Λογοτεχνία: Τσάρλς Μπουκόφσκι, Born into this ή Οι δεινόσαυροι, εμείς Σχέδιο Μαθήματος
Λογοτεχνία: Τσάρλς Μπουκόφσκι,
Born into this ή Οι δεινόσαυροι, εμείς
Σχέδιο Μαθήματος
Βασιλική Σταμάτη, Φιλόλογος
Τσάρλς Μπουκόφσκι,
Born into this ή Οι δεινόσαυροι, εμείς
Μπορούμε να ξεκινήσουμε με τις εικασίες/προσδοκίες των μαθητών/τριών για τον ελληνικό τίτλο “οι δεινόσαυροι, εμείς”. Καλό είναι οι προσδοκίες αυτές να καταγραφούν στον πίνακα και να διαβαστούν (είτε στην φυσική τάξη είτε στην ψηφιακή).
Ενδεικτική Απάντηση
Οι μαθητές/τριες πρέπει να νιώσουν ελεύθεροι/ες να εκφραστούν κι εδώ, όπως και σε όλη τη διάρκεια του ερμηνευτικού διαλόγου, με διάθεση αποδοχής κάθε μαθητικής άποψης στηριγμένης κειμενικά.
Προβάλλεται το βίντεο με τον ίδιο το διάσημο ποιητή να απαγγέλλει το ποίημα στη γλώσσα του.
Γεννημένοι έτσι,
εδώ μέσα
με τα ασβεστωμένα πρόσωπα να χαμογελούν
με την κυρία Θάνατο να γελάει
με τα πολιτικά τοπία να διαλύονται
με τα μολυσμένα ψάρια να φτύνουν την μολυσμένη λεία τους
Είμαστε γεννημένοι έτσι,
εδώ μέσα
σε νοσοκομεία τόσο ακριβά
που είναι φθηνότερο να πεθάνεις
με δικηγόρους που χρεώνουν τόσα πολλά
που είναι φθηνότερο να δηλώσεις ένοχος
σε μια χώρα που οι φυλακές είναι γεμάτες και τα τρελοκομεία
κλειστά
σε ένα μέρος που οι μάζες ανυψώνουν ανόητους σε πλούσιους
ήρωες
Γεννημένοι σε αυτό,
περπατώντας και ζώντας σε αυτό
πεθαίνοντας εξαιτίας του
ευνουχισμένοι,
διεφθαρμένοι,
απόκληροι
εξαιτίας του
Τα δάχτυλα υψώνονται προς έναν θεό που δεν ανταποκρίνεται
Τα δάχτυλα στρέφονται στο μπουκάλι, στο χάπι, στη σκόνη
Είμαστε γεννημένοι σε αυτό το όξινο θανατικό
Θα υπάρξουν απροκάλυπτες και ατιμώρητες δολοφονίες στους
δρόμους
θα υπάρξουν όπλα και όχλοι να λεηλατούν
η γη θα είναι άχρηστη
η τροφή θα γίνει σπάνιο αγαθό
η πυρηνική ενέργεια θα αποκτηθεί από πολλούς
εκρήξεις θα σείουν τη γη ακατάπαυστα
ραδιενεργοί άνθρωποι θα τρώνε τη σάρκα ραδιενεργών
ανθρώπων
σαπισμένα πτώματα ανθρώπων και ζώων θα ζέχνουν στον
σκοτεινό άνεμο
Και θα υπάρξει η πιο όμορφη σιγή που δεν ακούστηκε ποτέ
γεννημένη από αυτό
Ο ήλιος, ακόμα εκεί κρυμμένος, περιμένει το επόμενο κεφάλαιο
Πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=h32g3g7r4Q8
Ζητάμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να μιλήσουν για τον βαθμό εκπλήρωσης των προσδοκιών που είχαν διατυπώσει πριν την παρουσίαση του ποιήματος και μετά να προχωρήσουν στη διατύπωση του θέματος του ποιήματος.
