Λογοτεχνία: «Σκέψου τους Άλλους» του Μαχμούντ Νταρουίς – Διδακτικό Σενάριο

 

Λογοτεχνία: «Σκέψου τους Άλλους» του Μαχμούντ Νταρουίς – Διδακτικό Σενάριο

 

Καθώς ετοιμάζεις το πρωινό σου, σκέψου τους άλλους

(μην ξεχνάς την τροφή του περιστεριού).

Καθώς διεξάγεις τους πολέμους σου, σκέψου τους άλλους

(μην ξεχνάς αυτούς που αναζητούν την ειρήνη).

Καθώς πληρώνεις τον λογαριασμό του νερού σου, σκέψου τους άλλους

(αυτούς που θηλάζουν τα σύννεφα).

Καθώς επιστρέφεις σπίτι, στο σπίτι σου, σκέψου τους άλλους

(μην ξεχνάς τους ανθρώπους των στρατοπέδων).

Καθώς κοιμάσαι και μετράς τα αστέρια, σκέψου τους άλλους

(αυτούς που δεν έχουν πού να κοιμηθούν).

Καθώς στοχάζεσαι ελεύθερα και με παραβολές, σκέψου τους άλλους

(αυτούς που έχουν χάσει το δικαίωμα να μιλούν).

Καθώς σκέφτεσαι τους άλλους μακριά, σκέψου τον εαυτό σου

(πες: «Μακάρι να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι»).

 

Ο Μαχμούντ Νταρουίς (1941-2008) ήταν ένας βραβευμένος Παλαιστίνιος συγγραφέας και ποιητής.

https://www.imerodromos.gr/skepsoy-toys-alloys-o-ritsarnt-gkir-stirizei-tin-palaistini-diavazontas-stichoys-toy-machmoynt-ntaroyis/

Στόχοι:

·        Κατανόηση και ερμηνεία του ποιήματος (μορφή και περιεχόμενο).

·        Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και κοινωνικής ευαισθησίας.

·        Καλλιέργεια δημιουργικής και κριτικής σκέψης.

·        Ανάπτυξη συνεργασίας και προφορικής/γραπτής έκφρασης.

·        Βιωματική σύνδεση με τις έννοιες του «Άλλου», της αλληλεγγύης και της ειρήνης.

1η Φάση

Μοιράζονται στους μαθητές/τριες χαρτάκια σημειώσεων και τους ζητείται να γράψουν πάνω σε αυτά όσες περισσότερες καθημερινές πράξεις μπορούν. Καθημερινές πράξεις της μορφής:

·        Τρώω το πρωινό μου.

·        Πίνω νερό από τη βρύση.

·        Πηγαίνω σχολείο.

·        Παίζω παιχνίδια στο κινητό.

·        Διαβάζω βιβλία στη βιβλιοθήκη του σχολείου.

·        Βλέπω τηλεόραση το βράδυ.

·        Περπατώ στο πάρκο.

·        Γυρνάω στο σπίτι μου μετά το σχολείο.

·        Παίρνω το λεωφορείο.

·        Κάνω ντους με ζεστό νερό.

·        Κοιμάμαι στο κρεβάτι μου.

·        Πληρώνω ένα γεύμα σε εστιατόριο.

·        Πηγαίνω διακοπές το καλοκαίρι.

·        Παίζω μπάσκετ με φίλους.

·        Στέλνω μηνύματα στο κινητό. Κ.α.

Όταν τελειώσουν, οι μαθητές/τριες κινούνται ελεύθερα στην τάξη. Μόλις ακούσουν ένα σήμα (π.χ. χτύπος), παγώνουν σε μια στάση από κάποιο σημείο της καθημερινής τους ρουτίνας (π.χ. να πληρώνουν, να κοιμούνται, να τρώνε). Όποιος/α επιλεγεί, ξεπαγώνει, διαλέγει κάποιον/α άλλο/η συμμαθητή/τρια, μαντεύει ποια καθημερινή δραστηριότητα δείχνει με την παγωμένη εικόνα και προσπαθεί να σκεφτεί συνθήκες/καταστάσεις στις οποίες κάποιος δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι από αυτά τα απλά και δεδομένα της καθημερινότητάς τους. Λέει πώς νιώθει για αυτό.  Αυτό γίνεται αρκετές φορές.  

