Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας 4η Διδακτική Ενότητα Αρχαία Γ' Φάκελος Υλικού

Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας 4^η Διδακτική Ενότητα

1.    Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω θέσεις.

Α) Οι άνθρωποι παρουσιάστηκαν παράλληλα με τους θεούς.

Β) Ο χρόνος γέννησης των ανθρώπων ήταν προκαθορισμένος.

Γ) Η δημιουργία των ανθρώπων έγινε στην επιφάνεια της γης.

Δ) Οι άνθρωποι πλάστηκαν από χώμα και φωτιά.

Ε) Ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας ανέλαβαν το έργο του διαμοιρασμού των ιδιοτήτων στα θνητά όντα.

Στ) Ο Προμηθέας δέχτηκε την πρόταση του Επιμηθέα να αναλάβει ο ίδιος τη διαμοίραση των ιδιοτήτων.

Ζ) Ο Επιμηθέας θα έκανε την επιθεώρηση του έργου του Προμηθέα.

Η) Τα πιο αδύναμα ζώα είχαν ως όπλο την ταχύτητα.

Θ) Τα μεγαλόσωμα ζώα είχαν ως τρόπο διαφυγής του κινδύνου την υπόγεια κατοικία.

Ι) Σκοπός του Επιμηθέα ήταν η ισόρροπη διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα.

Κ) Στόχος του Επιμηθέα ήταν η επιβίωση του ισχυρότερου από τα ζώα.

Λ) Οι μεταβολές του καιρού ήταν στη δικαιοδοσία του Δία.

Μ) Τα δέρματα και τα τριχώματα ήταν ωφέλιμα για τα ζώα τόσο στις ζέστες όσο και στο κρύο.

Ν) Τα ζώα έπρεπε να φτιάξουν μόνα τους το κρεβάτι τους.

Ξ) Ο Επιμηθέας διέκρινε τα ζώα σε σαρκοφάγα και φυτοφάγα.

Ο) Στα σαρκοφάγα ο Επιμηθέας έδωσε μεγάλη γονιμότητα.

Π) Η πολυγονία των φυτοφάγων ζώων είχε ως στόχο την εξασφάλιση της επιβίωσής τους.

2.   Τι εννοεί με τον όρο «χρόνος» στην αρχή της αφήγησής του ο σοφιστής;

3.   Ποια όντα περιλαμβάνονται στα θνητά  γένη;

4.   Τι σημαίνει ο όρος «γένεσις»;

5.   Θεωρείτε ότι μέσα από το κείμενο φαίνεται ότι οι θεοί ήταν άναρχοι ή ότι υπήρξε και γι’ αυτούς μια στιγμή γέννησης;

6.   Ποιος ο ρόλος της μοίρας στη δημιουργία των θνητών όντων;

7.   ὥρα: Ποια η σημασία της λέξης;

8.   ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται: Σε ποιον όρο αναφέρεται η πρόταση;

9.   Ποια είναι τα υλικά με τα οποία οι θεοί έπλασαν τα θνητά όντα;

10.    Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι οι θεοί έπλασαν τα θνητά όντα στο εσωτερικό της γης, ποιο περιεχόμενο θα δίνατε στην έννοια του αυτοχθονισμού;

11. γῆς ἔνδον -  ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον: Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δύο χωρία, σε ποιες σκέψεις καταλήγετε;

12.    Τι γνωρίζετε για τα μυθικά πρόσωπα του Προμηθέα και του Επιμηθέα;

13.    Ποιον ρόλο ανέλαβαν ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας;

14.    ὡς πρέπει: Τι δηλώνει η αναφορική παραβολική πρόταση;

15.    Πώς συμφώνησαν οι δύο Τιτάνες να κάνουν τη μοιρασιά;

16.    Πώς μοίρασε τις ιδιότητες στα ζώα ο Επιμηθέας;

17.    Ποιος ήταν ο στόχος του Επιμηθέα κατά τη διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα;

18.    Μπορείτε να φέρετε παραδείγματα ζώων για καθεμιά από τις ιδιότητες με τις οποίες εφοδίασε τα ζώα ο Επιμηθέας;

19.    Τι δηλώνει ο όρος «σωτηρίαν»;

20.   Θα χαρακτηρίζατε τον μύθο του Πρωταγόρα ως ένα αισιόδοξο πολιτιστικό μύθο;

21.    Ποιος ο ρόλος των θεών στο μύθο και πώς εξηγείται η παρουσία τους στον λόγο του αγνωστικιστή Πρωταγόρα;

22.   Θα θεωρούσατε ότι στον μύθο του Πρωταγόρα εντοπίζουμε μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση;

23.   Ποια χαρακτηριστικά της μυθικής αφήγησης εντοπίζετε στον μύθο του Πρωταγόρα;

24.   Μπορείτε να δώσετε τις σημασίες των παρακάτω λέξεων στην αρχαία και στη νέα ελληνική (παραιτεῖται, ἐπίσκεψαι, εὐλάβεια, ἐπήρκεσε, ὥρας);

