Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας 2η Διδακτική Ενότητα Αρχαία Ελληνικά Φάκελος Υλικού

Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας

2^η Διδακτική Ενότητα

1.    Να επιβεβαιώσετε την ορθότητα ή όχι των παρακάτω θέσεων, σύμφωνα με το κείμενο αναφοράς

Α) Οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το σώμα τους με επικίνδυνους τρόπους.

Β) Ο άνθρωπος κάνει πάντα κακή χρήση των πραγμάτων που διαθέτει για τη ζωή του.

Γ) Τα αποτελέσματα της χρήσης του σώματος είναι ανάλογα των τρόπων χρήσης του.

Δ) Είναι αρκετό να κατακτήσει κάποιος την επιστήμη, για να χρησιμοποιήσει σωστά το σώμα του και όσα σχετίζονται με αυτό.

Ε) Η ενασχόληση με τη φιλοσοφία σχετίζεται αποκλειστικά με την πολιτική φύση του ανθρώπου.

Στ) Η ανάγκη της φιλοσοφίας σχετίζεται και με τη θέση του ανθρώπου ως πολίτη μέσα στην κοινωνία.

Ζ) Η γνώση μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε γνώση που παράγει τα αγαθά για τη ζωή και σε γνώση που χρησιμοποιεί αυτά.

Η) Η φιλοσοφία ανήκει στις υπηρετικές επιστήμες.

Θ) Η φιλοσοφία δεν μπορεί να έχει τη συνολική θεώρηση του αγαθού.

Ι) Η φιλοσοφία, όπως και άλλες επιστήμες, έχει τη συνολική θεώρηση του αγαθού.

Κ) Κατά τον Αριστοτέλη πρέπει να φιλοσοφούμε με κάθε τρόπο.

Λ) Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι σε μερικές περιπτώσεις ο άνθρωπος πρέπει να φιλοσοφεί.

Μ) Η ορθή κρίση είναι το μοναδικό χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας.

2.    Ποια είναι τα εργαλεία με τα οποία εφοδιάστηκε ο άνθρωπος;

3.   «ὄργανά»: Σε ποιες λέξεις του αρχαίου κειμένου αναφέρεται το ουσιαστικό;

4.   Τι σημαίνει ο όρος «βίος»;

5.   Πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία με τα οποία είναι εφοδιασμένος ο άνθρωπος;

6.   Πώς μπορεί ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει σωστά τα εργαλεία με τα οποία είναι εφοδιασμένος;

7.   «ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τε αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ προσηκόντως»: Ποιο σχήμα λόγου χρησιμοποιεί εδώ ο Αριστοτέλης και ποια η λειτουργία του;

8.   Ποια τα οφέλη από την ενασχόληση με τη φιλοσοφία;

9.   Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορούμε να είμαστε καλοί πολίτες και να ζήσουμε ωφέλιμα;

10.    Τι σημαίνει το ρήμα «πολιτεύομαι»;

11. Θεωρείται ότι με την αναφορά στην επικίνδυνη χρήση του σώματος ο Αριστοτέλης στρέφεται ενάντια στα ανθρώπινα πάθη και στις ηδονές;

12.    Ποια είδη γνώσης διακρίνει ο Αριστοτέλης;

13.    Τι σημαίνει ο όρος «κυρίως ἀγαθόν / ὅλον ἀγαθόν»;

14.    «ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν»: Σε ποιους όρους αναφέρεται η παραπάνω αναφορική πρόταση;

15.    Ποια είναι τα γνωρίσματα της φιλοσοφίας;

16.    Ποια τα επιχειρήματα του Αριστοτέλη στο απόσπασμα;

17.    Να χαρακτηρίσετε τους συλλογισμούς του Αριστοτέλη.

18.    Ποιος ο ρόλος του ρηματικού επιθέτου φιλοσοφητέον; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

19.    Γιατί μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η φιλοσοφία λειτουργεί ενοποιητικά για τον άνθρωπο;

20.   Έχει τελικά χρηστικότητα η φιλοσοφία;

21.    Σε ποια σημεία του κειμένου γίνεται φανερή η σημαντική θέση του ορθού λόγου;

22.   Υπάρχουν σημεία στο κείμενο στα οποία διαφαίνεται η διάκριση των μερών της ψυχής που κάνει ο Αριστοτέλης;

23.   «ἐπιτάττειν  κατὰ   φύσιν»: Τι εννοεί εδώ ο Αριστοτέλης;

24.   Βρίσκετε σημεία στο κείμενο στα οποία πιστεύετε ότι φαίνεται η τελολογική θεωρία του Αριστοτέλη;

25.   Μπορείτε να βρείτε 3 επιρρηματικούς προσδιορισμούς (διαφορετικής μορφής) στο κείμενο και να δώσετε τη σημασία τους;