2^η Φάση

Ομαδική δραστηριότητα: Το τυπωμένο ποίημα κόβεται σε μικρά χαρτάκια ανά στίχο και τα χαρτάκια αυτά ανακατεμένα δίνονται στους μαθητές/τριες. Αυτοί/ές θα πρέπει να τους βάλουν στη σειρά, όπως νομίζουν. Ουσιαστικά, προσπαθούν να καταλάβουν ποιος μπορεί να είναι ο Άλλος σε κάθε περίπτωση και πώς δημιουργείται η κάθε αντίθεση.

Η κάθε ομάδα παρουσιάζει και δικαιολογεί τις επιλογές της.

3η Φάση

Δίνεται το ποίημα όπως έχει στις ομάδες των παιδιών και αυτά θα το παρουσιάσουν στην τάξη με συναισθηματικό τρόπο, αξιοποιώντας τον τόνο της φωνής τους, εκφράσεις και κινήσεις.

4η Φάση

Τα παιδιά χωρισμένα σε 4 ή 5 ομάδες παίρνουν ένα διαφορετικό φύλλο εργασίας. Στο τέλος τα θρανία μπαίνουν σε κύκλο και ακολουθεί παρουσίαση και συζήτηση.

1^η ομάδα:

Ποια είναι η βασική ιδέα που διαπερνά το ποίημα;

Πώς η χρήση απλών λέξεων και καθημερινών εικόνων ενισχύει το μήνυμα του ποιήματος;

Πώς συνδέεται το ποίημα με τη σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα;

Πώς σχετίζεται το ποίημα με την έννοια της αλληλεγγύης;

2^η Ομάδα

Σε ποιες ενότητες μπορεί να χωριστεί το ποίημα;

Ποια μορφή αντίθεσης κυριαρχεί στο ποίημα και τι εξυπηρετεί;

Πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί το μήνυμα του ποιήματος στην καθημερινή ζωή ενός μαθητή;

Ο ποιητής προτρέπει ή κατηγορεί; Αιτιολόγησε.

3^η Ομάδα

Πώς συνδέεται κάθε στροφή με μια πράξη της καθημερινότητας;

Ποια εικόνα από το ποίημα σου φάνηκε πιο δυνατή και γιατί;

Σε ποια στιγμή της ζωής σου ένιωσες την ανάγκη να "σκεφτείς τους άλλους";

Θεωρείς ότι η ποίηση μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε;

4^η Ομάδα

Ποια λέξη ή φράση επαναλαμβάνεται στο ποίημα και ποια είναι η λειτουργία της;

Γιατί πιστεύεις ότι ο ποιητής απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο; Πώς αυτό επηρεάζει τον αναγνώστη;

Πώς ερμηνεύεις την τελευταία στροφή: "Μακάρι να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι";

Αν μπορούσες να μετατρέψεις αυτό το ποίημα σε δράση, πώς θα το έκανες;

5^η Ομάδα

Ποιο είναι το ύφος του ποιήματος και πώς αυτό επηρεάζει την κατανόησή του;

Πώς λειτουργεί ο ρυθμός και η επανάληψη ως εκφραστικά μέσα στο ποίημα;

Πώς μπορεί η ποίηση να συμβάλει στην κοινωνική ευαισθητοποίηση των νέων;

Ποια συναισθήματα γεννά το ποίημα στον αναγνώστη και πώς αυτά συμβάλλουν στην πρόσληψη του μηνύματος;

Ενδεικτικές Απαντήσεις

1^η ομάδα:

Ποια είναι η βασική ιδέα που διαπερνά το ποίημα;
Η ανάγκη να μην απορροφούμαστε από την καθημερινότητά μας και να αναλογιζόμαστε τις δυσκολίες που βιώνουν άλλοι άνθρωποι στον κόσμο.

Πώς η χρήση απλών λέξεων και καθημερινών εικόνων ενισχύει το μήνυμα του ποιήματος;
Το ποίημα γίνεται πιο άμεσο και κατανοητό, καθώς όλοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας στις απλές καθημερινές σκηνές. Έτσι, η σύγκριση με τις δυσκολίες των άλλων γίνεται πιο έντονη και προσωπική.

Πώς συνδέεται το ποίημα με τη σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα;
Το ποίημα παραμένει διαχρονικό γιατί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, υπάρχουν προσφυγικές κρίσεις, φτώχεια, πόλεμοι και κοινωνικές ανισότητες που συχνά αγνοούμε.

Πώς σχετίζεται το ποίημα με την έννοια της αλληλεγγύης;
Το ποίημα μάς καλεί να σταθούμε στο πλευρό όσων υποφέρουν. Δεν αρκεί η κατανόηση, πρέπει να υπάρξει και πράξη, ενδιαφέρον, συνεισφορά.

2^η Ομάδα

Σε ποιες ενότητες μπορεί να χωριστεί το ποίημα;
Μπορεί να χωριστεί σε δύο μέρη:

·        Οι στροφές όπου παρουσιάζεται η αντίθεση ανάμεσα στη δική μας άνεση και στις στερήσεις των άλλων.

·        Η τελευταία στροφή, που λειτουργεί ως προσωπική επίκληση για δράση και προσφορά.

Ποια μορφή αντίθεσης κυριαρχεί στο ποίημα και τι εξυπηρετεί;
Κυριαρχεί η αντίθεση ανάμεσα στην άνεση και την ασφάλεια του "εγώ" και στη στέρηση και τον πόνο των "άλλων". Αυτή η αντίθεση δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση και διεγείρει τη συνείδηση του αναγνώστη.

Πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί το μήνυμα του ποιήματος στην καθημερινή ζωή ενός μαθητή;
Ένας μαθητής θα μπορούσε να δείχνει κατανόηση σε συμμαθητές του που έχουν δυσκολίες, να προσφέρει βοήθεια, να συμμετέχει σε δράσεις κοινωνικής προσφοράς.

Ο ποιητής προτρέπει ή κατηγορεί; Αιτιολόγησε.
Ο ποιητής δεν κατηγορεί. Μας προτρέπει με ήρεμο αλλά σταθερό τρόπο να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας και να γίνουμε πιο ανθρώπινοι.

3^η Ομάδα

Πώς συνδέεται κάθε στροφή με μια πράξη της καθημερινότητας;
Κάθε στροφή ξεκινά με μια απλή καθημερινή πράξη (π.χ. ετοιμάζεις το πρωινό σου, πληρώνεις το νερό) και την αντιπαραβάλλει με μια τραγική συνθήκη που βιώνει κάποιος άλλος.

Ποια εικόνα από το ποίημα σου φάνηκε πιο δυνατή και γιατί;
Π.χ. "Αυτούς που δεν έχουν πού να κοιμηθούν" – γιατί εκφράζει με λίγες λέξεις την απόλυτη εγκατάλειψη, την έλλειψη ασφάλειας και την ακραία φτώχεια.

Σε ποια στιγμή της ζωής σου ένιωσες την ανάγκη να "σκεφτείς τους άλλους";
(Προσωπική απάντηση – μπορεί να σχετίζεται με εθελοντισμό, δυσκολίες φίλου, κοινωνικές δράσεις ή απλή ενσυναίσθηση.)

Θεωρείς ότι η ποίηση μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε;
Ναι, γιατί η ποίηση μιλάει με συναισθήματα και εικόνες που αγγίζουν τον αναγνώστη, προκαλώντας σκέψη και ενσυναίσθηση με έναν τρόπο που ο απλός λόγος δεν μπορεί.

4^η Ομάδα

Ποια λέξη ή φράση επαναλαμβάνεται στο ποίημα και ποια είναι η λειτουργία της;
Η φράση "σκέψου τους άλλους" επαναλαμβάνεται συνεχώς και λειτουργεί ως επίκληση στην ενσυναίσθηση και στην υπευθυνότητα.

Γιατί πιστεύεις ότι ο ποιητής απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο; Πώς αυτό επηρεάζει τον αναγνώστη;
Το δεύτερο πρόσωπο ("σκέψου") κάνει την επίκληση προσωπική και άμεση, σαν ο ποιητής να απευθύνεται σε εμάς ξεχωριστά. Δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι.

Πώς ερμηνεύεις την τελευταία στροφή: "Μακάρι να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι";
Είναι μια μεταφορική ευχή να γίνει το ποιητικό υποκείμενο (ή ο καθένας μας) φως, ελπίδα και παρηγοριά για όσους βρίσκονται στο σκοτάδι της ανέχειας, της μοναξιάς, της απελπισίας.