25.   Μπορείτε να σχηματίσετε μία περίοδο λόγου με ένα παράγωγο στη ν.ε. καθεμιάς από τις παρακάτω λέξεις (γενέσεως, ἐπίσκεψαι, ἐπήρκεσε, ἰοῦσιν, ἀμφιεννὺς);

26.   Να συγκρίνετε τον παρακάτω μύθο του Πλάτωνα με τον πολιτιστικό μύθο του Πρωταγόρα

Πλάτων, Πολιτικός, 271a -274d

Σω.:και ο τρόπος γεννήσεως φίλε μου, ποιος ήταν τότε για τα ζώα και κατά ποιον τρόπο γεννήθηκαν το ένα από το άλλο;

Ξένος: είναι φανερό, Σωκράτη, ότι το να γεννηθούν το ένα από το άλλο δεν ήταν δυνατόν στην τότε φύση τους, αλλά αυτή η ιστορία που διηγούνται για μία γενιά πώς γεννήθηκε κάποτε από τη γη, αυτό συνέβη εκείνον τον καιρό, όταν οι άνθρωποι ξανάβγαιναν από τη γη και η ανάμνησή του μεταδόθηκε από τους πρώτους προγόνους μας, πού γειτόνευαν τον υπόλοιπο χρόνο με το τέλος αυτής της αρχαίας κυκλικής περιφοράς και γεννήθηκαν στην αρχή του τωρινού κύκλου. Αυτοί μας έγιναν κήρυκες αυτών των παραδόσεων για τις οποίες σήμερα πολλοί άνθρωποι χωρίς λόγο αμφιβάλλουν … γιατί τότε πρώτα-πρώτα αυτή την περιστροφή την κυβερνούσε και την φρόντιζε όλη ο Θεός … όλα τα μέρη του κόσμου ήταν μοιρασμένα από τους θεούς τους επιφορτισμένος να τα κυβερνούν … Και μάλιστα και τα ζώα τα είχαν μοιραστεί κατά γένη και αγέλες σαν βοσκοί, θεία πνεύματα, από τα οποία καθένα μη έχοντας ανάγκη του άλλου, μόνο προνοούσε για όλες τις ανάγκες τους ώστε κανένα δεν ήταν άγριο ούτε αλληλοτρώγονταν και δεν υπήρχε μεταξύ τους ούτε πόλεμος ούτε κανενός είδους φιλονικία… εκείνο λοιπόν που ειπώθηκε πώς οι άνθρωποι ζούσαν μόνοι τους χωρίς εξωτερική βοήθεια, ειπώθηκε για τον εξής λόγο. Ο ίδιος ο Θεός ήταν ο ποιμένας τους και ο ίδιος τους κυβερνούσε όπως ακριβώς τώρα οι άνθρωποι, που είναι ζώο πιο θεϊκό, κυβερνούν άλλα είδη ζώων κατώτερα από αυτούς. Όταν τους κυβερνούσε εκείνος δεν υπήρχαν πολιτικά συστήματα ούτε καθένας είχε τις δικές του γυναίκες και παιδιά. Γιατί από τη γη ξαναγύριζαν στη ζωή όλοι, χωρίς να θυμούνται τίποτα από την προηγούμενη ύπαρξή τους· τέτοια δεν υπήρχαν, είχαν όμως άφθονους καρπούς από τα καρποφόρα δέντρα και από πολύ άλλη βλάστηση, που δεν φύτρωναν ύστερα από καλλιέργεια, αλλά η γη μόνη της τους πρόσφερε. Και γυμνοί και χωρίς κρεβάτια, ζώντας στο ύπαιθρο το περισσότερο, τα μάζευαν, γιατί οι εποχές τους ήταν μέτριες, ώστε δεν υπέφεραν και είχαν μαλακά κρεβάτια από χλόη που φύτρωνε από τη γη άφθονη. Άκουσες λοιπόν, Σωκράτη, τη ζωή που έκαναν οι άνθρωποι την εποχή της Βασιλείας του Κρόνου. Αυτήν που λένε πώς είναι κατά την εποχή της Βασιλείας του Δία, την τωρινή, ζώντας ο ίδιος τη γνωρίζεις. Θα μπορούσες τώρα και θα ήθελες να κρίνεις ποια από τις δύο είναι περισσότερο ευτυχισμένη; … οι τρόφιμοι του Κρόνου έχοντας πολλή άνεση και ικανότητα για να μπορούν να συνεννοούνται όχι μόνο με τους ανθρώπους αλλά και με θηρία έκαναν κατάχρηση όλων αυτών των πλεονεκτημάτων, για να ασκούνται στη φιλοσοφία, επικοινωνούσαν με θηρία και μεταξύ τους και ρωτούσαν όλα τα δημιουργήματα για να δουν αν κανένα προικισμένο με κάποια ιδιαίτερη δύναμη ένιωθε κάτι διαφορετικό από τα άλλα θησαυρίζοντας σοφία -εύκολα καταλαβαίνουμε ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής ξεπερνούσαν απείρως σε ευτυχία τους τωρινούς… Όταν πραγματικά συμπληρώθηκε ο χρόνος, ο ορισμένος σε όλα αυτά τα πράγματα, και ήρθε πια η ώρα να γίνει μεταβολή, και όταν ακριβώς το γένος που βγήκε από τη γη εξαφανίστηκε πια ολόκληρο, αφού κάθε ψυχή είχε αποδώσει όλα όσα ήταν να γεννήσει και έπεσαν στη γη τόσα σπέρματα, όσα σε καθεμία της είχαν καθοριστεί, τότε πια ο κυβερνήτης του σύμπαντος, αφήνοντας, να πούμε, το πηδάλιο ξαναγύρισε στο παρατηρητήριό του και στον κόσμο ξανάδωσε παλινδρομική στροφή το πεπρωμένο και η έμφυτη κλίση… στην αρχή λοιπόν (ενν. ο κόσμος) εκτελούσε τα έργα του με αρκετή ακρίβεια, στο τέλος όμως πιο χαλαρά … Γιατί στερημένοι την φροντίδα του δαίμονα που μας είχε στην κατοχή του και στη φύλαξη του αφού τα πολλά θηρία με τη σειρά τους, όσα από φυσικό τους ήταν άγρια, εξαγριώθηκαν, οι ίδιοι οι άνθρωποι όντας χωρίς δύναμη και χωρίς προστασία γινόταν τότε λεία αυτών των θηρίων και ακόμα ήταν στα πρώτα χρόνια χωρίς μηχανήματα και χωρίς τέχνη, επειδή η τροφή πού αυτόματα προέρχεται αναβλαστάνοντας από τη γη, είχε εκλείψει και δεν ήξεραν ακόμη να την προμηθεύονται, επειδή καμία ανάγκη δεν τους είχε πιέσει νωρίτερα. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους βρίσκονταν σε μεγάλες στεναχώριες. Από τότε ακριβώς μας έχουν παραχωρηθεί, σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις, δώρα από τους θεούς μαζί με τα αναγκαία μαθήματα και την απαραίτητη παιδεία: η φωτιά από τον Προμηθέα, οι τέχνες από τον Ήφαιστο και από την σύντροφό του στην τέχνη θεά, οι σπόροι τέλος και τα φυτά από άλλες θεότητες και όλα όσα βοήθησαν στην καλυτέρευση του ανθρώπινου βίου, από αυτούς έχουν γίνει, αφού, όπως είπαμε τώρα δα οι άνθρωποι στερήθηκαν τη φροντίδα των θεών και έπρεπε μόνοι τους να οδηγούνται και να φροντίζουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους, όπως ολόκληρο το σύμπαν· αυτό μιμούμενοι και παντοτινά ακολουθώντας ποτέ έτσι και πότε αλλιώς, ζούμε και γεννιόμαστε.