26.   «Εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσι καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης»: Μπορείτε να εντοπίσετε τις επιθετικές μετοχές του αποσπάσματος και τις λέξεις στις οποίες αναφέρονται; Με ποιον άλλο τρόπο θα μπορούσε να δοθεί το περιεχόμενό τους και τι θα άλλαζε στο ύφος του κειμένου;

27.   ὑποκείμενα  ἀναμάρτητον  ἐπιτακτικὴν   φρόνησιν: Να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις σε τέσσερις διαφορετικές φράσεις όπου θα φαίνεται η σημασία τους στη νέα ελληνική

28.   ἀπεργάζεται  χρωμένοις  ὀρέγεσθαι  κτᾶσθαί  θησόμεθα  διάξειν  ἐπιτάττουσαι  περιεχούσης: Να γράψετε ένα ομόρριζο στη νέα ελληνική για τον κάθε τύπο.

29.   α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις λέξεις της Στήλης Α του παρακάτω πίνακα και δίπλα σε αυτόν το γράμμα της πρότασης από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή σημασία της λέξης , σύμφωνα με το κείμενο του Αριστοτέλη. 

β. Να γράψετε μία περίοδο λόγου με καθεμία από τις λέξεις της Στήλης Α του παρακάτω πίνακα. Οι λέξεις μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε μέρος λόγου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιονδήποτε γραμματικό τύπο.

1.    μέλλομεν	α) σκοπεύουμε β) αναβάλλουμε
2.   λόγῳ	α) λογική β) ομιλία

30.   Αριστοτέλης, Πολιτικά Α 2, 15-16

«Γιατί όπως ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα όντα όταν φτάνει στην τελειότητά του, έτσι όταν σπάζει τη σχέση του με τον νόμο και τη δικαιοσύνη γίνεται το χειρότερο από όλα. Δεν υπάρχει πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα από την αδικία που διαθέτει όπλα. Ο άνθρωπος, από την άλλη, γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή, που όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου και για αντίθετους σκοπούς. Γι' αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο, το χειρότερο από όλα στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης· είναι αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία».

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4512,20351/

Αφού μελετήσετε το παραπάνω απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και το πρωτότυπο κείμενο που σας δόθηκε, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: α) Ποια θέση υποστηρίζει ο Αριστοτέλης στο πρωτότυπο κείμενο για την κακή χρήση του σώματος από τον άνθρωπο;  β) Διατηρεί ο φιλόσοφος την παραπάνω θέση και στο παράλληλο κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία του παράλληλου κειμένου.

31.    “Eίναι γεγονός ότι στην αρχή επιστήμη και φιλοσοφία ήταν ενωμένες και μονάχα με το πέρασμα των αιώνων η φυσική, η χημεία, η αστρονομία ή η ψυχολογία απέκτησαν σιγά σιγά την ανεξαρτησία τους από την κοινή φιλοσοφική μήτρα. Σήμερα οι επιστήμες φιλοδοξούν να μας εξηγήσουν πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος γύρω μας και πώς λειτουργεί, ενώ η φιλοσοφία ενδιαφέρεται κυρίως για τη σημασία που έχει ο κόσμος για μας. Η επιστήμη, για οποιοδήποτε θέμα κι αν μιλήσει, υιοθετεί την απρόσωπη οπτική γωνία (ακόμα κι όταν ερευνά τον ίδιο τον άνθρωπο!), ενώ η φιλοσοφία έχει πάντοτε υπόψη της ότι η γνώση έχει αναγκαστικά ένα υποκείμενο: τον άνθρωπο- πρωταγωνιστή. Η επιστήμη επιδιώκει να γνωρίσει αυτό που υπάρχει κι αυτό που συμβαίνει. Η φιλοσοφία μελετά το πώς μας επηρεάζει αυτό που υπάρχει κι αυτό που γνωρίζουμε ότι συμβαίνει. Η επιστήμη πολλαπλασιάζει τις προοπτικές και τις περιοχές της γνώσης, που σημαίνει ότι τεμαχίζει και εξειδικεύει τη γνώση. Η φιλοσοφία πασχίζει να συσχετίσει το καθετί με όλα τα υπόλοιπα, προσπαθεί να συγκεντρώσει το σύνολο των γνώσεων σ’ ένα κοινό θεωρητικό πλαίσιο, ικανό να υπερβεί την πολυμορφία αυτής της ενιαίας και αδιαίρετης περιπέτειας που είναι η σκέψη ή, μ’ άλλα λόγια, η ανθρώπινη ύπαρξη. Η επιστήμη αποσυνθέτει τις εμφανείς μορφές του πραγματικού σε αόρατα θεωρητικά στοιχεία, με κυματικό ή σωματιδιακό χαρακτήρα, που μπορούν να εκφραστούν μαθηματικά σε στοιχεία αφηρημένα και απρόσιτα. Χωρίς να αγνοεί ή να περιφρονεί αυτή την ανάλυση, η φιλοσοφία διασώζει τη ζωτική για τον άνθρωπο εμφανή πραγματικότητα, μέσα στην οποία εκτυλίσσεται η περιπέτεια της ύπαρξής μας (π.χ. η επιστήμη μάς αποκαλύπτει ότι τα τραπέζια και τα δέντρα αποτελούνται από ηλεκτρόνια, νετρόνια κτλ., ενώ η φιλοσοφία, χωρίς να υποτιμά αυτή την αποκάλυψη, μας επαναφέρει σε μια ανθρώπινη πραγματικότητα ανάμεσα σε τραπέζια και δέντρα). Η επιστήμη αναζητεί γνώσεις και όχι απλές εικασίες. Η φιλοσοφία θέλει να μάθει τη σημασία που έχουν για μας οι γνώσεις μας στο σύνολό τους, και μάλιστα αν είναι γνώσεις πραγματικές ή μεταμφιεσμένη άγνοια! Γιατί η φιλοσοφία συνηθίζει να προβληματίζεται για ζητήματα που οι επιστήμονες (και φυσικά και ο απλός κόσμος) θεωρούν δεδομένα ή προφανή”.

(Φερνάντο Σαμπατέρ, Οι ερωτήσεις της ζωής, μτφρ. Κ. Φιλιππίδης, εκδ. Αίολος, Αθήνα 2003, σ. 21)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B102/132/956,3467/

Ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στη φιλοσοφία και την επιστήμη στο παραπάνω κείμενο και ποια η χρησιμότητα της φιλοσοφίας σύμφωνα με τον καθηγητή Φερνάντο Σαμπατέρ;

32.   Οι Νεφέλες είναι κωμωδία του Αριστοφάνη. Σε αυτή ο Στρεψιάδης, ένας γέρος Αθηναίος χωριάτης, παντρεμένος με μία αριστοκράτισσα Αθηναία, εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα κι απέκτησαν ένα γιο, τον Φειδιππίδη, που αναθρεμμένος σαν αριστοκράτης, έφτασε στο σημείο να καταχρεώσει τον πατέρα του με τις σπατάλες του και την άσωτη ζωή του. Στριμωγμένος ο Στρεψιάδης από τους δανειστές του παίρνει την απόφαση να στείλει το γιο του στο Φροντιστήριο του Σωκράτη. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%86%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%82_(%CE%BA%CF%89%CE%BC%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B1)

ΣΤΡ. Βλέπεις

εκείνη την πορτούλα, το σπιτάκι;

ΦΕΙ. Βλέπω. Μα, αλήθεια, τί είν᾽ αυτό, πατέρα;

ΣΤΡ. Σοφών πνευμάτων αργαστήρι. Μένουν

σ᾽ αυτό κάτι άντρες που διδάσκουν ότι

ο ουρανός είναι φούρνος και μας ζώνει

γύρω γύρω, κι εμείς τα κάρβουνά του.

Σε κάνουν άξιο, αν πληρωθούν, να βγαίνεις

στα λόγια νικητής, άδικα ή δίκια.

ΦΕΙ. Και ποιοί είναι; ΣΤΡ. Πώς τους λεν δεν καλοξέρω·

μελετοερευνητές πολύ σπουδαίοι.

ΦΕΙ. Πουφ! Είναι κάτι λέτσοι· ξέρω, ξέρω.

Μιλάς γι᾽ αυτούς τους κάτωχρους αγύρτες,

τους ξυπόλυτους· ένας, ο βλαμμένος

Σωκράτης και μαζί κι ο Χαιρεφώντας.

ΣΤΡ. Μη σαλιαρίζεις· πάψε. Αν για τ᾽ αλεύρι

γνοιάζεσαι του πατέρα σου, παράτα

τις ιππασίες και γίνε μαθητής τους.

ΦΕΙ. Α, μά το Διόνυσο, όχι, κι αν μου δώσεις

τους φασιανούς που θρέφει ο Λεωγόρας.

ΣΤΡ. Ω σε ικετεύω, εσέ, τον πιο ακριβό μου

στον κόσμο αυτόν.

ΦΕΙ. Και τί ζητάς να μάθω;

ΣΤΡ. Αυτοί οι σοφοί δυο λόγους, όπως λένε,

το δυνατό και τον αδύνατο, έχουν.

Ο αδύνατος υποστηρίζει, λένε,

τ᾽ άδικο, μα νικά τον άλλο ωστόσο.

Τον άδικο αυτό λόγο αν πας και μάθεις,

από τα χρέη που έκαμα για σένα

ούτε έναν οβολό δε θα πληρώσω.

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=143&page=3

Πώς παρουσιάζει τους φιλοσόφους ο ποιητής Αριστοφάνης και πώς ο Αριστοτέλης;

33.   Πρέπει λοιπόν να επιτρέπουμε το ελεύθερο παιδί να ακούει και να  παρακολουθεί όλα τ' άλλα τα αποκαλούμενα εγκύκλια μαθήματα, αλλά τα μεν να τα μαθαίνει επιτροχάδην, έτσι που να πάρει μια γεύση (γιατί το τέλειο είναι αδύνατο σε όλα), με τη φιλοσοφία όμως, να ασχολείται στα σοβαρά. Και μπορώ βέβαια να παραστήσω τη γνώμη μου με μια εικόνα, όπως δηλαδή, είναι καλό να περιηγηθεί κανείς πολλές πόλεις, χρήσιμο όμως είναι να κατοικήσει στην άριστη. Ακόμη, ο Βίων ο φιλόσοφος με αστείο τρόπο έλεγε ότι, όπως οι μνηστήρες, επειδή δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την Πηνελόπη, συνευρίσκονταν με τις υπηρέτριες της, έτσι και αυτοί που δεν μπορούν να φτάσουν τη φιλοσοφία, ματαιοπονούν σε άλλα μαθήματα που δεν έχουν καμιά αξία. Γι' αυτό το λόγο πρέπει να καταστήσουμε τη φιλοσοφία ένα είδος συγκεφαλαίωσης της υπόλοιπης παιδείας. Δηλαδή, για  τη φροντίδα του σώματος οι άνθρωποι βρήκαν δυο επιστήμες, την Ιατρική και τη Γυμναστική, από τις οποίες η πρώτη εξασφαλίζει την υγεία και η δεύτερη την ευεξία. Για τις αρρώστιες της ψυχής και των παθών η φιλοσοφία είναι το μόνο φάρμακο. Διότι από αυτήν και με αυτήν είναι δυνατό να μάθουμε τι είναι καλό, τι αισχρό, τι δίκαιο, τι άδικο, τι γενικά είναι προτιμότερο και τι άξιο αποφυγής. Πώς πρέπει να φερόμαστε στους Θεούς, πώς στους γονείς, πώς στους γεροντότερους, πώς στους νόμους, πώς στους ξένους, πώς στους άρχοντες, πώς στους φίλους, πώς στις γυναίκες, πώς στα παιδιά, πώς στους δούλους. Ότι δηλαδή πρέπει, τους θεούς  να σεβόμαστε, τους γονείς να τιμάμε, τους γεροντότερους να ντρεπόμαστε, στους νόμους να πειθαρχούμε, στους άρχοντες να υπακούμε, τους φίλους να αγαπάμε, στις γυναίκες να είμαστε σώφρονες, στα παιδιά να δείχνουμε αγάπη, τους δούλους να μην καθυβρίζουμε και το κυριότερο, να μην είμαστε περιχαρείς στις ευτυχισμένες στιγμές, ούτε περίλυποι στις συμφορές, ούτε να είμαστε ακόλαστοι στις ηδονές, ούτε στην οργή παθιασμένοι και θηριώδεις. Αυτά βεβαίως εγώ κρίνω, ως τα σοβαρότερα απ' όλα τα αγαθά που επισημαίνονται από τη φιλοσοφία. […] Τέλος, τέλειους ανθρώπους θεωρώ αυτούς που μπορούν να ενώσουν και να συγκεράσουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία και επειδή τα μέγιστα αγαθά είναι δυο, θεωρώ ότι αυτοί έχουν καλή επίδοση και στον κοινωφελή βίο, όταν πολιτεύονται και στην ατάραχη και γαλήνια ζωή, όταν καταπιάνονται με τη φιλοσοφία.

Πρέπει λοιπόν να προσπαθούμε όσο μπορούμε και με τα κοινά να ασχολούμαστε και με τη φιλοσοφία να καταγινόμαστε, όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις. Έτσι έκανε στη ζωή του ο Περικλής, έτσι και ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, έτσι ο Δίων ο Συρακούσιος, έτσι ο Επαμεινώνδας ο Θηβαίος.

Πλούταρχος, Περί Παίδων Αγωγής

https://el.wikisource.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%AF_%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CF%89%CE%BD_%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%AE%CF%82

Να εξετάσετε συγκριτικά το παραπάνω κείμενο με το κείμενο αναφοράς.

