Λογοτεχνία: Μια συνάντηση γυναικών - Σχέδιο Μαθήματος

 

      

Λογοτεχνία: Μια συνάντηση γυναικών

Σχέδιο Μαθήματος

Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος

Κείμενα

Mode Plagal και Χαΐνηδες

Συνταγές μαγειρικής

Από μικρή τής άρεσε, μες στην κουζίνα μόνη
τις ώρες να σκοτώνει
με τη μαγειρική,
και πέφτανε τα δάκρυα θυμώντας τη ζωή της
και δίναν στο φαΐ της
μια γεύση μαγική.

Κύμινο, μοσχοκάρυδο και κόκκινο πιπέρι,
ποτέ δεν είχε ταίρι
ν' αλλάξει μιαν ευχή,
να χαμηλώσεις τη φωτιά μετά την πρώτη βράση,
να γίνονταν η πλάση
ξανά απ' την αρχή.

Ψιλοκομμένος μαϊντανός, και σκόρδο μια σκελίδα,
να 'φεγγε μιαν ελπίδα
στα μάτια τα μελιά,
και προς το τέλος πρόσθεσε ένα ποτήρι λάδι,
να 'νιωθε ένα χάδι
μια μέρα στα μαλλιά.

Μια νύχτα έπιασε φωτιά μέσα στο μαγερειό της,
που 'κανε το φευγιό της
να μοιάζει με γιορτή,
τέτοια που γύρω φύτρωσαν άσπρα του γάμου κρίνα,
ολόιδια με κείνα
που είχε ονειρευτεί.

Πόσες καρδιές που γίνανε αναλαμπή κι αθάλη,
μας κάμανε μεγάλη
κάποια μικρή στιγμή,
κι αθόρυβα διαβήκανε απ' της ζωής την άκρη,
χωρίς ν' αφήσει δάκρυ
σε μάγουλο γραμμή.

https://www.artsandthecity.gr/stixoi/%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82/ 

Γι­ώ­τα Ἀρ­γυ­ρο­πού­λου

Δυ­ὸ ὧ­ρες δρό­μος

ΟΥΤΕ ΝΑΙ, οὔ­τε ὄ­χι ἔ­λε­γαν τό­τε τὰ κο­ρί­τσια στὸν πα­τέ­ρα τους, ἔ­σκυ­βαν τὸ κε­φά­λι. Τὴν Κυ­ρια­κή, ποὺ κλεί­νει δε­κα­εν­νιά, ἡ Ρή­να πά­ει νύ­φη στὸν Τα­ΰ­γε­το, δυ­ὸ ὧ­ρες δρό­μος. Θά ’ρ­θει νὰ τὴν πά­ρει ὁ γαμ­πρὸς μὲ τὸ ἄ­λο­γο στὸ σπί­τι του, τὸ δί­πα­το, νὰ στε­φα­νώ­σουν.

       Τὴ στό­λι­σαν, τὴν τρα­γού­δη­σαν, τὴν ἔν­τυ­σαν τὸ νυ­φι­κό, τὸ βέ­λο. Κάλ­τσες, πα­πού­τσια ἀπ΄ τὸ γαμ­πρό, ὥ­ρα τὴν ὥ­ρα.

       Τὸν εἶ­δε νὰ δέ­νει στὴν αὐ­λή τους τὸ ἄ­λο­γο, στο­λι­σμέ­νο. Φουρ­φού­ρι­σε ἡ καρ­διὰ ἀ­πὸ τα­ρα­χή. Ὄ­μορ­φος, νιός, ἀ­σί­κης!

       Τῆς φό­ρε­σε τὴν κάλ­τσα τὴ με­τα­ξω­τή, τὸ γο­βά­κι τὸ ἄ­σπρο. Μά­τι δὲ σή­κω­σε νὰ τὴν κοι­τά­ξει. Εἶ­χε πά­νω-κά­τω τὰ χρό­νια της, στὰ δά­χτυ­λα ποὺ ἔ­τρε­μαν, εἶ­δε τὴν τα­ρα­χή του.

       Τὴν ἔ­βα­λε πί­σω στὸ ἄ­λο­γο. Αὐ­τὲς οἱ πλά­τες οἱ γε­ρές, τοῦ­το τὸ σγου­ρὸ κε­φά­λι ἦ­ταν ἀ­πὸ ἐ­δῶ καὶ μπρὸς τὸ ρι­ζι­κό της. Δυ­ὸ ὧ­ρες δρό­μος μὲ τὸ ἄ­λο­γο, ὁ ἀ­χὸς μο­νά­χα τοῦ βου­νοῦ μέ­σα στὰ πεῦ­κα, τὰ πέ­τα­λα τοῦ ἀ­λό­γου, καὶ ἡ καρ­διά της ποὺ ἔ­δω­σε μιὰ καὶ ἄν­θι­σε ἀ­πὸ κα­τά­κλει­στο μπουμ­πού­κι.

       Δυ­ὸ ὧ­ρες δρό­μο κρά­τη­σε γιὰ τὴ Ρή­να ὁ ἔ­ρω­τας στὴν ἄ­χα­ρη ζω­ή της. Ὁ γαμ­πρὸς τὴν πε­ρί­με­νε στὸ σπί­τι του τὸ δί­πα­το μὲ τὰ βι­ο­λιά. Εἶ­χε τρι­πλᾶ τὰ χρό­νια της. Μὲ τὸν μπρα­ζέ­ρη*, ποὺ ἔ­στει­λε μὲ τὸ ἄ­λο­γο νὰ τὴν πο­δέ­σει τὸ γο­βά­κι, ἔ­κο­ψε τὰ πολ­λὰ-πολ­λά. Τὸ εἶ­δε στὰ μά­γου­λά του τὸ ζε­μά­τι­σμα, τὴ συν­νε­φιὰ ποὺ σκέ­πα­σε τὴ δι­κιά της ὄ­ψη.

* μπραζέρης· ἐγκάρδιος φίλος, ἀδελφοποιτός.

https://bonsaistoriesflashfiction.wordpress.com/2018/03/26/giota-argyropoulou-dyo-ores-dromos/

Στόχοι

Αναμένεται οι μαθητές και οι μαθήτριες να:

Προσεγγίσουν ερμηνευτικά τα κείμενα

Να ανακαλύψουν εκείνες τις κειμενικές αναφορές κι εκείνους τους δείκτες που στηρίζουν το θέμα που θεωρούν ως το πιο σημαντικό

Προσεγγίσουν την ψυχολογία των λογοτεχνικών χαρακτήρων

Προβληματιστούν για τις κοινωνικές συνθήκες και τη θέση της γυναίκας σε παλαιότερες εποχές

Προχωρήσουν σε συνδέσεις και συγκρίσεις με την εποχή μας

Αντιμετωπίσουν το λογοτεχνικό κείμενο δημιουργικά και βιωματικά

 

1.    Ρωτάμε τα παιδιά αν γνωρίζουν τους Χαΐνηδες και προχωράμε σε σύντομη συζήτηση. Δίνουμε τους στίχους του τραγουδιού σε φωτοτυπία και ακούμε το τραγούδι

https://www.youtube.com/watch?v=Ps3Z4XH8OWo&ab_channel=aposperitis4

2.    Ζητάμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να πουν πως ένιωσαν ακούγοντας το τραγούδι και, αν θέλουν, να προσδιορίσουν την αιτία του συναισθήματος.

3.    Κάποιος/α αναλαμβάνει να αναδιηγηθεί την ιστορία, χωρίς να καταφύγει σε οποιαδήποτε ερμηνεία, ενώ κάποιος/α συμμαθητής/τρια μπορεί να προσθέσει κάτι που θεωρεί ότι είναι σημαντικό και δεν ακούστηκε ή πιστεύει ότι είναι διαφορετικό από αυτά που ακούστηκαν.

4.    Μετά την αναδιήγηση παρακινείται η τάξη να δώσουν ένα όνομα στην ηρωίδα, να την τοποθετήσουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο χωροχρονικό πλαίσιο, να φανταστούν το σκηνικό, να περιγράψουν τη μορφή, την ηλικία της, τα ρούχα που φοράει, δικαιολογώντας πάντα την πρότασή τους . Αφού ακουστούν όλες οι προτάσεις, προσπαθούμε να καταλήξουμε σε μια συναινετική θέση και καταγράφουμε τα στοιχεία στον πίνακα, δημιουργώντας, κατά κάποιο τρόπο, το προφίλ της. Μπορούν ακόμα και να τη ζωγραφίσουν είτε στον πίνακα είτε σε χαρτί, αν κάποια παιδιά το επιθυμούν.  

5.    Στη συνέχεια καταγράφονται στον πίνακα τα ερωτήματα ή θέματα, τα οποία πιστεύουν ότι θίγει το κείμενο και προφορικά αιτιολογούν σύντομα τη θέση τους, στρεφόμενοι/ες πάντα στο κείμενο. Η αναγνωστική κοινότητα επιλέγει τέλος το θέμα/ερώτημα, το οποίο θεωρεί ως κεντρικό.

Ενδεικτικές απαντήσεις

Η θέση της γυναίκας, η μοναξιά, η ανάγκη της συντροφικότητας, η απώλεια, ο θάνατος, τα στερεότυπα για το γυναικείο φύλο, ο έρωτας

Επιδιώκεται τα μέλη της αναγνωστικής κοινότητας να τοποθετούνται και πάνω στις γνώμες των άλλων που ακούγονται. Να εκφράζουν τη συμφωνία ή διαφωνία τους.  

6.    Σε περίπτωση δυσκολίας ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να κάνει προτάσεις της μορφής (ανάλογα πάντα με το θέμα/ερώτημα που είχε προκριθεί από την κοινότητα): Υπάρχει κάποιος στίχος που σας προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον ή τη μεγαλύτερη συγκίνηση; Πώς φαίνεται μέσα στο ποίημα η μοναξιά του ποιητικού υποκειμένου; Τι είναι για το ποιητικό υποκείμενο ο χώρος της κουζίνας; Τι σημαίνει για σας ο χώρος της κουζίνας; Νομίζετε ότι η γυναίκα απολαμβάνει τη μαγειρική; Πώς νιώθει; Τι θέλει; Τι πετυχαίνει; Τι σημαίνει για την ηρωίδα η πυρκαγιά; Πώς νιώθετε για αυτό; Νιώσατε ποτέ για κάτι, όπως δηλώνεται στους τελευταίους στίχους; Ποιο ήταν αυτό; Πιστεύετε πως το πρόβλημα της ηρωίδας είναι και πρόβλημα της σύγχρονης γυναίκας ή του σύγχρονου ανθρώπου γενικότερα;

7.    Καταγράφονται στον πίνακα τα εσωτερικά χαρακτηριστικά της ηρωίδας (επιθυμίες, συναισθήματα, σκέψεις). Μπορεί και να ζωγραφιστεί η μορφή της στον πίνακα και οι απόψεις των παιδιών να γραφούν έτσι, ώστε να σχηματίσουν τα επιμέρους χαρακτηριστικά της (μάτια, στόμα, μαλλιά). Τεχνική: Ρόλος στον τοίχο.

8.    Ο διάλογος μπορεί να στραφεί στη συνέχεια στα άλλα ερωτήματα/θέματα που είχαν διατυπωθεί από τους/τις μαθητές/τριες.

9.    Ακολουθεί η τεχνική του θεάτρου «διάδρομος της συνείδησης». Ένας/μια μαθητής/τρια αναλαμβάνει τον ρόλο του ποιητικού υποκειμένου και οι άλλοι/ες τοποθετούνται σε δύο παράλληλες γραμμές. Ο μαθητής/τρια – ηρωίδα περνά ανάμεσα στις δύο σειρές, θέτει ερωτήσεις ή σκέψεις στους/ις άλλους/ες και αυτοί/ές απαντούν, προτρέπουν, εύχονται, κατανοούν, διαφωνούν…

10.Ερμηνευτικό σχόλιο στην τάξη

Από μικρή τής άρεσε, μες στην κουζίνα μόνη τις ώρες να σκοτώνει με τη μαγειρική, και πέφτανε τα δάκρυα θυμώντας τη ζωή της και δίναν στο φαΐ της μια γεύση μαγική.             Κύμινο, μοσχοκάρυδο και κόκκινο πιπέρι, ποτέ δεν είχε ταίρι ν' αλλάξει μιαν ευχή, να χαμηλώσεις τη φωτιά μετά την πρώτη βράση, να γίνονταν η πλάση ξανά απ' την αρχή. Ψιλοκομμένος μαϊντανός, και σκόρδο μια σκελίδα, να 'φεγγε μιαν ελπίδα στα μάτια τα μελιά, και προς το τέλος πρόσθεσε ένα ποτήρι λάδι, να 'νιωθε ένα χάδι μια μέρα στα μαλλιά.       Μια νύχτα έπιασε φωτιά μέσα στο μαγερειό της, που 'κανε το φευγιό της να μοιάζει με γιορτή, τέτοια που γύρω φύτρωσαν άσπρα του γάμου κρίνα, ολόιδια με κείνα που είχε ονειρευτεί.   Πόσες καρδιές που γίνανε αναλαμπή κι αθάλη, μας κάμανε μεγάλη κάποια μικρή στιγμή, κι αθόρυβα διαβήκανε απ' της ζωής την άκρη, χωρίς ν' αφήσει δάκρυ σε μάγουλο γραμμή.