http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/7066/1969_statesman.pdf

Πηγές

Αρχαία Ελληνικά Γ’ Γενικού Λυκείου Φάκελος Υλικού

http://iep.edu.gr/images/IEP/Modules/Sj_K2_Extra_Slider/Fakeloi_Ylikou/Archaia-Ellinika_G-Lykeiou_Fakelos-Ylikou.pdf

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4509,20305/ 

https://filologikakaidimiourgika.blogspot.com/

Ιωάννης-Παναγιώτης Αμπελάς

https://akisambelas.files.wordpress.com/2019/09/ce91cf81cf87ceb1ceafceb1-ce95cebbcebbceb7cebdceb9cebaceac-ce93ce84-ce9bcf85cebaceb5ceafcebfcf85-2019-2020-ce94ceb9ceb4ceb1cebacf84ceb9cebaceadcf82-ce95cebdcf8ccf84ceb7cf84ceb5cf82-123.pdf

Βασίλειος Μπετσάκος, Αρχαία ελληνικά Φάκελος υλικού Άξονες διδακτικής και ερμηνείας, Εκδόσεις Πατάκη

Δώρα Ασημακοπούλου, Αρχαία Ελληνικά Φάκελος υλικού Επεξεργασία κειμένων, Εκδόσεις Άλκιμο

Σύντομες απαντήσεις

1.     Α Λ, Β Σ, Γ Λ, Δ Λ, Ε Σ, Στ Λ, Ζ Λ, Η Σ, Θ Λ, Ι Σ, Κ λ, Λ Σ, Μ Σ, Ν Λ, Ξ Σ, Ο Λ, Π Σ

2.    Εννοεί την αρχή του χρόνου, την αρχή της δημιουργίας, το σημείο εκείνο που ακολουθεί τη θεογονία, δηλαδή τη γένεση των θεών. Είναι χαρακτηριστικό πως στην αρχαιοελληνική μυθολογική σκέψη υπάρχει μόνον θεογονία και όχι κοσμογονία, όπως σε άλλες μυθολογίες ή στην εβραιοχριστιανική γένεση. Αντίθετα από τον Ησίοδο, που στη Θεογονία του αναφέρει, μετά τη δημιουργία των θεών, την ύπαρξη των ανθρώπων χωρίς να εξηγεί πώς πλάστηκαν και από ποιον, ο Πρωταγόρας μεταφέρει το κέντρο του ενδιαφέροντος στον άνθρωπο. Στον μύθο του, παρακολουθούμε τη διαδικασία με την οποία τα μεν ζώα “διαμορφώθηκαν”, απέκτησαν δηλαδή το καθένα τις δικές του ιδιότητες, ο δε άνθρωπος απέκτησε τα χαρακτηριστικά εκείνα, τις αρετές, που συνιστούν τελικά την ανθρώπινη ουσία του. (Σχ. Φ. Λ)

3.    θνητά γένη: τα θνητά πλάσματα, δηλαδή τα διάφορα είδη ζώων. (Σχ. Φ. Λ)

4.    γένεσις: Ο όρος αναφέρεται στη διαδικασία με την οποία κάτι που δεν υπήρχε άρχισε να υπάρχει. Στον κοσμογονικό του μύθο ο Πρωταγόρας παρουσιάζει τη γένεση του κόσμου ως θεϊκή δημιουργία. Αυτή είναι και η διδασκαλία του ίδιου του Πλάτωνα στον Τίμαιο (28a κ.ε.). Το σχετικό με τη δημιουργία κεφάλαιο εισάγεται με τη φράση (29d­e): Λέγωμεν δὴ δι’ ἥντινα αἰτίαν γένεσιν καὶ τὸ πᾶν τόδε ὁ συνιστὰς συνέστησεν [: Ας δούμε, λοιπόν, για ποια αιτία ο Δημιουργός συνέθεσε το γίγνεσθαι και όλο αυτό το σύμπαν –μετάφραση Β. Κάλφας]. (Σχ. Φ. Υ.)

5.    Το «καὶ τούτοις» δηλώνει ότι και για τους θεούς υπήρξε ένας χρόνος γέννησης, όπως ακριβώς και για τα θνητά όντα. Για αυτή μίλησε ο Ησίοδος στη Θεογονία. Ο Πρωταγόρας κάνει μόνο αυτή τη σύντομη αναφορά στη γέννηση των θεών, καθώς το αντικείμενο ενδιαφέροντός του είναι ο άνθρωπος.

6.    Η ειμαρμένη, η μοίρα δηλώνει το προκαθορισμένο να γίνει, το προορισμένο να συμβεί. Γενικότερα στην αρχαιοελληνική σκέψη, όπως κι εδώ παρουσιάζεται ως κάτι ανώτερο και από τους θεούς. Αρκεί να θυμηθούμε το ἀνάγκᾳ δ᾿ οὐδὲ θεοὶ μάχονται του Σιμωνίδη. Οι Μοίρες ήταν τρεις, η Κλωθώ που ύφαινε το μήκος της κλωστής της ανθρώπινης ζωής, η Λάχεση που κλήρωνε τον τυχερό ή άτυχο λαχνό και η Άτροπος που καθόριζε την αδυσώπητη αναγκαιότητα. εἱμαρμένη (μείρομαι: συμμερίζομαι, συμμετέχω· εἵμαρται (απρό σωπο ρήμα): είναι πεπρωμένο): Για τους αρχαίους Έλληνες (ήδη από τα ομηρικά χρόνια) η εἱμαρμένη είναι η αμάχητη δύναμη, ισχυρότερη και από τους θεούς, που καθορίζει τη μοίρα (ομόρριζη λέξη) του κόσμου και των ανθρώπων. Εἱμαρμένος χρόνος είναι ο αυστηρά προκαθορισμένος. Σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, λοιπόν, η γένεση του κόσμου δεν μπορούσε να συμβεί ούτε νωρίτερα ούτε αργότερα από τότε που έγινε. (Σχ. Φ. Υ.)

7.    ὥρα [η λέξη παράγεται από την ίδια ινδοευρωπαϊκή ρίζα από την οποία στα αγγλικά παράγεται η λέξη year, το έτος]: α) ορισμένος χρόνος, χρονική περίοδος που ορίζεται από τους φυσικούς νόμους, περίοδος του έτους, του μήνα, της ημέρας. β) εποχή του έτους [οι αρχαίοι Έλληνες διέκριναν τρεις εποχές του χρόνου: το ἔαρ, δηλαδή την άνοιξη, το θέρος, δηλαδή το καλοκαίρι, και τον χειμῶνα, ενώ τὴν ὀπώραν, το φθινόπωρο, τη θεωρούσαν μάλλον ως ακμή του καλοκαιριού]. η ακμή του έτους. μέρος της ημέρας ή του ημερονυκτίου. Επειδή η λέξη χρησιμοποιόταν ιδιαίτερα για να δηλώσει την καλύτερη εποχή του χρόνου, κατέληξε επίσης να σημαίνει, όπως η λέξη καιρός, την κατάλληλη ώρα, τη σωστή στιγμή, όπως ακόμα και την καλή στιγμή της ζωής του ανθρώπου, δηλαδή τη νεότητα. Στη μυθολογία, οι Ώρες, κόρες του δία και της θέμιδος, ήταν τρεις: η Ευνομία, η δίκη και η Ειρήνη, προστάτευαν δε τις εποχές του έτους και τους καρπούς κάθε εποχής, και θεωρούνταν αιτίες της ωριμότητας και της τελειότητας όλων των φυσικών πραγμάτων, κυρίως δε της ακμής και της ομορφιάς του ίδιου του ανθρώπου. (Σχ. Φ. Λ.)

