Η Λογοτεχνία στην Τράπεζα Θεμάτων - Μουσικοί σ' ένα παραθαλάσσιο κέντρο

Η Λογοτεχνία στην Τράπεζα Θεμάτων - Μουσικοί σ' ένα παραθαλάσσιο κέντρο - Σενάριο Μαθήματος

Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος

Το ποίημα του Βασίλη Βασιλικού, ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης, αντλήθηκε από τη συλλογή «Τα Ποιήματα», εκδ. Πολύπλανο, Αθήνα: 1999.

Κάποτε ξεκίνησαν κι αυτοί μ’ όνειρα μεγάλα:

να παίξουν Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σοπέν

σε αμφιθέατρα κατάμεστα από κόσμο,

την επόμενη να διαβάζουν κριτικές

για το ταλέντο τους. Και άλλα.

Τώρα τι κι αν ξεπέσαν σ’ αυτό

το φτωχικό, παραθαλάσσιο κέντρο

με μια φτηνή τζαζ, ξενυχτώντας

πάνω από ταμπούρλα, τραγουδώντας

τα τραγουδάκια της εποχής

-στο πιάνο μια γρηά τους συνοδεύει-

τι κι αν μένουν μετά τις μια να τους ακούν

οι άδειες καρέκλες, τα άδεια τραπέζια

τ’ αδιάφορα νυσταγμένα γκαρσόνια…

υπάρχει πάντα η θάλασσα να δέχεται

ακούραστα, τα κουρασμένα όνειρά τους.

Στόχοι

Αναμένεται οι μαθητές και μαθήτριες

Να προσεγγίσουν ερμηνευτικά, βιωματικά και δημιουργικά το κείμενο

Να κατανοήσουν τη σύνδεση των κειμενικών δεικτών με τη στήριξη του θέματος του κειμένου

Να προβληματιστούν και να ευαισθητοποιηθούν πάνω στο θέμα της «αποτυχίας» και της διάψευσης των προσδοκιών

· Η εκπαιδευτικός υποδέχτηκε τους μαθητές και τις μαθήτριες στην τάξη με μουσική. Πρόκειται για το τραγούδι cry me a river. Τους προσκάλεσε να ακούσουν τη μουσική και να μοιραστούν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.

· Στη συνέχεια, έγραψε στον πίνακα τον τίτλο του ποιήματος «Μουσικοί σ’ ένα παραθαλάσσιο κέντρο» και ζήτησε από τους μαθητές/τριες να κάνουν υποθέσεις για τα θέματά του με βάση τον τίτλο.

· Μετά από μία σύντομη συζήτηση έγινε η ανάγνωση του ποιήματος από την εκπαιδευτικό και μια δεύτερη ανάγνωση από τα παιδιά, κατά την οποία θα έπρεπε να συμπληρώνουν παράλληλα τον παρακάτω γραφικό οργανωτή με τους χώρους, τους χρόνους και τους χαρακτήρες που εντοπίζουν μέσα στο ποίημα.

· Στη συνέχεια, αξιοποιήθηκε η διδακτική τεχνική του θεάτρου «Μύγα

στον τοίχο», όπου οι μαθητές/τριες μπήκαν στους κύριους

ρόλους του κειμένου (μουσικοί, γριά, γκαρσόνια), αλλά και υποθετικών

θεατών και κινούμενοι/ες στον χώρο της αίθουσας εξέφραζαν όσα έβλεπαν,

άκουγαν, έπιαναν, μύριζαν, σκέφτονταν, αισθάνονταν.

· Με το τέλος της προηγούμενης δραστηριότητας, ζητήθηκε κάποιος/α να αναδιηγηθεί την ιστορία.

· Ακολούθησε ανταλλαγή απόψεων για το ποιο μπορεί να είναι το θέμα του ποιήματος. Ακούστηκαν περίπου τα εξής:

Η ματαίωση/διάψευση των ονείρων, Ο δύσκολος δρόμος των καλλιτεχνών, Οι απογοητεύσεις της ζωής, Πάντα υπάρχει ελπίδα

(Μέσα από τον διάλογο απομακρυνθήκαμε από την “παγίδα” να δούμε το ποίημα στενά, ότι αφορά δηλαδή μόνο τους μουσικούς ή έστω τους καλλιτέχνες)

· Οι μαθητές/τριες χωρίστηκαν σε 4 ομάδες και μελέτησαν επιμέρους θέματα. Η 1^η είχε ως εργασία να βρει τις αντιθέσεις του ποιήματος και να ερευνήσει τη λειτουργία τους. Η 2^η τα επίθετα, τα επιρρήματα, τις μεταφορές και τις μετωνυμίες. Η 3^η τις επαναλήψεις και τον παρενθετικό στίχο και η 4^η τις εικόνες και το σύμβολο της θάλασσας. Με το τέλος της εργασίας τους, όλες οι ομάδες παρουσίασαν τα ευρήματά τους και οι συμμαθητές/τριες των άλλων ομάδων σχολίασαν, αξιολόγησαν, ανατροφοδότησαν.

