Η Λογοτεχνία στην Τράπεζα Θεμάτων – Σχέδιο Μαθήματος: Μικρή ευτυχία του Μάρκου Μέσκου και το Δέντρο της ζωής του Τέρενς Μάλικ

 

      

Η Λογοτεχνία στην Τράπεζα Θεμάτων – Σχέδιο Μαθήματος: Μικρή ευτυχία του Μάρκου Μέσκου και το Δέντρο της ζωής του Τέρενς Μάλικ

Μικρή ευτυχία

Το παρακάτω ποίημα του Μάρκου Μέσκου συμπεριλαμβάνεται στην ποιητική του συλλογή «Πριν από τον θάνατο (1958).

Είναι μια μικρή ευτυχία που ζω∙

στα χέρια μου κρατάω το άσπρο ρίγος της ζωής

στα χέρια μου κρατάω το μαύρο ρίγος του θανάτου,

τα χρόνια μου περνούν κι ανθίζουνε όπως τριαντάφυλλα την άνοιξη

μαδιούνται το χινόπωρο,

αγαπάω τον κόσμο, πονάω για τον κόσμο,

σκέφτομαι και λέω ζωή είναι αγάπη,

σκέφτομαι και λέω θάνατος είναι αγάπη,

δακρύζω από χαρά όταν πυρπολεί τα δέντρα

το ερωτιάρικο αηδόνι,

δακρύζω από τη λύπη που σταμάτησε

στη ράχη του χελιδονιού,

χαίρομαι την αυγή, θλίβομαι τη δύση...

Είναι μια μικρή ευτυχία που ζω∙

και που πεθαίνω

https://trapeza.iep.edu.gr/public/subjects.php

Διδακτικοί Στόχοι

Αναμένεται οι μαθήτριες και οι μαθητές να

προσεγγίσουν ερμηνευτικά, διαλογικά, ερευνητικά και δημιουργικά το ποίημα

εκφράσουν τον τρόπο που προσέλαβαν την κινηματογραφική ταινία

βρουν αναλογίες μεταξύ του ποιήματος και της ταινίας

καλλιεργήσουν δεξιότητες προφορικού και γραπτού λόγου

να προχωρήσουν σε συνδέσεις με την σύγχρονη πραγματικότητα

να συνεργαστούν και να επικοινωνήσουν

τοποθετηθούν πάνω σε φιλοσοφικά ζητήματα

 

Στάδια Μαθήματος

Αρχικά ζητήθηκε από τις μαθήτριες και τους μαθητές να γράψουν στον πίνακα με λίγες λέξεις κάτι που τους κάνει ευτυχισμένους ή θεωρούν ότι δίνει κάποιο νόημα στη ζωή τους και ακολούθησε σύντομη συζήτηση. (Καταιγισμός ιδεών)

Ακολούθησε η ανάγνωση του ποιήματος από την εκπαιδευτικό και μια σιωπηρή ανάγνωση από τους μαθητές μαθήτριες. Κατά την σιωπηρή ανάγνωση έπρεπε να υπογραμμίσουν σημεία που μπορεί να τους/τις έκαναν εντύπωση ή τους/τις προβλημάτισαν ή να σημειώσουν τα συναισθήματα που τους γεννιόταν κατά την ανάγνωση. Κι εδώ συνεχίσαμε με ανταλλαγή γνωμών.

Η συζήτηση οδηγήθηκε στη διατύπωση προτάσεων σχετικά με το θέμα του ποιήματος. Ακούστηκαν ιδέες όπως το νόημα της ευτυχίας, η ζωή και ο θάνατος, η αξία της φυσικής ζωής, η σημαντικότητα της αγάπης, η πηγή της χαράς, η φθορά και η αναγέννηση, το νόημα της ζωής, η αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής, ευτυχία σημαίνει αγάπη, ευτυχία μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα από την επαφή με τη φύση.

Προέκυψε ιδιαίτερος προβληματισμός σχετικά με το πώς μπορεί να συνδέεται η ευτυχία και η αγάπη με τον θάνατο.

Για αυτό ακούστηκαν θέσεις όπως ότι ο θάνατος είναι μέρος του κύκλου της ζωής και της φύσης, αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τη ζωή, ότι ο θάνατος περιλαμβάνει αγαπημένους που έφυγαν, αλλά δεν έφυγαν ποτέ από μέσα μας, ότι είναι η επιστροφή στην αρχική μας κατάσταση, ότι είναι η πιστοποίηση ότι κάποιος απόλαυσε το δώρο της ζωής, ότι έζησε.

Στη συνέχεια η τάξη χωρίστηκε σε 4 ομάδες. Η κάθε ομάδα είχε το δικό της θέμα. Η 1η να μελετήσει τις αντιθέσεις του ποιήματος, η 2η τις εικόνες, η 3η τις επαναλήψεις και η 4η τα άλλα σχήματα λόγου. Μόλις τελείωσαν την εργασία τους βάλαμε τα θρανία σε κύκλο και η κάθε ομάδα παρουσίασε τα αποτελέσματα της εργασίας της. Τα μέλη των άλλων ομάδων κρατούσαν σημειώσεις από όσα άκουγαν και ακολούθησε διάλογος.

Αυτά που κυρίως εντόπισε η τάξη είναι:

Αντιθέσεις: άσπρο ρίγος / μαύρο ρίγος, ζωή / θάνατος, περνούν κι ανθίζουνε, χαρά / λύπη, αυγή / δύση, ζω / πεθαίνω. Με αυτές προσεγγίστηκε το θέμα της ευτυχίας, της ζωής, του θανάτου και η μεταξύ τους σχέση.

Εικόνες: χέρια που κρατάνε τη ζωή ή τον θάνατο, τα τριαντάφυλλα την άνοιξη, το πέσιμο των φύλλων το φθινόπωρο, το αηδόνι στα δέντρα, η ράχη του χελιδονιού, το λυκαυγές και το ηλιοβασίλεμα. Οι εικόνες αισθητοποιούν την παραπάνω σχέση.

Επαναλήψεις: μια μικρή ευτυχία (η ύπαρξη είναι από μόνη της ευτυχία ή η εκτίμηση των μικρών και απλών πραγμάτων, ευχάριστα ή δυσάρεστα, που κάνουν τη ζωή ξεχωριστή), το ρίγος/το ρίγος (συγκλονιστικά και τα δύο, και η ζωή και ο θάνατος, οριοθετούν την ύπαρξη) σκέφτομαι/σκέφτομαι (σκέφτομαι άρα υπάρχω), δακρύζω/δακρύζω (η παθιασμένη και ενθουσιώδης πνοή της φύσης από τη μια, η προσωρινότητα και η παροδικότητα της ζωής από την άλλη, ο έρωτας και η αναχώρηση/απώλεια), κόσμο/κόσμο (η ανάγκη και η χαρά της αλληλεγγύης)

Σχήματα λόγου: το άσπρο ρίγος της ζωής και το μαύρο ρίγος του θανάτου (μεταφορές), τα χρόνια που ανθίζουνε (μεταφορά), όπως τριαντάφυλλα την άνοιξη (παρομοίωση), πονάω (μεταφορά), σχήμα κύκλου. Με αυτά δόθηκε έμφαση εκτός από το θέμα της πληρότητας της ζωής και της αντιμετώπισης του θανάτου και στον ρόλο της φύσης στην ανθρώπινη ευτυχία.

Μετά οι μαθητές και οι μαθήτριες έγραψαν ατομικά μία σελίδα ημερολογίου στην οποία κατέγραψαν τις σκέψεις και τα συναισθήματα που τους γεννήθηκαν από την προηγούμενη συζήτηση.

Με το τέλος της ατομικής εργασίας, συγκεντρώθηκαν ξανά στις ομάδες τους και ασχολήθηκαν με μια εργασία δημιουργικής γραφής. Θα έπρεπε, αφού μοιραστούν με τα άλλα μέλη της ομάδας τους όσα είχαν καταγράψει στο ημερολόγιό τους, να συνεχίσουν το ποίημα με τέσσερις δικούς τους στίχους, φροντίζοντας να εντάξουν σε αυτούς τουλάχιστον μία αντίθεση, μία εικόνα, μια επανάληψη κι ένα σχήμα λόγου. Συγχρόνως, προχώρησαν στην αναζήτηση μουσικής στο διαδίκτυο με κινητές συσκευές, η οποία θα συνόδευε την ανάγνωση των ποιημάτων που θα ακολουθούσε. Η δραστηριότητα τελείωσε με την παρουσίαση των ποιημάτων των παιδιών συνοδεία μουσικής και την ανατροφοδότηση των άλλων ομάδων ως προς την εκπλήρωση των προϋποθέσεων της εργασίας και ως προς τα κριτήρια βάσει των οποίων είχαν επιλέξει τη συγκεκριμένη μουσική υπόκρουση. 

Στη συνέχεια, παρακολουθήσαμε ένα μικρό απόσπασμα από την ταινία «Το δέντρο της ζωής», προσπαθήσαμε να ερμηνεύσουμε διάφορα σύμβολα της ταινίας και αναζητήσαμε τις συνδέσεις με το ποίημα που είχαμε μελετήσει. Δόθηκε μάλιστα το παρακάτω συνεργατικό φύλλο εργασίας:

1)    Περιγράψτε τις σκηνές από την ταινία που παρακολουθήσατε.

2)    Πώς αντανακλούν οι πράξεις και τα συναισθήματα των χαρακτήρων την αναζήτησή τους για ευτυχία;

3)    Πώς απεικονίζει ο σκηνοθέτης την αντίθεση ανάμεσα σε στιγμές ευτυχίας και στιγμές αγώνα ή λύπης;

4)    Αναλογιστείτε τον χαρακτήρα του πατέρα και της μητέρας. Πώς βλέπουν την ευτυχία και πώς επηρεάζει η προοπτική τους τη ζωή τους και τις ζωές των παιδιών τους;

5)    Συζητήστε τον ρόλο της φύσης, της πνευματικότητας και του σύμπαντος στην αναζήτηση της ευτυχίας.

6)    Πώς εξερευνά η ταινία την ιδέα της εύρεσης της ευτυχίας ανάμεσα στις προκλήσεις και τις αβεβαιότητες της ζωής;

Μέσω της συζήτησης που ακολούθησε προχωρήσαμε σε θέματα της σύγχρονης ζωής που απασχολούν τους ανθρώπους σήμερα, καθώς και σε θέματα διαχρονικά και στα οποία θα μπορούσε το ποίημα και το απόσπασμα της ταινίας να δίνει κάποιες απαντήσεις ή έστω έναν τρόπο σκέψης. Τα θέματα αυτά ήταν το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή, η κοινωνική δικαιοσύνη και αδικία, η ψυχική υγεία, η τεχνολογία και η μοναξιά, η επικοινωνία, η μετανάστευση, η αναζήτηση της αιώνιας νεότητας, η απώλεια και η αποδοχή της.