8.    Η αναφορική πρόταση προσδιορίζει τη γενική τῶν (τούτων), συνδέεται με τη γη και τη φωτιά και είναι σε ονομαστική γιατί είναι υποκείμενο του ρήματος κεράννυται.

9.    Τα έπλασαν με γη (χώμα) και φωτιά και με όσα αναμειγνύονται με χώμα και φωτιά. Φαίνεται ότι ο Πρωταγόρας ότι βρίσκεται κοντά στον Εμπεδοκλή ο οποίος υποστήριζε ότι ο κόσμος προήλθε από την ανάμειξη των τεσσάρων στοιχείων, της γης, της φωτιάς, του αέρα και του νερού.

ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται: Ήταν διαδεδομένη στην αρχαιότητα η θεωρία για τα τέσσερα στοιχεῖα (γῆ, πῦρ, ἀήρ, ὕδωρ) από την ανάμειξη των οποίων (σε ποικίλες αναλογίες) απαρτίζονται και μετασχηματίζονται όλα τα υλικά πράγματα. Ο Εμπεδοκλής τα ονομάζει ῥιζώματα (βλ. Παράλληλο Κείμενο 2). Στο κοσμολογικό του έργο Τίμαιος (53a­b) ο Πλάτων θέτει την ύπαρξη των τεσσάρων στοιχείων πριν και από τη δημιουργία­μορφοποίηση του κόσμου από τον θεό: «Ως τότε όλα βρίσκονταν σε κατάσταση άλογη και άμετρη. Τον καιρό που ξεκινούσε η διακόσμηση του σύμπαντος, η φωτιά, το νερό, η γη και ο αέρας αρχικά παρουσίαζαν ίχνη μόνο της φύσης τους, δίνοντας την εντύπωση πραγμάτων που έχουν ολοκληρωτικά εγκαταλειφθεί από τον θεό. Το πρώτο λοιπόν βήμα του Θεού ήταν να τα παραλάβει όπως ήταν τότε και να τα ανασχηματίσει μέσω συγκεκριμένων μορφών και αριθμών» (μετάφραση Β. Κάλφας). (Σχ. Φ. Υ)

10. Η γη στο φραστικό σύνολο «γῆς ἔνδον» είναι το θήλυ, δηλ. η μήτρα, όπου δημιουργούνται οι διάφοροι οργανισμοί και στη συνέχεια έρχονται στο φως. Ουσιαστικά εδώ γίνεται αναφορά στη Μητέρα-Γη και στην αντίληψη του αυτοχθονισμού. Σύμφωνα με αυτή οι πρώτοι άνθρωποι γεννήθηκαν μέσα από τη γη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν έτσι ότι ανάμεσα στους ανθρώπους και στη γη υπάρχει μια σχέση, όπως αυτή του παιδιού με τη μητέρα και γι’ αυτό το να είναι κάποιος αυτόχθων δήλωνε και ευγενική καταγωγή και ανωτερότητα έναντι των άλλων. Οι Αθηναίοι μάλιστα θεωρούσαν τον εαυτό τους γέννημα θρέμμα της αττικής γης και ότι αυτό τους προσέδιδε ένα στοιχείο υπεροχής απέναντι στους άλλους Έλληνες. Χαρακτηριστική η φράση από τον Επιτάφιο του Θουκυδίδη τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες.

11.  Στη φράση τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες το φως σημαίνει ζωή. Η περίοδος λόγου αντιτίθεται στο γῆς ἔνδον, στο εσωτερικό δηλαδή της γης όπου έπλασαν οι θεοί τους ανθρώπους.

12. Ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας ήταν γιοι του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης ή της θεάς Θέτιδος. Στον πόλεμο των Τιτάνων με τους θεούς είχαν βοηθήσει τον Δία, ώστε να επιβάλει μια πιο δίκαιη διακυβέρνηση του κόσμου. Το όνομα του Προμηθέα δηλώνει αυτόν που σκέφτεται εκ των προτέρων, τον προνοητικό. Είναι αυτός που από αγάπη για το ανθρώπινο γένος έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς για να τη δώσει σε αυτό κι έτσι συνέβαλε στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο Δίας τον τιμώρησε για αυτή του την πράξη καρφώνοντάς τον στον Καύκασο. Εκεί ένας αϊτός του έτρωγε κάθε μέρα το συκώτι, αλλά αυτό αναγεννιόταν, επειδή ο Προμηθέας ήταν αθάνατος. Είχε καταδικαστεί σε ισόβιο μαρτύριο. Τελικά τον απελευθέρωσε ο Ηρακλής και ο Δίας τον δέχτηκε στον Όλυμπο μαζί με τους άλλους θεούς. Το πρόσωπό του έχει υμνηθεί από τους ποιητές της αρχαίας Ελλάδας και του σύγχρονου κόσμου, ενώ ο Καρλ Μάρξ είπε για αυτόν ότι είναι ο ευγενικότερος άγιος και μάρτυρας στο φιλοσοφικό ημερολόγιο. Το όνομα του Επιμηθέα από την άλλη φανερώνει αυτόν που σκέφτεται εκ των υστέρων, τον μη προνοητικό. Σε αυτόν ο Δίας έστειλε την Πανδώρα, μια γυναίκα που είχε φτιάξει ο Ήφαιστος με διαταγή του αρχηγού των θεών, και στην οποία δεν μπορούσε να αντισταθεί κανείς. Το γαμήλιο δώρο του Δία ήταν ένα κουτί που περιείχε όλα τα δεινά του κόσμου. Τους είχε ωστόσο προειδοποιήσει να μην ανοίξουν ποτέ αυτό το κουτί, η Πανδώρα όμως δεν υπάκουσε. Τότε  ξεχύθηκαν στον κόσμο όλες οι συμφορές και στον πάτο του κουτιού απέμεινε μόνη η ελπίδα. Ο Επιμηθέας και η Πανδώρα απέκτησαν δύο κόρες την Πρόφαση και τη Μεταμέλεια.

13. Οι θεοί στο εσωτερικό της γης σχημάτισαν την εξωτερική μορφή των θνητών όντων και στη συνέχεια ανέθεσαν στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να εφοδιάσουν αυτά με όλες τις βιολογικές ιδιότητες που θα ήταν αναγκαίες για την επιβίωσή τους.

14. Η αναφορική παραβολική πρόταση ὡς πρέπει φανερώνει το μεγάλο ενδιαφέρον των θεών για την επιβίωση όλων των θνητών όντων και τη διαιώνιση του είδους τους.

15. Ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας συμφώνησαν να αναλάβει ο δεύτερος τη διανομή των ιδιοτήτων στα θνητά όντα κι ο πρώτος να κάνει ύστερα την επιθεώρηση. Στην πραγματικότητα αντέστρεψαν τους ρόλους τους, αφού ο Προμηθέας θα έπρεπε να προνοήσει για αυτά και ο Επιμηθέας να κρίνει εκ των υστέρων. Είναι φανερό ότι έτσι υπονομεύεται το έργο που τους ανέθεσαν οι θεοί.

16. Σε άλλα ζώα έδινε δύναμη χωρίς ταχύτητα και τα ασθενέστερα τα εξόπλιζε με ταχύτητα. Σε άλλα έδινε όπλα ενώ στα άοπλα έβρισκε άλλους τρόπους σωτηρίας. Στα μικρόσωμα έδινε διαφυγή με φτερά ή υπόγεια κατοικία. Τα μεγαλόσωμα είχαν ως μέσο σωτηρίας τους το μέγεθός τους. Τα έντυσε με πυκνά τριχώματα και στερεά δέρματα, ώστε να αντιμετωπίζουν τα κρύα και τις ζέστες. Συγχρόνως αυτά λειτουργούσαν και ως στρώμα τους. Εφοδίασε τα πόδια τους με οπλές, τριχώματα και δέρματα σκληρά και χωρίς αίμα. Σε άλλα όρισε ως τροφή τους την τροφή άλλων ζώων και σε άλλα την τροφή χορταριού, καρπών και ριζών. Τα πρώτα είχαν ολιγογονία, ενώ τα δεύτερα πολυγονία.

17. Στόχος του Επιμηθέα ήταν η επιβίωση και η διαιώνιση του είδους. Η εξασφάλιση της ισορροπίας στη φύση, καθώς όλα τα είδη είναι απαραίτητα. Αντικείμενο της προσοχής του Επιμηθέα ήταν μή τι γένος ἀϊστωθείη, που σήμαινε ότι έπρεπε να αποφευχθεί η εξόντωση των σωματικά ασθενέστερων από τα ισχυρότερα, να προσφερθεί ο κατάλληλος βιολογικός εξοπλισμός ώστε το κάθε είδος να μπορεί να επιβιώσει στις κλιματολογικές συνθήκες και αλλαγές και να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι διατροφής. Σύμφωνα με τον μύθο του Πρωταγόρα στη φύση υπάρχει μια τελολογική τάση, καθώς καθετί φαίνεται να έχει κάποιο σκοπό να εκπληρώσει. Ο Πρωταγόρας εξηγεί τελολογικά τον «νόμο της αναπλήρωσης» στη φύση.

18. Δύναμη χωρίς ταχύτητα: ιπποπόταμος, ταχύτητα: ελάφι, με όπλα: σκαντζόχοιρος, διαφυγή με φτερά: χελιδόνια, υπόγεια κατοικία: τυφλοπόντικας, μεγάλο μέγεθος: καμηλοπάρδαλη, πυκνά τριχώματα και στερεά δέρματα: πρόβατο, οπλές και άναιμα δέρματα: σκύλος, φυτοφάγα: αντιλόπη, σαρκοφάγα: λιοντάρι

19. σῴζω, σωτηρία: Το ρήμα σῴζω σημαίνει σώζω από τον θάνατο, διατηρώ στη ζωή, διαφυλάττω κάτι σώο και ολόκληρο. Ο Πρωταγόρας αναφέρεται στην σωτηρίαν των διαφόρων ειδών του ζωικού βασιλείου (και του ανθρώπου) δηλώνοντας τους τρόπους με τους οποίους αποφεύγεται η εξαφάνισή τους. Η λογική της σωτηρίας των ειδών θυμίζει σύγχρονες οικολογικές αρχές. (Σχ. Φ. Υ)

20.Ο μύθος του Πρωταγόρα είναι ένας κοσμογονικός μύθος, καθώς δείχνει την πορεία του ανθρώπινου γένους από τη δημιουργία του μέχρι την ανάπτυξη πολιτισμού. Είναι ένας αισιόδοξος πολιτιστικός μύθος γιατί εκφράζει μια αισιόδοξη άποψη για την εξέλιξη του ανθρώπου, σε αντίθεση με άλλους μύθους του Ησίοδου ή της Παλαιάς Διαθήκης ή του Πλάτωνα, όπου ο άνθρωπος με δική του ευθύνη εκπίπτει από το «χρυσούν» γένος στο «σιδηρούν», από την μακαριότητα του παραδείσου στον σκληρό αγώνα για την επιβίωση. Στον μύθο του σοφιστή Πρωταγόρα αντίθετα βλέπουμε τον άνθρωπο να βρίσκεται στην αρχή της δημιουργίας σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τα άλλα θνητά όντα, αλλά χάρη στα δώρα αρχικά του Προμηθέα, τη φωτιά και την έντεχνη σοφία, και του Δία στη συνέχεια, την αιδώ και τη δίκη, θα ακολουθήσει, στηριγμένος στις δυνατότητές του,  ανοδική πορεία, θα κατακτήσει τη θρησκευτική πίστη και την γλωσσική επικοινωνία, θα αναπτύξει την τεχνολογία και την πολιτική αρετή.

21. Οι θεοί είναι αυτοί που δίνουν τα γενικά χαρακτηριστικά στα θνητά πλάσματα. Η Μοίρα έχει καθορίσει τον ακριβή χρόνο της γένεσής τους. Οι δύο Τιτάνες επιφορτίζονται με το χρέος να εφοδιάσουν τα θνητά γένη με όλα τα χαρακτηριστικά που τους είναι αναγκαία, για να επιβιώσουν. Ο Προμηθέας μάλιστα στη συνέχεια θα προσφέρει στους ανθρώπους εκείνα τα στοιχεία που θα είναι απαραίτητα για την επιβίωση και την ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού και ο Δίας αυτά που θα βοηθήσουν στη συγκρότηση βιώσιμων κοινωνιών και στην ανάπτυξη ηθικοπνευματικού πολιτισμού. Ο Πρωταγόρας ήταν αγνωστικιστής. Στο έργο του Περί θεών έλεγε ότι για τους θεούς δεν ξέρει αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν ούτε ποια είναι η μορφή τους, καθώς πολλά εμποδίζουν αυτή τη γνώση, δηλαδή η άδηλη φύση των θεών και η συντομία της ανθρώπινης ζωής. Με αυτό το δεδομένο προκαλεί εντύπωση η παρουσία των θεών στο μύθο του, ωστόσο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι συμβολική και αλληγορική. Ο Δίας συμβολίζει τη νομοτέλεια που διέπει το σύμπαν και η οποία καθορίζει τις σχέσεις όλων των όντων μεταξύ τους, ενώ οι Τιτάνες και ο Ερμής που θα παρουσιαστεί στη συνέχεια του μύθου συμβολίζουν τα εκτελεστικά όργανα αυτής της νομοτέλειας. Εξάλλου, ο Πρωταγόρας, χωρίς να αποφαίνεται για την ύπαρξη ή μη των θεών, θεωρούσε τη θρησκεία και το θρησκευτικό συναίσθημα βασικό ανθρωπολογικό δεδομένο με σημαντική θέση μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Τέλος η παρουσία τους δίνει αμεσότητα, παραστατικότητα και ενάργεια στη μυθική αφήγηση και στον λόγο του σοφιστή.

22.Στον μύθο του Πρωταγόρα δεν αναφέρονται ούτε η γένεση των θεών, όπως στη Θεογονία του Ησίοδου, ούτε η γένεση του  σύμπαντος, όπως στην Παλαιά Διαθήκη. Αντίθετα όλο το ενδιαφέρον στρέφεται στον άνθρωπο, από τη στιγμή που οι θεοί δίνουν σε αυτόν και σε όλα τα θνητά όντα τα γενικά τους χαρακτηριστικά κι αναθέτουν στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα τον πλήρη εξοπλισμό τους. Αυτή η μεταφορά του ενδιαφέροντος από τους θεούς και το σύμπαν στον άνθρωπο δείχνει την ανθρωποκεντρική προσέγγιση του μύθου.