Πηγές

https://filologikakaidimiourgika.blogspot.com/

Ιωάννης-Παναγιώτης Αμπελάς

https://akisambelas.files.wordpress.com/2019/09/ce91cf81cf87ceb1ceafceb1-ce95cebbcebbceb7cebdceb9cebaceac-ce93ce84-ce9bcf85cebaceb5ceafcebfcf85-2019-2020-ce94ceb9ceb4ceb1cebacf84ceb9cebaceadcf82-ce95cebdcf8ccf84ceb7cf84ceb5cf82-123.pdf

Βασίλειος Μπετσάκος, Αρχαία ελληνικά Φάκελος υλικού Άξονες διδακτικής και ερμηνείας, Εκδόσεις Πατάκη

Δώρα Ασημακοπούλου, Αρχαία Ελληνικά Φάκελος υλικού Επεξεργασία κειμένων, Εκδόσεις Άλκιμο

Σύντομες Απαντήσεις

1.    Α Σ, Β Λ, Γ Σ, Δ Λ, Ε Λ, Στ Σ, Ζ Σ, Η Λ, Θ Λ, Ι Λ, Κ Σ, Λ Λ, Μ Λ

2.   Είναι το σώμα, τα όργανα του σώματος και οι φυσικές/βιολογικές λειτουργίες. Τα γινόμενα εν τη ψυχή, δηλαδή τα πάθη, οι δυνάμεις και οι έξεις, κατά τον Αριστοτέλη, εκτελούνται μέσω αυτών των οργάνων. Τα πάθη και οι δυνάμεις συνδέονται με τη βιολογική φύση του ανθρώπου. Η φιλοσοφία όμως μπορεί να ασκήσει έλεγχο σε αυτά και να τα συνδέσει έτσι με την ηθική/αρετή και στους δύο χώρους της ανθρώπινης δραστηριότητας, τον δημόσιο και τον ιδιωτικό.

3.   τὸ  σῶμα καὶ  τὰ  περὶ  τὸ  σῶμα

4.   Η λέξη δεν είναι πάντα απολύτως ταυτόσημη με τη λέξη ζωή. Συχνά με τον βίον δίνεται έμφαση στον τρόπο της ζωής, στην κατάσταση της ζωής, στο πώς βιώνει ο άνθρωπος τη ζωή. Έτσι, ενώ η ζωή αποτελεί για τον άνθρωπο ένα υπαρκτικό δεδομένο, ο βίος του υπόκειται σε διερώτηση, διαμόρφωση και επιλογή. Η ζωή είναι μία, αλλά οι επιλέξιμοι βίοι πολλοί. Κατά προέκταση, ο ανθρώπινος βίος, ατομικός και συλλογικός, γίνεται αντικείμενο φιλοσοφικής μελέτης. Και η φιλοσοφία ορίζεται ως τέχνη του βίου. (Σχ. Βιβλίου)

5.   Μπορεί να τα χρησιμοποιήσει με αρνητικό, λανθασμένο και επικίνδυνο τρόπο. Τότε θα φέρει τα αντίθετα από αυτά που πρέπει αποτελέσματα.

6.   Πρώτα πρέπει να υπάρχει η επιθυμία/επιζήτηση για τη γνώση, στη συνέχεια η κατάκτησή/απόκτησή της και τέλος η χρησιμοποίησή/εφαρμογή της. Αυτό το τελευταίο είναι και το τελικό ζητούμενο. Μάλιστα, ο Αριστοτέλης προσθέτει ότι και αυτή η χρήση δεν είναι αρκετή, αλλά θα πρέπει να γίνεται με σωστό/εποικοδομητικό τρόπο (προσηκόντως). Πράγματι, οι άνθρωποι συχνά γνωρίζουν το σωστό, αλλά αποφεύγουν ή δεν θέλουν να το εφαρμόσουν. Αυτό παραδεχόταν και ο Αριστοτέλης, σε αντίθεση με το Σωκράτη που ισχυριζόταν ότι κανείς δεν είναι κακός εν γνώσει του, και ονόμαζε αυτή την κατάσταση ακρασία και τον άνθρωπο ακρατή.

7.   Σχήμα κλιμάκωσης. Με το σχήμα αυτό δείχνει ότι ο τελικός σκοπός είναι η σωστή χρήση της επιστημονικής γνώσης. Διαφαίνεται εδώ μάλιστα η τελολογική θεωρία του Αριστοτέλη. Δεν είναι αρκετή μόνο η επιθυμία ή η απόκτηση της γνώσης. Αναγκαία είναι η χρήση της και μάλιστα η ορθή και επωφελής χρήση της, καθώς αυτή αποτελεί το τέλος. 

8.   Τα οφέλη από την ενασχόληση με τη φιλοσοφία είναι ότι γινόμαστε καλοί πολίτες και ότι ζούμε τη ζωή μας ωφέλιμα. Η φιλοσοφία δηλαδή είναι ευεργετική τόσο στην πολιτική όσο και στην ατομική ζωή του ανθρώπου. Ειδικότερα με το ρήμα πολιτεύομαι δηλώνεται ο τρόπος με τον οποίο ο ελεύθερος πολίτης εντάσσεται στη δημόσια ζωή και αυτός ο τρόπος συνδέεται με το κοινό καλό. Η φιλοσοφία είναι αυτή που οδηγεί στο κυριολεκτικό και ολικό αγαθό, σε αυτό δηλαδή που δεν είναι μέσο για την επίτευξη ενός επόμενου σκοπού, αλλά είναι το ίδιο ο επόμενος σκοπός και η τελική κατάληξη της ανθρώπινης ζωής, που είναι η ευδαιμονία. Η φιλοσοφία επίσης είναι αυτή που οδηγεί στη σωστή καθοδήγηση στη ζωή, αφού αυτή περιέχει την ορθή κρίση και τη φρόνηση.

9.   Αν φιλοσοφούμε.

10.    Στην κύρια σημασία του το ουσιαστικό πολιτεία δηλώνει τον τρόπο ζωής μέσα στην πόλη, ενώ το ρήμα πολιτεύομαι σημαίνει τη σχέση του ελεύθερου πολίτη με την κοινωνία στην οποία ζει, τον τρόπο με τον οποίο αυτός εντάσσεται στη δημόσια ζωή. (Σχ. Βιβλίου)

11. Ο Αριστοτέλης δεν καταδικάζει τα πάθη (συναισθήματα) και την επιθυμία για ηδονή ούτε διδάσκει την απάθεια. Ο Αριστοτέλης διδάσκει την ανάγκη του μέτρου, την οποία ο άνθρωπος βρίσκει μέσα από τη λογική και μάλιστα τη λογική του φρόνιμου ανθρώπου.

12.    Η γνώση μπορεί να διακριθεί σε αυτή που παράγει τα αγαθά της ζωής και σε αυτή που τα χρησιμοποιεί. Επίσης, σε αυτή που υπηρετεί και σε αυτή που επιτάσσει. Αυτή η τελευταία είναι ο υψηλότερος βαθμός γνώσης, γιατί διατυπώνει τη σωστή κρίση, χρησιμοποιεί τη λογική και στοχεύει στο συνολικό αγαθό και δεν είναι άλλη από τη φιλοσοφία, καθώς μόνο αυτή ενέχει τη σωστή και αλάνθαστη γνώση κι έτσι μπορεί να καθορίζει αυτά που πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε.

13.    Ο Αριστοτέλης ορίζει το ἀγαθὸν ως το τέλος, τον σκοπό μιας σειράς ανθρώπινων πράξεων: ὥστε τοῦτ΄ ἂν εἴη αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν τὸ τέλος τῶν ἀνθρώπῳ πρακτῶν (Ἠθικὰ Εὐδήμια 1218b11­12). Κυριολεκτικό και ολικό ἀγαθὸν είναι εκείνο που δεν αποτελεί μέσο για την επίτευξη ενός επόμενου σκοπού, αλλά είναι ο απώτατος σκοπός και η τελική κατάληξη του ανθρώπινου βίου. Κατά τον Αριστοτέλη το κατεξοχήν ἀγαθὸν είναι η ευδαιμονία: ζωὴ σπουδαία. Τοῦτ΄ ἄρα ἐστὶ τὸ τέλεον ἀγαθόν͵ ὅπερ ἦν ἡ εὐδαιμονία (Ἠθικὰ Εὐδήμια 1219a27­28). (Σχ. Βιβλίου)

14.    ἕτεραι  δὲ  αἱ  ἐπιτάττουσαι

15.    Η φιλοσοφία δίνει τη γνώση για τη σωστή χρήση του σώματος και όσων σχετίζονται με το σώμα. Αυτή έχει τη συνολική θεώρηση του αγαθού. Έχει την ικανότητα να κρίνει, χρησιμοποιεί το λόγο, Χρησιμοποιεί όλες τις άλλες γνώσεις και τις κυβερνά σύμφωνα με τη φύση. Περιέχει τη ορθή κρίση και την αλάνθαστη φρόνηση που οδηγεί στη σωστή καθοδήγηση.

16.    Πρώτος συλλογισμός: Ο άνθρωπος διαθέτει το σώμα και όλα όσα σχετίζονται με το σώμα σαν ένα είδος εργαλείων. Αυτά τα εργαλεία ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει σωστά ή λανθασμένα, κι έτσι υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθούν τα αντίθετα αποτελέσματα. Για να γίνει μόνο σωστή η χρήση τους χρειάζεται η γνώση, η επιστήμη. Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να φιλοσοφεί, αν θέλει να αποκτήσει τη γνώση που είναι αναγκαία και για τις δημόσιες και για τις ιδιωτικές υποθέσεις του. Σχηματικά ο συλλογισμός μπορεί να δοθεί ως εξής:  Το σώμα μας και όσα σχετίζονται με αυτό είναι όργανα. Όλα τα όργανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τρόπο καλό και ωφέλιμο ή με τρόπο κακό και βλαπτικό. Η φιλοσοφία μάς διδάσκει τον καλό και ωφέλιμο τρόπο χρήσης των διαφόρων οργάνων. Άρα: πρέπει να φιλοσοφούμε.

Δεύτερος συλλογισμός: Η γνώση μπορεί να διακριθεί σε γνώση που παράγει αγαθά και σε αυτή που τα χρησιμοποιεί, σε αυτή που υπηρετεί και σε αυτή που επιτάσσει. Αν η φιλοσοφία, δηλαδή η γνώση που διατυπώνει σωστή κρίση, χρησιμοποιεί τη λογική και στοχεύει συνολικά στο αγαθό, χρησιμοποιεί και διευθύνει τις άλλες γνώσεις σύμφωνα με τη φύση, τότε ο άνθρωπος πρέπει να φιλοσοφεί, καθώς μόνο η φιλοσοφία ενέχει τη σωστή κρίση και την αλάνθαστη γνώση, η οποία καθορίζει τι πρέπει να κάνουμε. Σχηματικά θα μπορούσε να δοθεί ως εξής: Επειδή η φιλοσοφία έχει στον οπλισμό της την ορθή κρίση, τη φρόνηση και τη συνολική θεώρηση του αγαθού. Και επειδή έτσι μπορεί να επωφελείται από όλες τις άλλες επιστήμες και να τις κατευθύνει σύμφωνα με τη φύση τους. Πρέπει να φιλοσοφούμε

17.    Και οι δύο συλλογισμοί είναι υποθετικοί (εἰ  μέλλομεν ὀρθῶς  πολιτεύσεσθαι  καὶ  τὸν  ἑαυτῶν  βίον  διάξειν  ὠφελίμως / Εἰ  τοίνυν  μόνη  ἡ  τοῦ κρίνειν  ἔχουσα  τὴν  ὀρθότητα  καὶ  ἡ  τῷ  λόγῳ  χρωμένη καὶ  ἡ  τὸ  ὅλον  ἀγαθὸν  θεωροῦσα,  ἥτις  ἐστὶ  φιλοσοφία,  χρῆσθαι  πᾶσι  καὶ  ἐπιτάττειν  κατὰ  φύσιν  δύναται) και έχουν δεοντολογική χροιά (Δεῖ  τοίνυν / Φιλοσοφητέον  ἄρα  ἡμῖν / φιλοσοφητέον  ἐκ  παντὸς  τρόπου). Συγχρόνως, έχουν μια διαχρονική / καθολική διάσταση, όπως φαίνεται από το ποιητικό αίτιο ἡμῖν και τους ρηματικούς τύπους σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο και υποκειμενικότητα, όπως φαίνεται από την αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας ὡς  μόνης  φιλοσοφίας … περιεχούσης.

18.    Δίνει δεοντολογική χροιά στους συλλογισμούς του Αριστοτέλη για την αναγκαιότητα της φιλοσοφίας για τον άνθρωπο, καθώς και διαχρονικότητα και καθολικότητα στη σκέψη του.

19.    Η φιλοσοφία λειτουργεί ενοποιητικά και ολιστικά για τον άνθρωπο καθώς μπορεί να κατευθύνει τόσο το σώμα του όσο το πνεύμα του και τις διάφορες γνώσεις του.

20.   Η φιλοσοφία, κατά τον Αριστοτέλη, έχει πρακτικό προσανατολισμό και αξιοποίηση. Συνδέεται με την ιδιωτική και δημόσια ζωή του ανθρώπου, αξιοποιεί το λόγο κι έτσι καθοδηγεί σωστά με στόχο το ολικό αγαθό, την ευδαιμονία του ανθρώπου.

21.    κρίνειν τὴν ὀρθότητα, τῷ λόγῳ χρωμένη, ὀρθὴν κρίσιν, ἀναμάρτητον. Οι αρχαίοι Έλληνες διακρίνονταν για την πίστη τους στο ορθό λόγο, στην ικανότητα δηλαδή της ανθρώπινης λογικής. Ο ορθός λόγος οδηγεί στη σωστή επιλογή καθώς είναι συνδεδεμένος με την ελεύθερη προαίρεση. Είναι αυτός που θα κάνει τον άνθρωπο να εκδηλώσει με σωστό τρόπο τα πάθη του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και θα αντιμετωπίσει με μέτρο τις καταστάσεις της κοινωνικής ζωής. Ο λόγος έχει ηγεμονική θέση στην ψυχή του ανθρώπου. Οι διανοητικές αρετές συνεργάζονται έτσι με τις ηθικές κι έτσι η ανθρώπινη ψυχή οδηγείται σε αρμονία κι ευτυχία. Κατά τον Αριστοτέλη, δεν είναι μόνο γνώρισμα των ειδικών και των επιστημόνων, αλλά είναι κάτι έμφυτο, αφού λογική έχουν όλοι οι άνθρωποι. Για το φιλόσοφο η λογική του φρόνιμου ανθρώπου οδηγεί στην αρετή, αφού ελεύθερα ο άνθρωπος επιλέγει το σωστό και το μέτρο.