Ενδεικτική Απάντηση
Το καταστροφικό παρόν και μέλλον του ανθρώπινου είδους
Μετά τη διατύπωση του θέματος τους/τις προτρέπουμε να βρουν τα μέρη του ποιήματος που αναφέρονται στο παρόν του ανθρώπου και αυτά που αναφέρονται στο μέλλον του και ζητάμε να μας πούνε ποιος κειμενικός δείκτης τους βοήθησε να βρουν τα μέρη. Σε εξ αποστάσεως μάθημα μπορούμε να τους ζητήσουμε να γράψουν σε εμάς μόνο τον κειμενικό δείκτη στο chat. Σε μια δημοσκόπηση (polling) που θα έχουμε ετοιμάσει μπορούν να γράψουν μετά τι νιώθουν να τους μεταδίδει αυτή η γλωσσική επιλογή του ποιητή.
Ενδεικτική Απάντηση
Παρόν: “Γεννημένοι...θανατικό”
Μέλλον: “Θα υπάρξουν...γεννημένη από αυτό”
Ο τελευταίος στίχος “Ο ήλιος, ακόμα εκεί κρυμμένος, περιμένει το επόμενο κεφάλαιο” ενσωματώνει τόσο το παρόν όσο και το μέλλον
Κειμενικός δείκτης: Η χρήση της οριστικής ενεστώτα χρόνου για το παρόν και της οριστικής μέλλοντα για το μέλλον.
Αισθήματα: σιγουριάς και βεβαιότητας του ποιητικού υποκειμένου τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Το παρόν είναι ανεπιφύλακτα θλιβερό και το μέλλον αναπόδραστα δυσοίωνο.
Αφού θα έχει γίνει αντιληπτό ότι στον τελευταίο στίχο ο ποιητής επανέρχεται και στο παρόν, μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες με μια μορφή ιδεοθύελλας να εκφράσουν τη γνώμη τους για τις αιτίες ή τον στόχο αυτής της δομικής επιλογής του ποιητή.
Ενδεικτική Απάντηση
Το παρόν είναι αυτό που καθορίζει το μέλλον. Όλα προμηνύουν, κατά τον ποιητή, το τέλος. Ο ήλιος, ως πανόπτης κριτής του Σύμπαντος, ήδη περιμένει την επόμενη μέρα.
Αφού θα έχουμε καταλήξει ότι η διάθεση του ποιητικού υποκειμένου είναι στο μεγαλύτερο μέρος του ποιήματος απαισιόδοξη, μπορούμε να ζητήσουμε από την τάξη να βρουν σημεία του κειμένου στα οποία μπορεί να φαίνεται αυτή η διάθεση του ποιητή για την ανθρώπινη ζωή. Καλό είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες να μελετήσουν το ποίημα συνεργατικά, είτε σε ομάδες στη φυσική τάξη είτε στο breakout sessions στο webex με την παράλληλη χρήση των πλατφορμών e me και e class ή των google docs.
Ενδεικτική Απάντηση
“ασβεστωμένα πρόσωπα να χαμογελούν”: το χαμόγελο των ανθρώπων δεν είναι πραγματικό, γνήσιο και πηγαίο.
“τα πολιτικά τοπία να διαλύονται”: Οι πολιτικές ιδεολογίες και τα πολιτικά συστήματα ή απορρίπτονται από τους πολίτες ή δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους.
“σε νοσοκομεία τόσο ακριβά
που είναι φθηνότερο να πεθάνεις”: Το κοινωνικό κράτος φαίνεται ανύπαρκτο. Η υγεία των αδυνάτων οικονομικά είναι αγαθό ανύπαρκτο.
“με δικηγόρους που χρεώνουν τόσα πολλά
που είναι φθηνότερο να δηλώσεις ένοχος”: Το ίδιο συμβαίνει και με το δικαίωμα της δικαιοσύνης. Οι φτωχοί δεν μπορούν να προστατεύσουν τα δίκαιά τους.
