Κριτήριο Αξιολόγησης Νεοελληνική Γλώσσα Λογοτεχνία Γ' Λυκείου Ανθρώπινα Δικαιώματα

Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου

Κριτήριο Αξιολόγησης

Κείμενο Ι

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

ΤΗΣ ΦΏΤΕΙΝΗΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑ, Κοινωνιολόγου Υγείας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Αμνηστίας

Σχεδόν 100 χρόνια μετά την Ισπανική γρίπη του 1918 που μέτρησε πάνω από 50 εκατομμύρια νεκρούς, σήμερα, το 2020 η παγκόσμια κοινότητα βιώνει με τον ιό SARS-CoV-2  μία σύγχρονη πανδημία. Οι πολιτικές υγείας και οι γενικότερες πολιτικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της δοκιμάζονται, ενώ παράλληλα εγείρονται πολλοί προβληματισμοί και όχι μόνο σε υγειονομικό αλλά και σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο.

Παρά το γεγονός ότι από το σύνολο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και τις κυβερνήσεις των χωρών που πλήττονται, ο τρόπος που προκρίνεται στην προσπάθεια για την ανακάλυψη εμβολίου και αποτελεσματικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση της νόσου Covid-19 είναι οι κλινικές μελέτες, οι γνώσεις των μη ειδικών για την όλη  διαδικασία των κλινικών μελετών και τις πιθανές συνέπειες και επιπτώσεις τους σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν ασαφείς. Ξεκινώντας από το ότι η ακριβής μετάφραση του όρου, “clinical trials”, δεν είναι “κλινικές μελέτες” αλλά “κλινικές δοκιμές” αποκαλύπτεται το ότι η διαδικασία δεν περιλαμβάνει απλώς τη συμμετοχή σε μία έρευνα αλλά σε έναν πειραματισμό με υποκείμενο τον άνθρωπο. Στον χώρο της έρευνας με υποκείμενο τον άνθρωπο, έχουν καταγραφεί ιστορικά επανειλημμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κυρίως μάλιστα όταν πεδίο εφαρμογής της αποτέλεσαν ευάλωτες ομάδες πληθυσμών. Σταθμό στην κοινωνική ευαισθητοποίηση για τον πειραματισμό στον άνθρωπο υπήρξαν τα εγκληματικά πειράματα των Γερμανών ναζί κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά το τέλος του πολέμου αυτού, σε μία από τις “Δίκες της Νυρεμβέργης”, σε αυτήν που έμεινε στην ιστορία ως η “Δίκη των Γιατρών”, δικάστηκαν οι υπεύθυνοι γιατροί για τον ανήθικο πειραματισμό σε ευάλωτες ομάδες κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Από τη δίκη αυτή προέκυψε και ο ιστορικός “Κώδικας της Νυρεμβέργης” (1949) με δέκα αρχές στις οποίες οφείλει σεβασμό η βιοϊατρική έρευνα. Στις αρχές αυτές περιλαμβάνονται οι αρχή της συναινετικής, ενήμερης και μη εξαναγκαστικής συμμετοχής, η υποχρέωση για επιστημονική τεκμηρίωση του πειραματισμού αλλά και για συμπεριφορά σεβασμού προς τους συμμετέχοντες. Δυστυχώς η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ευάλωτων πληθυσμών μέσω “επιστημονικών” πειραματισμών δεν τελείωσε με τα εγκλήματα των ναζί. Τα προσεχή χρόνια, αρνητικό ιστορικό σταθμό αποτέλεσε  η μελέτη Tuskegee.  Η συγκεκριμένη μελέτη διεξήχθη από το 1932 έως το 1972 στην πόλη Τάσκεγκι της Αλαμπάμα από την Αμερικανική κυβέρνηση σε άπορους,  αφροαμερικανούς για την παρατήρηση της σύφιλης σε ασθενείς οι οποίοι δεν ελάμβαναν καμία θεραπεία. Παραμένει ακόμη “αίνιγμα” γιατί οι ασθενείς αφέθηκαν χωρίς θεραπεία ακόμη και μετά το 1943 και την εκτεταμένη χρήση της αποτελεσματικής και για τη σύφιλη πενικιλίνης. Για τον εγκληματικό αυτό πειραματισμό απλώς απολογήθηκε προς τα ζώντα  θύματα και τους συγγενείς τους στις 16 Μαϊου 1997 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον. Αλλά και πιο πρόσφατα, πολλές καταγγελίες έχουν γίνει για ανήθικους πειραματισμούς στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Η ανθρώπινη ύπαρξη οφείλει να προηγείται πάντα κάθε αμφίβολης επιστημονικής προόδου ενώ δεν θα πρέπει ποτέ να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι υπάρχουν άτομα και πληθυσμοί περισσότερο ευάλωτοι, για τους οποίους απαιτείται ιδιαίτερη μέριμνα και προστασία. Ειδικά όσον αφορά στη βιοϊατρική έρευνα στον άνθρωπο, η ευαλωτότητα παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στον χώρο της, οποιοδήποτε άτομο ή ομάδα θεωρείται ευάλωτη όταν υπάρχουν στοιχεία, ακόμη και υποψίες, ότι δεν έχει συναινέσει μετά από ουσιαστική ενημέρωσή για τη συμμετοχή αυτή. Προσεγγίζοντας τη σημερινή πανδημία, σήμερα, με στόχο την ανακάλυψη θεραπευτικής αντιμετώπισης για την COVID -19, στη βάση δεδομένων για τις κλινικές δοκιμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, ICTRP) από τις αρχές του έτους έως και  τις 24 Μαρτίου 2020, ήταν δηλωμένες 536 διεθνείς κλινικές δοκιμές και λίγες μέρες αργότερα, δηλαδή σε λιγότερο από τρείς μήνες, ο αριθμός αυτός άγγιζε τις 6003. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι λόγω “συνωστισμού” η πύλη αναζήτησης ICTRP* συνήθως δεν είναι προσβάσιμη για άντληση πληροφοριών από το κοινό. Στη διεθνή βιοϊατρική κοινότητα είναι γνωστό ότι η έρευνα για ανακάλυψη νέων θεραπευτικών διαδικασιών είναι επίπονη, πολύχρονη και συχνά υψηλής επικινδυνότητας για την ασφάλεια των συμμετεχόντων. Στην περίπτωση της επιδημίας Covid-19, οι πολύχρονες ερευνητικές διαδικασίες στο όνομα της ανάγκης για άμεση εξεύρεση της πολύτιμης θεραπείας συρρικνώνονται και όχι μόνο χρονικά, με ισχυρή πιθανότητα για πολύ δυσάρεστες επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα, επιπτώσεις που δεν θα κοινοποιηθούν ίσως ποτέ από τα ΜΜΕ και τις κυβερνήσεις.