22.   ἡγεμονικωτέραις, ἐπιτάττειν, ἐπιτακτικὴν φρόνησιν. Η ψυχή του ανθρώπου, είπε ο Αριστοτέλης, αποτελείται κατ’ αρχήν από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον (με δική μας διατύπωση: ο άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β) με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή διμερής “διαίρεση” κατέληξε σε μια τριμερή “διαίρεση”, αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά α) ένα καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε, έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την αρετή. το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι, ο Αριστοτέλης κατέληξε να διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές.

23.   κατὰ  φύσιν , δηλαδή σύμφωνα με τις αρχές της φύσης. Εδώ υπάρχουν ίχνη της τελολογικής θεωρίας του Αριστοτέλη, αφού σύμφωνα με αυτή τον σκοπό τον ορίζει η φύση και αυτός υπηρετείται από την ηγεμονία του ορθού λόγου, ο οποίος καθορίζει τα όρια των ανθρώπινων παθών και των αντίστοιχων εκδηλώσεών τους, ώστε να υπηρετηθεί ο σκοπός της φύσης να αποκτήσει ο άνθρωπος πνευματική δύναμη, δηλαδή φρόνηση, και κατ’ επέκταση να ζήσει ηθικά, ώστε να οδηγηθεί σε ευδαιμονία. Η φιλοσοφία. άρα, είναι ο τρόπος πραγμάτωσης του στόχου της φύσης.

24.   Στην αντίληψη για τη φύση και στη σύνδεση της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής, και στο σχήμα κλιμάκωσης.

25.   πρὸς τὸν βίον: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού / εὖ: επίρρημα του τρόπου / εἰ μέλλομεν ὀρθῶς πολιτεύσεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν: επιρρηματική υποθετική πρόταση που δηλώνει την προϋπόθεση

26.   Οι επιθετικές μετοχές είναι:  ἡ ἔχουσα, ἡ χρωμένη, ἡ θεωροῦσα. Αναφέρονται στη λέξη ἐπιστήμη

Α) Θα μπορούσαν να αποδοθούν με αναφορικές προτάσεις: αὕτη ἥ ἔχει, αὕτη ἥ χρῆται, αὕτη ἥ θεωρεῖ. Με αυτό τον τρόπο το βάρος θα έπεφτε στον όρο που αναφέρονται (ἐπιστήμη) κι όχι στις σημασίες των μετοχών.

27.   ὑποκείμενα  ἀναμάρτητον  ἐπιτακτικὴν   φρόνησιν: Στη μετάφραση του αρχαίου κειμένου προσέχουμε τα υποκείμενα των ρημάτων. / Ο αναμάρτητος ας ρίξει πρώτος το λίθο. / Είναι επιτακτική ανάγκη να τον δει γιατρός / Η φρόνηση τον οδηγούσε πάντα σε λογικές αποφάσεις.

28.   ἀπεργάζεται à εργασία,  χρωμένοις à χρήση,  ὀρέγεσθαι à όρεξη, κτᾶσθαί à κτήση  θησόμεθα à θέση, διάξειν à αγωγή ἐπιτάττουσαι à τάξη, περιεχούσης à σχέση

29.   1 α, 2 α. Το μέλλον είναι άγνωστο για όλους. Είναι δεινός στον λόγο.

30.    Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο. Στον Προτρεπτικό μας μιλά κυρίως για τον άνθρωπο που μπορεί να χρησιμοποιήσει με επικίνδυνο τρόπο τις βιολογικές λειτουργίες, ενώ στα Πολιτικά επιμένει στις κοινωνικές συνέπειες των επιλογών του ανθρώπου.

31.    Και στο κείμενο του Σαμπατέρ, όχι τόσο φανερά όσο στο κείμενο του Αριστοτέλη, ωστόσο υποδηλώνεται η ανωτερότητα της φιλοσοφίας σε σχέση με τις επιστήμες. Σύμφωνα με το παράλληλο κείμενο η φιλοσοφία, ενώ δεν ασχολείται κυρίως με πραγματιστικά δεδομένα όπως οι επιστήμες, δεν βρίσκεται όμως και μακριά από τη ζωή και την καθημερινότητα.

32.   Ο Σωκράτης και οι φιλόσοφοι γενικά παρουσιάζονται από τον Αριστοφάνη γελοιογραφικά. Βέβαια, ο ποιητής αποδίδει στον φιλόσοφο στοιχεία που γνωρίζουμε ότι ήταν περισσότερο χαρακτηριστικά πολλών από τους εκπροσώπους του σοφιστικού κινήματος.

33.   Και στα δύο κείμενα παρουσιάζεται η ανωτερότητα της φιλοσοφίας και η συμβολή της στην ολοκλήρωση του ανθρώπου ως πολιτικού όντος.