“σε μια χώρα που οι φυλακές είναι γεμάτες και τα τρελοκομεία κλειστά”: Οι πολιτείες δίνουν βαρύτητα στην τιμωρία και στην ποινή, όχι στην πρόληψη και τη θεραπεία.
“σε ένα μέρος που οι μάζες ανυψώνουν ανόητους σε πλούσιους ήρωες”: Κατώτερου επιπέδου άνθρωποι, γίνονται είδωλα και πρότυπα, αρκεί να έχουν χρήμα.
“ευνουχισμένοι,
διεφθαρμένοι,
απόκληροι”: Άνθρωποι μαζοποιημένοι, που κάνουν ανήθικες πράξεις, περιθωριοποιημένοι.
“Τα δάχτυλα υψώνονται προς έναν θεό που δεν ανταποκρίνεται”: άνθρωποι που αποθέτουν τις ελπίδες τους στους θεούς που δεν ανταποκρίνονται στις εκκλήσεις τους. Δεν νοιάζονται; Δεν υπάρχουν;
“Τα δάχτυλα στρέφονται στο μπουκάλι, στο χάπι, στη σκόνη”: άνθρωποι που αναζητούν τη λύση σε τεχνητούς παραδείσους και αυτοκαταστρέφονται.
“απροκάλυπτες και ατιμώρητες δολοφονίες στους δρόμους”: Μεγάλη εγκληματικότητα
“θα υπάρξουν όπλα και όχλοι να λεηλατούν”: κοινωνικές αναταραχές λόγω των δυσκολιών και των άλυτων προβλημάτων.
“η γη θα είναι άχρηστη”: Η καταστροφή του εδάφους από την υπερκαλλιέργεια / υπερεκμετάλλευση, τη χρήση φυτοφαρμάκων, την υπερεκμετάλλευση.
“η τροφή θα γίνει σπάνιο αγαθό”: Διεύρυνση του προβλήματος του υποσιτισμού.
“η πυρηνική ενέργεια θα αποκτηθεί από πολλούς”: Όλο και περισσότερα κράτη θα παράγουν πυρηνική ενέργεια, κάνοντας τη ζωή στον πλανήτη επισφαλή.
“εκρήξεις θα σείουν τη γη ακατάπαυστα
ραδιενεργοί άνθρωποι θα τρώνε τη σάρκα ραδιενεργών ανθρώπων
σαπισμένα πτώματα ανθρώπων και ζώων θα ζέχνουν στον σκοτεινό άνεμο”: Τα αποτελέσματα ενός πυρηνικού ατυχήματος ή επίθεσης στο περιβάλλον, στους ανθρώπους, στα ζώα.
“Και θα υπάρξει η πιο όμορφη σιγή που δεν ακούστηκε ποτέ”: Ο πλανήτης θα καταστραφεί και θα ερημώσει.
Αφού παρατηρήσουμε μετά από ερώτηση ή συζήτηση τον πεζολογικό τόνο που επικρατεί στο ποίημα, μπορούμε να ζητήσουμε από την τάξη να βρουν το επικρατέστερο, κατά τη γνώμη τους, στοιχείο ρυθμικότητας του ποιήματος.
Ενδεικτική Απάντηση
Είναι η επανάληψη ( γεννημένοι έτσι, εδώ μέσα / είμαστε γεννημένοι έτσι εδώ μέσα / γεννημένοι σε αυτό / είμαστε γεννημένοι σε αυτό / θα υπάρξουν / θα υπάρξουν / και θα υπάρξει
Η συζήτηση μπορεί να συνεχιστεί με το ερώτημα αν μπορούμε να βρούμε και κάποια άλλη λειτουργία σε αυτή την επανάληψη, πέραν της επίτευξης του ρυθμού.
Ενδεικτική Απάντηση
Η ανθρώπινη στάση, ζωή και συμπεριφορά είναι απαράλλαχτα και διαχρονικά αρνητική. Το δυστοπικό μέλλον είναι νομοτελειακά βέβαιο.