23.Η τυπική παραμυθική αρχή που θυμίζει νεοελληνικό παραμύθι, η δύναμη της μοίρας, το πλάσιμο στο εσωτερικό της γης από υλικά σαν το χώμα και τη φωτιά ενισχύουν τον μυθικό χαρακτήρα της αφήγησης. Η χρήση του ευθέος λόγου στο διάλογο των δύο Τιτάνων προσδίδει αμεσότητα και δραματικότητα. Οι λεπτομέρειες στην περιγραφή της διανομής των ιδιοτήτων από τον Επιμηθέα πειστικότητα. Χαρακτηριστική είναι και η εναλλαγή των ρημάτων που περιγράφουν τη διανομή, τα οποία δείχνουν τους διαφορετικούς στόχους του Επιμηθέα. Η ποιητική διάθεση, τα αρκετά ασύνδετα σχήματα, η παρατακτική σύνδεση όπου κυριαρχεί το αντιθετικό ζεύγος «μέν-δε», το πρωθύστερο σχήμα «κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι», το χιαστό σχήμα «τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας - ἔστι δ’ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν / τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε - τοῖς δ’ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν», η παρήχηση «ολιγογονίαν...πολυγονίαν...γένει) και ο γοργός ρυθμός δείχνουν ένα λόγο φροντισμένο και ελκυστικό, αλλά και απλό κι ανεπιτήδευτο. Δημιουργείται μπροστά στα μάτια μας μια εξαίσια οπτική, κινητική και ακουστική εικόνα του Τιτάνα που εργάζεται στον εφοδιασμό κι εξοπλισμό των θνητών όντων. Ο μύθος μας εντυπωσιάζει με την απλότητα και τη φυσικότητά του.

24.παραιτεῖται (Ν.Ε. αποχωρώ με τη θέλησή μου από κάπου, εγκαταλείπω ένα αξίωμα / Α.Ε. ζητώ χάρη), ἐπίσκεψαι (Ν.Ε. μετάβαση σε κάποιο άλλο τόπο / Α.Ε. εξέταση, μελέτη), εὐλάβεια (Ν.Ε. λατρεία για κάτι ιερό, προσήλωση /Α.Ε. προσοχή, πρόβλεψη), ἐπήρκεσε (Ν.Ε. είμαι αρκετός / Α.Ε. παρέχω σε ικανοποιητικό βαθμό), ὥρας (Ν.Ε. διάστημα ίσο με 1/24 της ημέρας, συγκεκριμένη χρονική στιγμή / Α.Ε. ὥρα [η λέξη παράγεται από την ίδια ινδοευρωπαϊκή ρίζα από την οποία στα αγγλικά παράγεται η λέξη year, το έτος]: α) ορισμένος χρόνος, χρονική περίοδος που ορίζεται από τους φυσικούς νόμους, περίοδος του έτους, του μήνα, της ημέρας. β) εποχή του έτους [οι αρχαίοι Έλληνες διέκριναν τρεις εποχές του χρόνου: το ἔαρ, δηλαδή την άνοιξη, το θέρος, δηλαδή το καλοκαίρι, και τον χειμῶνα, ενώ τὴν ὀπώραν, το φθινόπωρο, τη θεωρούσαν μάλλον ως ακμή του καλοκαιριού]. η ακμή του έτους. μέρος της ημέρας ή του ημερονυκτίου. Επειδή η λέξη χρησιμοποιόταν ιδιαίτερα για να δηλώσει την καλύτερη εποχή του χρόνου, κατέληξε επίσης να σημαίνει, όπως η λέξη καιρός, την κατάλληλη ώρα, τη σωστή στιγμή, όπως ακόμα και την καλή στιγμή της ζωής του ανθρώπου, δηλαδή τη νεότητα. Στη μυθολογία, οι Ώρες, κόρες του δία και της θέμιδος, ήταν τρεις: η Ευνομία, η δίκη και η Ειρήνη, προστάτευαν δε τις εποχές του έτους και τους καρπούς κάθε εποχής, και θεωρούνταν αιτίες της ωριμότητας και της τελειότητας όλων των φυσικών πραγμάτων, κυρίως δε της ακμής και της ομορφιάς του ίδιου του ανθρώπου. (Σχ. Φ. Λ.)

25.γενέσεως à Κατάγεται από αριστοκρατική γενιά, ἐπίσκεψαι à Σκοπός της ζωής του ήταν τα χρήματα, ἐπήρκεσε à Μέσα στην κρίση δεν υπήρχε επάρκεια αγαθών, ἰοῦσιν à Μπήκα στο μετρό χωρίς εισιτήριο, ἀμφιεννὺς à Ο ιερέας φορούσε τα χρυσά του άμφια.

26.Κοινά σημεία: Η θεωρία του αυτοχθονισμού, ο σημαντικός ρόλος των θεών. Διαφορές: Απαισιόδοξη οπτική της πορείας του ανθρώπου. (*Θα πούμε περισσότερα στην επόμενη ενότητα)