδύνους της 

θάλασσας. Ένα από τα εμπόδια είναι οι Σειρήνες.

Θα φτάσεις πρώτα στις Σειρήνες, αυτές που καταθέλγουν

όλους τους θνητούς, όποιος βρεθεί στα μέρη τους.

Αν κάποιος πλησιάσει ανύποπτος κι ακούσει των Σειρήνων

τη φωνή, δεν γίνεται να τον χαρούν ξανά στον γυρισμό του

γυναίκες και μικρά παιδιά. τον θέλγουν οι Σειρήνες

με το οξύφωνο τραγούδι τους,

σ’ ένα λιβάδι καθισμένες, γύρω σωρός τα κόκαλα,

σάρκες ανθρώπων σαπισμένες, φαγωμένα δέρματα.

Σε συμβουλεύω να τις προσπεράσεις. όσο για τους συντρόφους σου,

γλυκό κερί σαν μέλι μάλαξε και βούλωσε μ’ αυτό τ’ αφτιά τους,

ώστε κανείς από τους άλλους να μην το ακούσει το τραγούδι τους.

Μόνος εσύ μπορείς να τις ακούσεις, αν το θελήσεις.

θα πρέπει ωστόσο, εκεί στο πλοίο που θα φεύγει γρήγορα,

χέρια και πόδια να σε δέσουν, όρθιο πάνω στο κατάρτι,

με τα σχοινιά πλεγμένα γύρω του. κι έτσι να ακούσεις, να απολαύσεις

των Σειρήνων τη φωνή.

Κι αν τους συντρόφους σου παρακαλείς, αν τους φωνάζεις να σε λύσουν,

Εκείνοι ακόμη πιο σφιχτά, με περισσότερα σχοινιά θα πρέπει να σε 

δέσουν. (μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτης)

Να συγκρίνετε τους δεσμώτες του πλατωνικού σπηλαίου με τους 

συντρόφους αλλά και με τον Οδυσσέα. Να προσέξετε ιδιαίτερα τη 

λειτουργία μιας αίσθησης: της ακοής

Ενδεικτική απάντηση

Σε αντίθεση με τους δεσμώτες οι σύντροφοι του Οδυσσέα 

δεν είναι δεμένοι, ωστόσο βρίσκονται σε πλάνη. Ο Οδυσσέας 

από την άλλη, είναι αλυσοδεμένος, όμως αυτός έχει πρόσβαση 

στη γνώση. Οι αισθήσεις, η ακοή εδώ, δεν συνδέονται με 

την πλάνη, αντίθετα ανοίγουν τον δρόμο της γνώσης.