Εδώ μπορούμε να καλέσουμε τους μαθητές μας να δουν (φανταστούν) το ποίημα ως μια παράγραφο – επιχείρημα και να βρουν και να αιτιολογήσουν τον τρόπο ανάπτυξής της.
Ενδεικτική απάντηση
Αίτιο (οι ατομικές επιλογές και οι κοινωνικές συνθήκες του παρόντος) – Αποτέλεσμα (η ολοκληρωτική καταστροφή και η πιο όμορφη σιγή)
Με αφορμή το τελευταίο, θα ήταν ίσως λογικό η τάξη να συζητήσει αν εντοπίζεται κάποιο παράδοξο στις περιγραφές των αποτελεσμάτων και αν αλλάζει κάπως ο τόνος.
Ενδεικτική απάντηση
Υπάρχει μια τραγική αντίθεση ανάμεσα στην αγριότητα και την ασχήμια της καταστροφής που θα γίνει και στην ομορφιά της σιωπής που θα προκύψει από αυτό το ολοκαύτωμα. Όμορφη αυτή η σιωπή, ίσως γιατί έχει σημάνει το τέλος όλων των κακώς κειμένων και ίσως γιατί κάθε τέλος σημαίνει και μια αρχή, άρα μια ελπίδα. Αυτό κατά κάποιο τρόπο δίνει τελικά έναν αισιόδοξο τόνο στο ποίημα, έστω κι αν η ελπίδα, η αισιοδοξία και η ομορφιά προκύπτουν μέσα από τον θάνατο, τον αφανισμό και την ασχήμια.
Προς το τέλος του ερμηνευτικού διαλόγου, μπορούμε να συζητήσουμε με τους/τις μαθητές/τριές μας αν κάτω από την καταδίκη του ανθρώπου φαίνεται μια βαθιά ανθρωπιστική θέση του Μπουκόφσκι. Ο στόχος αυτού του μέρους είναι κυρίως να εντοπιστεί και ίσως να συζητηθεί αν υπάρχει στοιχείο του ποιήματος στο οποίο φαίνεται ένας κάποιος μισογυνισμός του ποιητή.
Ενδεικτική Απάντηση
Περιγράφοντας τον σύγχρονο αυτοκαταστροφικό άνθρωπο, δείχνει τον άνθρωπο όπως θα ήθελε ή θα έπρεπε να είναι: ειλικρινή, αλληλέγγυο, με κριτικό νου, ηθικό, στο κέντρο του ενδιαφέροντος, ολοκληρωμένο και ξεχωριστό, με πίστη στον εαυτό του κι ολοκληρωμένο, με σεβασμό στον άλλο και στη φύση. Όλα αυτά αποτελούν βασικά στοιχεία της σημασίας του ανθρωπισμού.
Μοναδική “παραφωνία” ίσως στα παραπάνω αποτελεί η φράση “κυρία Θάνατος”, όταν απροσδόκητα δίνει στον θάνατο θηλυκό φύλο.
(έχουν γραφτεί πολλά για τον “μισογυνισμό” του Μπουκόφσκι, όπως και του Καρυωτάκη, που δεν αφορούν το συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος)
Θα μπορούσαμε επίσης να μελετήσουμε ένα μικρό αφιέρωμα του tvxs στον ποιητή.
https://tvxs.gr/news/prosopa/tsarls-mpoykofski-o-syggrafeas-toy-perithorioy
Μπορεί να ζητηθεί από τους μαθητές και τις μαθήτριες, μετά από τον παραπάνω ερμηνευτικό διάλογο, να προχωρήσουν στη σύνταξη ερμηνευτικού σχολίου.