Αν μπορούσες να μετατρέψεις αυτό το ποίημα σε δράση, πώς θα το έκανες;
Π.χ. Με μια καμπάνια αλληλεγγύης στο σχολείο με τίτλο «Σκέψου τους Άλλους» ή με δημιουργία εικαστικών αφισών που απεικονίζουν τα ζεύγη αντίθεσης του ποιήματος.

5^η Ομάδα

Ποιο είναι το ύφος του ποιήματος και πώς αυτό επηρεάζει την κατανόησή του;
Το ύφος είναι απλό, τρυφερό και στοχαστικό. Η απλότητα κάνει το ποίημα προσιτό, ενώ ο στοχασμός κινητοποιεί τον αναγνώστη να σκεφτεί βαθύτερα. Η χρήση καθημερινών πράξεων και το ήπιο ύφος ενισχύουν το μήνυμα της ενσυναίσθησης χωρίς διδακτισμό.

Πώς λειτουργεί ο ρυθμός και η επανάληψη ως εκφραστικά μέσα στο ποίημα;
Η επανάληψη της φράσης «σκέψου τους άλλους» δημιουργεί ρυθμικότητα, τονίζει την ηθική ευθύνη και ενισχύει το μήνυμα της ενσυναίσθησης. Ο ρυθμός είναι ήρεμος και μονότονος, ακολουθώντας τον ρυθμό της καθημερινότητας, τονίζοντας ότι ακόμα και οι πιο απλές πράξεις έχουν σημασία.

Πώς μπορεί η ποίηση να συμβάλει στην κοινωνική ευαισθητοποίηση των νέων;
Η ποίηση μπορεί να ενεργοποιήσει το συναίσθημα, να αφυπνίσει τη συνείδηση και να μεταδώσει κοινωνικά μηνύματα με άμεσο και προσωπικό τρόπο. Μέσα από τις εικόνες και τα συναισθήματα, μπορεί να κάνει τους νέους να δουν τον κόσμο με περισσότερη κατανόηση και ευθύνη.

Ποια συναισθήματα γεννά το ποίημα στον αναγνώστη και πώς αυτά συμβάλλουν στην πρόσληψη του μηνύματος;
Το ποίημα προκαλεί συναισθήματα ενσυναίσθησης, τύψεων, ευαισθησίας και ανθρωπιάς. Αυτά τα συναισθήματα ενισχύουν την κατανόηση του μηνύματος: ότι κανείς δεν είναι μόνος στον κόσμο και οι πράξεις μας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των άλλων.

 

·        Η δραστηριότητα μπορεί να πάρει παιγνιώδη μορφή. Οι ερωτήσεις μπορούν μα δοθούν με μορφή καρτών και να υπάρχουν ανταμοιβές σε κάθε απάντηση:

Σύστημα Πόντων:
à Σωστή ή πρωτότυπη απάντηση: +5 πόντοι
à Συνεργασία/Ομαδικότητα: +3 πόντοι

àΤήρηση του χρόνου και της χαμηλόφωνης συνεργασίας: +2 πόντοι

5η Φάση

Κάθε ομάδα δημιουργεί με τα σώματά της μια παγωμένη εικόνα που να αποτυπώνει ένα από τα θέματα του ποιήματος (πόλεμος, προσφυγιά, πείνα, στέρηση ελευθερίας).

Μόλις "παγώσουν", κάθε ομάδα έχει 10 δευτερόλεπτα να ζωντανέψει αργά την εικόνα με μία λέξη ή φράση.

6η Φάση

Ακολουθεί δραστηριότητα δημιουργικής γραφής.

Διάλεξε μία οριζόντια, κάθετη ή διαγώνια γραμμή και ολοκλήρωσε τις τρεις δημιουργικές δραστηριότητες.

7η Φάση

·        Όλα τα παιδιά γράφουν σε ένα χαρτάκι μια μικρή φράση-ευχή με έμπνευση από το στίχο «Μακάρι να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι». Τα χαρτιά τοποθετούνται σε ένα κουτί που συμβολίζει τη συλλογική αλληλεγγύη και διαβάζονται δυνατά. Μετά τα κολλάμε σε ένα μεγάλο χαρτόνι στον τοίχο της τάξης.

·        Εναλλακτικά ή/και συμπληρωματικά, μπορούν να φτιάξουν ψηφιακές δημιουργίες σε ένα padlet.