Τα αποτελέσματα του διαλόγου είναι περίπου τα εξής:

Αντιθέσεις

Κάποτε / Τώρα (αντίθεση χρόνου), όνειρα μεγάλα – ξεπέσαν, αμφιθέατρα / φτωχικό, παραθαλάσσιο κέντρο, κατάμεστα από κόσμο / οι άδειες καρέκλες, τα άδεια τραπέζια, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σοπέν / φτηνή τζαζ - τραγουδάκια της εποχής, διαβάζουν κριτικές / τ’ αδιάφορα νυσταγμένα γκαρσόνια, ακούραστα, τα κουρασμένα

Όλες τονίζουν τη διάσταση ανάμεσα στα όνειρα, τις φιλοδοξίες, τα σχέδια των ανθρώπων και τη σκληρή, αντικειμενική πραγματικότητα.

Επίθετα

Όνειρα μεγάλα, αμφιθέατρα κατάμεστα, φτωχικό, παραθαλάσσιο κέντρο, φτηνή τζαζ, άδειες καρέκλες, άδεια τραπέζια, κουρασμένα όνειρα

Όλα δίνουν έμφαση στη διάψευση των ονείρων.

Επιρρήματα

ακούραστα (ίσως ένα σημάδι ελπίδας)

Μεταφορές

Φτηνή τζαζ, κουρασμένα όνειρα (απογοήτευση)

Μετωνυμίες

Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σοπέν (τα όνειρα και οι φιλοδοξίες)

Επαναλήψεις

Όνειρα-όνειρα, άδειες-άδεια (ξανά η διάσταση ανάμεσα στις επιδιώξεις και στην πραγματική ζωή)

Ο παρενθετικός στίχος

Η γριά συμβολίζει τη φθορά, την παρακμή, τη ματαίωση, την έλλειψη προοπτικών ή ίσως και την επιμονή, το πείσμα, τη θέληση, το πάθος και την αγάπη, ακόμα κι αν οι αντικειμενικές συνθήκες είναι αρνητικές

Εικόνες

Τα μεγάλα θέατρα με τις ορχήστρες, οι καλλιτέχνες που διαβάζουν τις κριτικές στις πρωινές εφημερίδες -ίσως σε κάποιο ακριβό ξενοδοχείο, το παραθαλάσσιο/φτωχικό κέντρο άδειο από πελάτες, η γρηά στο πιάνο, η οπτική και ηχητική εικόνα της θάλασσας

Το σύμβολο της θάλασσας

Η θάλασσα προσωποποιείται. Είναι αυτή που ακούει αιώνια τους «άδοξους» μουσικούς. Η θάλασσα γενικά συμβολίζει το συνεχές, το εναλλασσόμενο, το αιώνιο, το απρόβλεπτο, αλλά και το επικίνδυνο, το αφιλόξενο. Εδώ θα μπορούσε να είναι κι ένα σημάδι αισιοδοξίας, είτε γιατί οι μουσικοί, παρά την απογοήτευσή τους, συνεχίζουν αφοσιωμένοι να ασκούν την τέχνη τους, είτε γιατί πάντα υπάρχει η ελπίδα για ανατροπή των πραγμάτων. Η τέχνη ίσως πάντα παραμένει ένα καταφύγιο για τους καλλιτέχνες, παρόλες τις απογοητεύσεις που μπορεί να παίρνουν.

· Στο τέλος του ερμηνευτικού διαλόγου οι μαθητές και οι μαθήτριες ατομικά κλήθηκαν να επιλέξουν έναν από τους παραπάνω κειμενικούς δείκτες και να δώσουν με διαγραμματική μορφή την πορεία σκέψης με την οποία ο επιλεγμένος δείκτης θα οδηγούσε στην στήριξη του θέματος του ποιήματος που είχε επιλεγεί.

· Η εκπαιδευτικός μοιράστηκε στη συνέχεια με την τάξη μια δική της έμμεση εμπειρία που τελείωσε με τη φράση του «πρωταγωνιστή» της ιστορίας αυτής «αρνούμαι να αρνηθώ το όνειρό μου» και παρακίνησε τους μαθητές/τριες να μοιραστούν και δικές τους, άμεσες ή έμμεσες εμπειρίες τους.

· Μετά από την προηγούμενη συζήτηση παρακολουθήσαμε ένα μικρό μέρος της ταινίας The Artist και σχολιάσαμε την αντίδραση του ήρωα της ταινίας μπροστά στην αποτυχία.

· Ζητήθηκε τέλος από τους μαθητές και τις μαθήτριες να βρουν μέσω κινητών συσκευών μια μελωδία ή ένα τραγούδι που πιστεύουν ότι θα ταίριαζε να συνοδεύσει την απαγγελία του ποιήματος και να εξηγήσουν με λίγα λόγια την επιλογή τους.