Πόσο ασφαλής μπορεί να αισθάνεται ένας ασθενής που ακόμη και αν δεν προανήκε σε ευάλωτη ομάδα καλείται να υπογράψει για συμμετοχή του σε ένα πείραμα έξω από το θάλαμο της ΜΕΘ; Πόσο ασφαλής είναι ένα υγιής εθελοντής όταν προφανώς από ανάγκη της οικονομικής αποζημίωσης «στρατολογείται» σε έρευνα για ανακάλυψη ενός εμβολίου για τον Covid-19; Αλλά και πόσο έτοιμη είναι η κοινωνία και οι θεσμοί της να λειτουργήσουν ως προστατευτικός ιστός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

* διεθνής πλατφόρμα μητρώων κλινικών μελετών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

https://www.amnesty.gr/ebooks/23351/agonas-se-kairoys-avevaiotitas-anthropina-dikaiomata-pandimia

Κείμενο ΙΙ

Συγκλονιστικός o Γιάννης Αντετοκούνμπο - Πρωτοστάτησε σε διαδήλωση κατά της αστυνομικής βίας

Σε πορεία διαμαρτυρίας εναντίον του ρατσισμού συμμετείχε ο Γιάννης Αντετοκούνμπο και τα αδέρφια του, τονίζοντας πως ήρθε η ώρα για αλλαγή και δικαιοσύνη.

Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο κατέβηκε στο κέντρο του Μιλγουόκι και διαδήλωσε μαζί με τα αδέρφια του, Θανάση και Αλέξανδρο, τη μητέρα τους Βερόνικα, τη σύντροφό του Μαράια Ρίντλσπριγκερ και το γιο τους, Λίαμ.

Στο πλευρό τους ήταν και αρκετοί παίκτες των Μπακς, όπως οι Μπρουκ Λόπεζ, Φρανκ Μέισον, Στέρλινγκ Μπράουν και Ντόντε Ντι Βιντσέντζο.

«Θέλουμε αλλαγή, θέλουμε δικαιοσύνη και αυτό θα κάνουμε. Θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν στο Μιλγουόκι και να μην φοβούνται να περπατήσουν στους δρόμους. Πώς θα νιώσουν τα παιδιά μου, όταν μετά από χρόνια, δουν όλους όσοι έχουν πεθάνει από το ρατσισμό; Θα έχουν μίσος στην καρδιά τους και δεν το θέλω αυτό. Δεν έχει σημασία το χρώμα, είμαστε όλοι άνθρωποι. Δεν το κάνουμε αυτό για δημοσιότητα, δεν με νοιάζει, απλά σας αγαπώ και θέλω να δείτε ότι είμαι εδώ μαζί σας», είπε ο Greek Freak.

https://www.alfavita.gr/koinonia/324367_sygklonistikos-o-giannis-antetokoynmpo-protostatise-se-diadilosi-kata-tis?fbclid=IwAR0rqU61H4ysFo1GNHrlsjszSu-RCKbmWOdmd8wF2b6JqvTk1JwUmJQVOYU

Κείμενο ΙΙΙ

Το έργο του Όργουελ 1984 περιγράφει την ιστορία ενός ανθρώπου, του Ουίνστον Σμιθ, στον εφιαλτικό κόσμο της Ωκεανίας, μιας χώρας που βρίσκεται κάτω από ένα δυστοπικό απολυταρχικό καθεστώς, στο οποίο όλοι οι κάτοικοι βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση μέσα από διαδραστικές τηλεοθόνες, οι οποίες υπάρχουν παντού, σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Ο πολιτικός ηγέτης, ο Μεγάλος Αδελφός, και οι μυστικές υπηρεσίες ελέγχουν κάθε πτυχή της ζωής και της καθημερινότητας των ανθρώπων. https://el.wikipedia.org/wiki/1984_(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%B1)

Ήταν νωρίς ακόμα το πρωί κι ο Ουίνστον βγήκε απ’ το γραφείο του να πάει στην τουαλέτα.

Μία μοναχική σιλουέτα ερχόταν προς το μέρος του απ’ την άλλη άκρη του μακρόστενου διαδρόμου. Ήταν η μελαχρινή κοπέλα. Είχαν περάσει τέσσερις μέρες αφ’ ότου την είχε συναντήσει εκείνο το βράδυ έξω απ’ το παλαιοπωλείο. Καθώς πλησίαζε, είδε πώς το δεξί της χέρι κρεμόταν απ’ τον ώμο της σ’ έναν επίδεσμο, που δε διακρινόταν από μακριά, γιατί είχε το ίδιο χρώμα με τη φόρμα της. Φαίνεται θα είχε χτυπήσει το χέρι της καθώς χειριζόταν ένα από αυτά τα μεγάλα καλειδοσκόπια όπου σκάρωναν τις υποθέσεις των μυθιστορημάτων. Συνέβαιναν συχνά τέτοια ατυχήματα το Τμήμα Φαντασίας.

Δεν θα τους χώριζαν πάνω από τέσσερα μέτρα, όταν η κοπέλα σκόνταψε κι έπεσε κάτω φαρδιά – πλατιά. Έβγαλε μία δυνατή κραυγή πόνου. Θα πρέπει να έπεσε κατευθείαν πάνω στο χτυπημένο χέρι της.

Ο Ουίνστον κοντοστάθηκε. Η κοπέλα σηκώθηκε στα γόνατα, το πρόσωπό της είχε γίνει άσπρο σαν κιμωλία και το στόμα της φάνταζε πιο κόκκινο από ποτέ. Τα μάτια της τον κοίταζαν με μία παρακλητική έκφραση που έμοιαζε πιο πολύ με φόβο παρά με πόνο.

Μία περίεργη συγκίνηση δόνησε την καρδιά του Ουίνστον. Μπροστά του βρισκόταν ένας εχθρός που προσπαθούσε να τον σκοτώσει· μπροστά του όμως βρισκόταν επίσης ένα ανθρώπινο πλάσμα που πονούσε και ίσως είχε σπάσει και κανένα κόκαλο. Ενστικτωδώς, είχε κι όλας προχωρήσει να τη βοηθήσει. Τη στιγμή που την είδε να πέφτει πάνω στο δεμένο χέρι της, ένιωσε σαν να πονούσε ο ίδιος.

─ «Χτυπήσατε;» τη ρώτησε.

─ «Δεν είναι τίποτα. Το χέρι μου. Σε’ ένα λεπτό θα είμαι καλά».

Μιλούσε σαν να είχε ταχυπαλμία. Ήταν πραγματικά κατάχλωμη.

─ «Μήπως έχει σπάσει τίποτα;»

─ «Όχι, είμαι εντάξει. Με πόνεσε για λίγο, αυτό είν’ όλο». Του άπλωσε το ελεύθερο χέρι της κι αυτός τη βοήθησε να σηκωθεί. Το χρώμα της ξαναήρθε στο πρόσωπο και φαινόταν πολύ καλύτερα.

─ «Δεν είναι τίποτα», ξαναείπε βιάστηκα. «Χτύπησα λίγο στον καρπό. Ευχαριστώ σύντροφε». 

Και μ’ αυτά τα λόγια, προχώρησε γρήγορα - γρήγορα στην κατεύθυνση που είχε πάρει σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Όλη αυτή η σκηνή δεν κράτησε πάνω από μισό λεπτό. Να μην αφήνεις τα αισθήματά σου να φαίνονται ήταν μία συνήθεια που είχε γίνει ένστικτο, και εξ άλλου, όσο κράτησε το επεισόδιο, στεκόταν ακριβώς μπροστά στην τηλεοθόνη. Παρ’ όλ’  αυτά όμως, ήταν πολύ δύσκολο στον Ουίνστον να μην προδώσει μία στιγμιαία έκπληξη, γιατί μέσα στα δευτερόλεπτα μεσολάβησαν όσο τη βοηθούσε να σηκωθεί, η κοπέλα είχε γλιστρήσει κάτι στο χέρι του. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι το είχε κάνει σκόπιμα. Ήταν κάτι μικρό και επίπεδο. Καθώς περνούσε απ’ την πόρτα της τουαλέτας το έβαλε στην τσέπη του και το ψαχούλεψε με την άκρη των δακτύλων του. Ήταν ένα κομματάκι χαρτί διπλωμένο στα τέσσερα.

Όσο στεκόταν στο ουρητήριο, κατάφερε να το ξεδιπλώσει με τα δάχτυλα του. Χωρίς αμφιβολία θα υπήρχε γραμμένο μέσα κάποιο μήνυμα. Για μία στιγμή μπήκε στον πειρασμό να πάει σε μία τουαλέτα και να το διαβάσει αμέσως. Αλλά αυτό θα ήταν σκέτη τρέλα, το ήξερε. Εκεί ήταν πιο σίγουρο από οπουδήποτε αλλού ότι οι τηλεοθόνες σε παρακολουθούσαν συνεχώς.

Γύρισε στο γραφείο του, κάθισε, και με μια αδιάφορη κίνηση, έριξε το χαρτάκι ανάμεσα στα άλλα που ήταν πάνω στο γραφείο. Ύστερα φόρεσε τα γυαλιά του και τράβηξε κοντά του το φωνόγραφο. «Πέντε λεπτά», είπε μέσα του, «πέντε λεπτά το λιγότερο!». Ευτυχώς που η δουλειά που είχε να κάνει ήταν δουλειά ρουτίνας· έπρεπε να διορθώσει ένα μακρύ κατάλογο με αριθμούς, πράγμα που δε χρειαζόταν μεγάλη προσοχή.

Ό,τι και να ήταν γραμμένο στο χαρτί, θα πρέπει να είχε πολιτική σημασία. Απ’ ό,τι μπορούσε να προβλέψει, υπήρχαν δύο πιθανότητες. Η μία, που του φαινόταν πιο λογική, ήταν πως το κορίτσι ήταν πράκτορας της Αστυνομίας της Σκέψης, όπως ακριβώς το φοβόταν. Δεν ήξερε γιατί η Αστυνομία Σκέψης είχε διαλέξει αυτόν τον τρόπο τα στέλνουν τα μηνύματά της, αλλά θα είχε τους λόγους της. Αυτό που ήταν γραμμένο στο χαρτί μπορεί να ήταν μία απειλή, μία κλήση, μία διαταγή να αυτοκτονήσει, μία οποιαδήποτε παγίδα. Αλλά υπήρχε σε μία άλλη πιο τρελή πιθανότητα που του ερχόταν συνεχώς στο μυαλό παρ’ όλο που προσπαθούσε μάταια να τη διώξει: ήταν, πως όχι, το μήνυμα δεν προερχόταν απ’ την Αστυνομία της Σκέψης, αλλά από κάποια μυστική οργάνωση. Ίσως η Αδελφότητα υπήρχε πραγματικά! Ίσως η κοπέλα ανήκε σε αυτήν! Χωρίς αμφιβολία αυτή η σκέψη ήταν παράλογη, αλλά πέρασε απ’ τη σκέψη του την ίδια στιγμή που ένιωσε αυτό το χαρτάκι μέσα στο χέρι του. Μερικά λεπτά αργότερα του ήρθε στο νου η άλλη, η πιο λογική εξήγηση. Κι ακόμα και τώρα μ’ όλο που το μυαλό του τού έλεγε πως το μήνυμα σήμαινε θάνατο -  εν τούτοις, δεν το πίστευε αυτό, και η  παράλογη ιδέα επέμενε, και η καρδιά του χτυπούσε, και με πολλή δυσκολία προσπαθούσε να κρατήσει τη φωνή του σταθερή, καθώς υπαγόρευε τους αριθμούς του στον φωνόγραφο.

Τύλιξε σε ρόλο όλη τη δουλειά που είχε τελειώσει και την έριξε στον αεροσωλήνα. Είχαν περάσει οχτώ λεπτά. Στερέωσε τα γυαλιά του στη μύτη του, αναστέναξε και τράβηξε κοντά του τον επόμενο σωρό από τα χαρτιά που είχε να δουλέψει και που πάνω σ’ αυτά βρισκόταν το χαρτάκι. Το ξεδίπλωσε. Με μεγάλα ακατάστατα γράμματα έγγραφε:

Σ’ αγαπώ.

Τζωρτζ Όργουελ, 1984, Εκδόσεις Κάκτος, 1978, σ. 109-111

Θέμα Α

Να δώσετε σε 60 περίπου λέξεις τους λόγους για τους οποίους η συντάκτρια του κειμένου Ι θεωρεί ότι θα πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη φροντίδα για τις ευάλωτες ομάδες στις έρευνες για την αντιμετώπιση του ιού covid -19. (Μον. 15)

Θέμα Β

1.    Αν θεωρήσουμε ότι η συγγραφέας του κειμένου Ι επιδιώκει στην δεύτερη παράγραφο του κειμένου να πείσει για κάτι το αναγνωστικό κοινό, ποιο θα έλεγες ότι είναι αυτό; Ποιους τρόπους χρησιμοποιεί για να πετύχει τον σκοπό της; Θεωρείς ότι τελικά κατορθώνει να σε πείσει; (Μον. 15)

2.   α) Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου Ι η συντάκτρια χρησιμοποιεί συνεχή ερωτήματα. Που αποσκοπεί με αυτή της την επιλογή και τι επιτυγχάνει με τη χρήση τους; (Μον. 5)

β) «Η ανθρώπινη ύπαρξη οφείλει να προηγείται πάντα κάθε αμφίβολης επιστημονικής προόδου ενώ δεν θα πρέπει ποτέ να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι υπάρχουν άτομα και πληθυσμοί περισσότερο ευάλωτοι, για τους οποίους απαιτείται ιδιαίτερη μέριμνα και προστασία». Στο παραπάνω απόσπασμα θεωρείς ότι η συντάκτρια μιλάει για κάτι που συμβαίνει σίγουρα ή εκφράζει τη δική της υποκειμενική γνώμη για αυτό; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου με στοιχεία του κειμένου. (Μον. 5)

3.   Μελετώντας παράλληλα τα κείμενα Ι και ΙΙ, θεωρείς ότι αναφέρονται σε ένα κοινό θέμα και ποιο είναι αυτό; Να στηρίξεις την απάντησή του με στοιχεία των κειμένων. (Μον. 15)

Θέμα Γ

Ποιο, κατά τη γνώμη σου, είναι το πιο σημαντικό θέμα που θίγει το κείμενο Γ; Να στηρίξεις την απάντησή σου σε στοιχεία του κειμένου και να εκφράσεις σύντομα τη δική σου άποψη πάνω σε αυτό. (150-200 λέξεις) (Μον. 15)

Θέμα Δ

Αξιοποιώντας δημιουργικά τα κείμενα Ι και ΙΙ, να συντάξεις μια ομιλία με θέμα την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτών που ονομάζουμε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και τους λόγους που καθιστούν αναγκαία την προστασία τους. Την ομιλία σκοπεύεις να απευθύνεις σε άλλους ανθρώπους της ηλικίας σου κατά τη διάρκεια ενός νεανικού φεστιβάλ στο οποίο θα εκπροσωπήσεις το σχολείο σου. (περίπου 350 λέξεις) (Μον. 30)

Ενδεικτικές απαντήσεις

Θέμα Α

Οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη φροντίδα για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στο θέμα των κλινικών δοκιμών για τον νέο ιό συνοψίζονται στα εξής: Πρώτον γιατί σε μικρό χρονικό διάστημα πολλαπλασιάστηκαν αυτές οι δοκιμές. Δεύτερον γιατί η επίσημη ενημέρωση του κοινού δεν είναι εύκολη και τρίτον επειδή περιορίζονται χρονικά σημαντικά οι έρευνες, λόγω της αμεσότητας της ανάγκης εξεύρεσης μιας θεραπείας.  

*παράγραφος 3

Θέμα Β

1.     Το θέμα για το οποίο προσπαθεί να πείσει η συντάκτρια του κειμένου είναι ο πιθανός κίνδυνος να παραβιαστούν βασικά δικαιώματα των εθελοντών που συμμετέχουν στις μελέτες για την εξεύρεση εμβολίου ή φαρμάκου για τον ιό covid -19. Η συντάκτρια θεωρεί υπαρκτό αυτόν τον κίνδυνο και για να στηρίξει την άποψή της χρησιμοποιεί αρχικά ένα επιχείρημα. Σε αυτό ξεκινά τη σκέψη της λέγοντας ότι  ο διεθνής όρος clinical trials δε δηλώνει τις κλινικές μελέτες, όπως αποδίδεται συχνά, αλλά τις δοκιμές, και καταλήγει ότι αυτό σημαίνει ότι είναι ισχυρό το στοιχείο του πειραματισμού πάνω σε ανθρώπους και μάλιστα για έναν ιό, για τον οποίο η παγκόσμια ιατρική κοινότητα ξέρει πολύ λίγα. Για να ενισχύσει την άποψή της στη συνέχεια αναφέρεται σε δύο ιστορικά παραδείγματα, στα φριχτά πειράματα των ναζί και στη μελέτη στην πόλη Τάσκεγκι στην Αμερική. Μάλιστα, τονίζει ότι αυτά τα πειράματα του παρελθόντος εφαρμόστηκαν στους πιο ευάλωτους της κάθε περίπτωσης, στους αιχμαλώτους των στρατοπέδων στην πρώτη και στους αφροαμερικανούς και στους άπορους στη δεύτερη. Ένας ακόμη τρόπος είναι ο επιστημονικός τόνος του λόγου της συντάκτριας, όπως φαίνεται όταν μιλά για τις δέκα αρχές της βιοϊατρικής έρευνας, ενώ συγχρόνως προχωρά σε έμμεσα επικριτικά σχόλια για την παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών που συμμετείχαν σε τέτοια πειράματα, όπως γίνεται φανερό στα σημεία που χαρακτηρίζει ως εγκληματικά τα πειράματα των ναζί ή εκφράζεται ειρωνικά όταν χαρακτηρίζει ως αίνιγμα την απουσία αξιοποίησης της πενικιλίνης για τη θεραπεία των πασχόντων από σύφιλη. Η συγγραφέας κατορθώνει να μας πείσει, καθώς αξιοποιεί μια πληθώρα τρόπων πειθούς, οι οποίοι απευθύνονται τόσο στη λογική του δέκτη όσο και στο συναίσθημά του. 

2.    α) Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου Ι η συντάκτρια χρησιμοποιεί τρία ερωτήματα, τα οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως ρητορικά, καθώς δεν δίνεται καμιά απάντηση, αφού αυτή μάλλον θεωρείται προφανής. Το πρώτο και το δεύτερο ερώτημα σχετίζονται με αυτούς που συμμετέχουν σε αυτές τις πειραματικές δοκιμές και αναρωτιέται η συντάκτρια αν υπάρχει η δυνατότητα σε αυτούς να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους, όταν στην πρώτη περίπτωση νιώθουν ότι κινδυνεύει η ζωή τους και στη δεύτερη όταν προσφέρουν τον εαυτό τους ως πειραματόζωο λόγω της φτώχειας. Το τρίτο ερώτημα αφορά την κοινωνία και τους θεσμούς της οι οποίοι δείχνουν ανήμποροι να προστατεύσουν τους κοινωνικά αδυνάτους. Με τα ερωτήματα αυτά η συγγραφέας προσπαθεί να προβληματίσει το αναγνωστικό της κοινό και να το αφυπνίσει πάνω σε αυτά τα τρία σημαντικά θέματα. Καθώς τα ερωτήματα αγγίζουν τόσο συναισθηματικά όσο και διανοητικά τον δέκτη, επιτυγχάνεται η συμπόρευσή του στη σκέψη του πομπού, μέσα από τη σιωπηρή αποδοχή των ισχυρισμών του και την τελική συμφωνία του.

β) Στο συγκεκριμένο χωρίο η σκέψη της συντάκτριας δεν παρουσιάζει μια αντικειμενική πραγματικότητα, αλλά εκφράζει την άποψή της για κάτι που πιστεύει η ίδια ότι είναι ανάγκη να γίνει. Αυτόν τον δεοντολογικό τόνο στο κείμενο δείχνει η τριπλή επανάληψη των σημασιολογικά συγγενών ρημάτων οφείλει να, δεν θα πρέπει ποτέ να και απαιτείται. Με το πρώτο δηλώνει ότι πρωταρχική αξία πρέπει να είναι η ανθρώπινη ζωή, με το δεύτερο ότι όλοι μας θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν γύρω μας ευάλωτα άτομα και με το τρίτο ότι είναι απόλυτη ανάγκη όλοι οι ευάλωτοι πληθυσμοί να γίνουν αντικείμενο ξεχωριστής φροντίδας. Βέβαια, μια μικρή παρατήρηση της γύρω πραγματικότητας μάς επιβεβαιώνει ότι η υποκειμενική θέση/πρόταση της συντάκτριας ακουμπά πάνω στην πραγματικότητα που ζούμε, στην οποία μεγάλοι πληθυσμοί ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, και στην αντίληψη μεγάλου μέρους του πληθυσμού της γης για την ανάγκη ύπαρξης κράτους/κοινωνίας πρόνοιας.

3.    Το κοινό θέμα των δύο κειμένων είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι παραβιάσεις τους σε διάφορες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και τέλος η ανάγκη προστασίας τους. Το πρώτο κείμενο αναφέρεται στα δικαιώματα του ανθρώπου που σχετίζονται με την πρόοδο, την επιστήμη και την τεχνολογία και το δεύτερο με τα δικαιώματα στη ζωή και στην ευημερία όλων, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματός τους ή τη φυλή στην οποία ανήκουν. Η συντάκτρια του πρώτου κειμένου επισημαίνει ότι οι ευάλωτοι πληθυσμοί, είτε αυτοί είναι φτωχοί είτε άρρωστοι είτε αιχμάλωτοι πολέμου, όπως φαίνεται στο ιστορικό παράδειγμα του ναζισμού, είναι αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο από όλους να «συναινέσουν» στη χρησιμοποίησή τους από την επιστήμη, ακόμα και με τίμημα την ίδια την υγεία και τη ζωή τους. Στο δεύτερο κείμενο παρουσιάζεται ο γνωστός μπασκετμπολίστας Γιάννης Αντετοκούμπο να συμμετέχει σε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον του φυλετικού ρατσισμού και σε μια σύντομη ομιλία του προς το συγκεντρωμένο πλήθος να παρουσιάζει τους αφροαμερικανούς ως την ευάλωτη κοινωνική ομάδα της αμερικανικής κοινωνίας, οι οποίοι ζουν μέσα σε καθεστώς φόβου και συχνά κινδυνεύει η ζωή τους.

Θέμα Γ

Το βασικότερο θέμα του αποσπάσματος είναι ο  περιορισμός των δικαιωμάτων των ανθρώπων, όπως φαίνεται μέσα από την ιστορία του Ουίνστον. Αυτός και η μελαχρινή κοπέλα δείχνουν να είναι ερωτευμένοι, αλλά φοβούνται να εκμυστηρευτούν φανερά τα συναισθήματά τους.  Το θέμα γίνεται φανερό μέσα από τον παντογνώστη αφηγητή, ο οποίος μπορεί να διεισδύει και στις πιο βαθιές σκέψεις των προσώπων, όπως φαίνεται στο σχόλιο για τον φόβο στα μάτια της γυναίκας (Τα μάτια της τον κοίταζαν με μία παρακλητική έκφραση που έμοιαζε πιο πολύ με φόβο παρά με πόνο). Ο φόβος προφανώς συνδέεται με το σχέδιό της να αποκαλύψει με το μυστικό σημείωμα τον έρωτά της στον Ουίνστον, παρότι αυτό δείχνει να απαγορεύεται. Ο τυπικός διάλογος μεταξύ των δύο προσώπων, ο οποίος εξαντλείται στα απολύτως απαραίτητα σχετικά με την υγεία της γυναίκας, αποκαλύπτει αυτό που η αφήγηση μας πληροφορεί λίγο μετά ότι η απόκρυψη των συναισθημάτων είχε γίνει ενστικτώδης συνήθεια. Η περιγραφή τέλος της διαδικασίας της εργασίας του Ουίνστον, μέσα στην οποία εντάσσεται με όλες τις προφυλάξεις η ανάγνωση του σημειώματος, δίνει με έμφαση όλο το κλίμα φόβου και ανελευθερίας. Το μυθιστόρημα είναι ένα έργο φαντασίας, ωστόσο θα μπορούσα να πω ότι ήδη στην εποχή μας η ανάπτυξη της τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης της προσωπικής ζωής των ανθρώπων.

*Το θέμα ενός κειμένου δεν μπορεί να είναι ποτέ μόνο ένα. Μάλιστα δυνητικά θα μπορούσε να είναι τόσα όσα και οι αναγνώστες του. Αυτό που έχει κυρίως σημασία είναι η κειμενική στήριξη της άποψης των μαθητών/τριών. 

Θέμα Δ

Οι μαθητές/τριες θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι σε μια ομιλία στην αρχή θα πρέπει να υπάρχει προσφώνηση που στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να είναι «Φίλες και φίλοι», καθώς η ομιλία απευθύνεται σε νεανικό ακροατήριο, και στο τέλος μια σύντομη επιφώνηση με ευχαριστίες.

Στην πρώτη παράγραφο καλό είναι να αναφερθούν οι λόγοι για τους οποίους εκφωνείται αυτή η ομιλία, δηλαδή η εκπροσώπηση του σχολείου στο νεανικό φεστιβάλ και τα θέματα της ομιλίας που είναι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και οι αιτίες της αναγκαιότητας της προστασίας τους.

Η δεύτερη παράγραφος θα αφιερωθεί στις πιο γνωστές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εδώ μπορούν να αξιοποιηθούν στοιχεία των δύο  πρώτων κειμένων για τη χρησιμοποίηση του ανθρώπου από την επιστήμη, τη φτώχεια και για τις φυλετικές διακρίσεις.

Η τρίτη παράγραφος στους λόγους για τους οποίους πρέπει να προστατευθούν τα δικαιώματα των ανθρώπων. Από τα κείμενα αναφοράς μπορούν να αξιοποιηθούν στοιχεία όπως ότι η ανθρώπινη ζωή είναι το σημαντικότερο αγαθό και γι’ αυτό πρέπει να έχει προτεραιότητα ή ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι, όπως φαίνεται στο σύντομο λόγο του Αντετοκούμπο.

Τόσο στη δεύτερη όσο και στην τρίτη παράγραφο οι μαθητές/τριες μπορούν να επεκταθούν και σε πεδία που δεν θίγονται στα δύο πρώτα κείμενα, ενώ σίγουρα μπορούν να βοηθηθούν και από το λογοτεχνικό κείμενο και να μιλήσουν για την παραβίαση των δικαιωμάτων στα αυταρχικά καθεστώτα.

Στην τελευταία παράγραφο καλό είναι να γίνει μια ανακεφαλαίωση των κύριων σημείων του κυρίου μέρους και να ακολουθήσει η επιφώνηση.

Το ύφος θα πρέπει να είναι ταιριαστό σε έναν νεανικό λόγο ο οποίος απευθύνεται επίσης σε νέους και καλό θα είναι σε κάποια σημεία της ομιλίας ο πομπός να κάνει σύντομες ανακεφαλαιώσεις και να απευθύνεται στο κοινό του.

*Οι μαθητές/τριες εννοείται ότι μπορούν να ακολουθήσουν μια διαφορετική παραγραφοποίηση.

Εναλλακτικές ερωτήσεις

Α) Πώς θα χαρακτήριζες το ύφος των κειμένων Ι και ΙΙ;

Β) Τι επιδιώκουν οι συγγραφείς των κειμένων Ι και ΙΙ;

Ενδεικτικές Απαντήσεις

Α) Το ύφος του κειμένου Ι είναι επίσημο κι επιστημονικό, ωστόσο είναι οικείο και προσιτό στον μέσο αναγνώστη. Μάλιστα λείπει η ουδετερότητα που συνήθως χαρακτηρίζει τα επιστημονικά κείμενα και διακρίνονται κάποια σημεία συναισθηματισμού. Χαρακτηριστικός επίσης είναι ο προτρεπτικός και ο δεοντολογικός τόνος. Το ύφος του κειμένου ΙΙ είναι οικείο και προσιτό. Χαρακτηρίζεται από συναισθηματισμό, στον οποίο συμβάλλει ιδιαίτερα ο εξομολογητικός χαρακτήρας του λόγου του Αντετοκούμπο.

Β) Το κείμενο Ι έχει ως στόχους να πληροφορήσει, να επιχειρηματολογήσει, να πείσει, αλλά και να καταγγείλει και να ευαισθητοποιήσει. Το κείμενο ΙΙ έχει ως κύριο στόχο να ευαισθητοποιήσει και να προτρέψει σε δράση εναντίον.

* Κάθε θέση θα πρέπει οι μαθητές/τριες να μπορούν να τις στηρίξουν με στοιχεία των κειμένων.