Αναδρομική θαμιστική αφήγηση, παρατατικός χρόνος àεπώδυνη διάρκεια της μοναξιάς / κουζίνα: οριοθέτηση χώρου δράσης της ηρωίδας και συμβολισμός: η κουζίνα είναι ο προορισμός της γυναίκας ρήμα «σκοτώνει»: η μαγειρική δεν ήταν ανάγκη ούτε χαρά/ δημιουργικότητα, αλλά κάτι να περνά η ώρα / 1ο Αίτιο - αποτέλεσμα: ανάμνηση της ζωής – δάκρυα 2ο Αίτιο αποτέλεσμα: δάκρυα – μαγικό φαΐ   Παράθεση υλικών και σταδίων μαγειρικής (σαν οδηγίες συνταγής),  εναλλακτικά με τις επιθυμίες-ευχές του ποιητικού υποκειμένου μέσα από τη χρήση της υποτακτικής (Επιθυμία συντρόφου, επιθυμία ριζικής αλλαγής) Συνεχίζει η ίδια εναλλαγή μεταξύ μαγειρικής και επιθυμιών / Σχέση αναλογίας μεταξύ των υλικών και των επιθυμιών: όπως τα μπαχαρικά για το φαγητό (νοστιμιά),  έτσι και ο σύντροφος (να αλλάξει μια ευχή), όπως η 1η βράση (η δυνατή) έτσι και η αναγέννηση του κόσμου που ποθεί, όπως η σπίθα του σκόρδου έτσι και η λάμψη της ελπίδας, όπως το λάδι έτσι το τρυφερό χάδι / Μετά τη θαμιστική αφήγηση, το μοναδικό γεγονός που ανατρέπει την καθημερινότητα/ρουτίνα (μια νύχτα) Παρομοίωση (γιορτή): η φωτιά είναι η  τραγική λύτρωση / Ο συμβολισμός του άσπρου κρίνου ως λουλουδιού του γάμου   Χρήση Α’ πληθυντικού προσώπου (μας αφορά όλους, ως επιμύθιο/γενίκευση του θέματος) / αντίθεση ανάμεσα στη μικρή και μεγάλη στιγμή που τελικά γίνονται ένα (γεγονότα και απώλειες που μπορεί να μας συγκλονίζουν, πρόσκαιρα όμως)

12. Δίνεται στους μαθητές και στις μαθήτριες η μικροαφήγηση «δυο ώρες δρόμος.

13. Αφού γίνει η αναδιήγηση της ιστορίας από κάποιον/α μαθητή/τρια, ερωτώνται οι μαθητές και οι μαθήτριες ποια από τις δύο ηρωίδες θεωρούν πιο δυστυχισμένη και γιατί. Σε ποιας τη θέση δεν θα ήθελαν ποτέ να βρεθούν.

14. Στη συνέχεια, ζητείται από τις ομάδες, στις οποίες θα έχουν χωριστεί τα παιδιά, να φανταστούν μια συνάντηση της Ρήνας του μπονζάι και της γυναίκας του τραγουδιού και να την δραματοποιήσουν.

15. Ως εργασία για το σπίτι δίνονται τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είδους της μικροαφήγησης και ζητείται από τους μαθητές/τριες, αφού εντοπίσουν κάποια στο δεύτερο κείμενο, να πουν ποιο ήταν εκείνο που κυρίως τους τράβηξε το ενδιαφέρον και γιατί. Τέλος, αν θα ήθελαν να διαβάσουν άλλες τέτοιες μικροαφηγήσεις και γιατί.

Χαρακτηριστικά μικροαφήγησης (μικρομυθοπλασία, μπονζάϊ, flash fiction, micro fiction, sudden fiction, short short stories, nanofiction, postcard fiction, minute fiction, furious fiction)

1.    Μικρή έκταση (κάτω των 200 λέξεων: υπέρμικρα, από 200 έως 1000 λέξεις: flash/ microfiction, από 1000 έως 2000: sudden fiction , short short stories

2.    Αρχή – Μέση - Τέλος

3.    Θέμα μεγαλύτερο του μεγέθους του κειμένου, σαν «εγκυμονούσα στιγμή»

4.    Πύκνωση των δράσεων, αφαίρεση (συχνά είναι πιο σημαντικά αυτά που δεν λέγονται)

5.    Δράση πιο σημαντική απ’ τα πρόσωπα

6.    Επίπεδοι χαρακτήρες

7.    Οικεία και αντιπροσωπευτικά σκηνικά, χωρίς λεπτομερείς περιγραφές

8.    Παράλειψη αυτών που εννοούνται εύκολα

9.    Υπαινιγμός

10.Κυριολεξία

11.Μεταφορικός, μετωνυμικός λόγος

12.Χρήση ισχυρών αντιθέσεων

13.Κυριαρχία μιας αστραπιαίας εικόνας

14.Καταιγισμός εικόνων που καλύπτουν τα αφηγηματικά κενά

15.Αποφυγή αναχρονιών, γραμμική χρονική ακολουθία, in medias res αρχή, εστίαση στο παρόν

16.Σύγκρουση

17.Κυριαρχία ρήματος και ουσιαστικού, αποφυγή επιθέτου

18.Συχνά μικρές προτάσεις

19.Ανατρεπτικό κλείσιμο – Μια δεύτερη κορύφωση που συμπίπτει με τη λύση της ιστορίας

20.Σημαντικός ο ρόλος του αναγνώστη στην κάλυψη των κενών

21.Διακειμενικότητα