Ενδεικτική Απάντηση
Το θέμα του ποιήματος είναι ο αυτοκαταστροφικός χαρακτήρας του ανθρώπου και το δυσοίωνο μέλλον της ανθρωπότητας. Πιο συγκεκριμένα το ποίημα ουσιαστικά χωρίζεται σε δυο ενότητες που συνδέονται μεταξύ τους με τη μορφή αιτίου - αποτελέσματος. Η μία, με κυρίαρχη τη βεβαιότητα της οριστικής ενεστώτα, περιγράφει το παρόν αυτού του αυτοκαταστροφικού ανθρώπου, που έχει χάσει την αυθεντικότητά του (ασβεστωμένα πρόσωπα να χαμογελούν), που ζει απολιτικά (τα πολιτικά τοπία να διαλύονται), χωρίς κοινωνική αλληλεγγύη, όπως φαίνεται στα παραδείγματα των ακριβών παροχών υγείας και δικαιοσύνης που τελικά κάνουν αυτά τα ιδανικά ανέφικτα, που εγκληματεί (φυλακές – γεμάτες), που επιτρέπει να επιπλέουν στην κοινωνική ιεραρχία οι λιγότερο άξιοι (που οι μάζες ανυψώνουν ανόητους σε πλούσιους ήρωες), που είτε μαζοποιείται είτε χάνει την ηθική του είτε περιθωριοποιείται ζητώντας χωρίς καμιά τύχη τη σωτηρία στο θεό ή στους τεχνητούς παραδείσους ( στο μπουκάλι, στο χάπι, στη σκόνη). Η άλλη, με ισχυρή τη σιγουριά της οριστικής μέλλοντα, περιγράφει το μέλλον, ένα μέλλον εγκληματικότητας (ατιμώρητες δολοφονίες), κοινωνικών αναταραχών, καταστροφής της φύσης (η γη θα είναι άχρηστη), λιμών και πυρηνικής καταστροφής (ραδιενεργοί άνθρωποι θα τρώνε τη σάρκα ραδιενεργών ανθρώπων) και απώλειας κάθε μορφής ζωής ( Και θα υπάρξει η πιο όμορφη σιγή). Η επανάληψη του “είμαστε γεννημένοι έτσι” στην πρώτη και του μέλλοντα του ρήματος “υπάρχω” στη δεύτερη ενότητα ενισχύει το νομοτελειακά δυστοπικό μέλλον της ανθρωπότητας, ενώ η αντίθεση ανάμεσα στην ομορφιά της σιωπής της καταστροφής με την ίδια την καταστροφή δίνει ακόμα μεγαλύτερη τραγικότητα σε αυτό, αλλά γεννά και την ελπίδα, την αλλαγή που περιμένει ο ήλιος.
Εναλλακτικά ή παράλληλα μπορεί να ζητηθεί να αναφερθούν σε φαινόμενα της σύγχρονης ζωής, της δικής τους ζωής, στα οποία βλέπουν ότι ο ποιητής επιβεβαιώνεται μισό αιώνα μετά. (Εδώ μπορεί να ακολουθηθεί η τεχνική του καταιγισμού ιδεών)
Ενδεικτική απάντηση
Οι εξοπλισμοί σήμερα είναι ισχυρότεροι, πολυπλοκότεροι και φονικότεροι. Οι κοινωνικές ανισότητες και η πείνα δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Ο κοινωνικός κομφορμισμός είναι εντονότερος λόγω και των ΜΜΕ και του καταναλωτισμού. Η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση απειλεί τον πλανήτη. Οι άνθρωποι ηρωοποιούν τους πιο ανόητους. Ο ατομικισμός κυριαρχεί. Άνθρωποι δολοφονούνται απροκάλυπτα λόγω της διαφορετικότητάς τους.
Ενδιαφέρον θα είχε να δοκιμαστούν οι μαθητές και οι μαθήτριες και στη δημιουργική γραφή. Μπορούν να γράψουν μια μικροαφήγηση, στην οποία θα συναντήσουμε τον τελευταίο άνθρωπο πάνω στη Γη λίγο πριν την “πιο όμορφη σιγή” του Μπουκόφσκι. Καλό θα ήταν να θέσουμε στους μαθητές/τριές μας τον περιορισμό της τήρησης του δομικού μοντέλου: Δέση, Κορύφωση, Λύση. (Η δημιουργική αυτή εργασία μπορεί να γίνει συνεργατικά, όπως παραπάνω)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου