Νεοελληνική Γλώσσα Β' Λυκείου Θεωρία

Νεοελληνική Γλώσσα Β' Λυκείου

1.  Ειδικό Λεξιλόγιο

Εξειδικευμένοι, επιστημονικοί όροι.

Στόχος είναι η προβολή του ήθους του πομπού, η πειθώ, η αξιοπιστία, η ακρίβεια στη σκέψη και στο λόγο, η επισημότητα στο ύφος.

2.  Λειτουργίες της Γλώσσας

Αναφορική λειτουργία

1.     Ο πομπός απευθύνεται στη λογική του δέκτη και η γλώσσα λειτουργεί με λογικό τρόπο

2.   Το βάρος του πέφτει στην πληροφόρηση, αποσκοπεί, δηλαδή, στη μετάδοση μιας πληροφορίας

3.    Ενδιαφέρει η κατανόηση των νοημάτων και η σαφής πρόσληψη

4.    Η πραγματικότητα απεικονίζεται ρεαλιστικά, ο λόγος είναι αντικειμενικός

5.    Οι λέξεις χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά (δηλωτική χρήση της γλώσσας)

Ποιητική λειτουργία

1.    Ο πομπός απευθύνεται στο συναίσθημα του δέκτη

2.   Το βάρος πέφτει στη μορφή του μηνύματος και όχι στο περιεχόμενο

3.    Ενδιαφέρει η συναισθηματική διέγερση και η αισθητική απόλαυση

4.    Η πραγματικότητα απεικονίζεται υποκειμενικά

5.   Οι λέξεις χρησιμοποιούνται μεταφορικά (συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας)

6.    Ο λόγος γίνεται λογοτεχνικός

Παρατήρηση

Δεν πρέπει πάντα να ταυτίζεται η αναφορική λειτουργία με την κυριολεξία και η ποιητική με τη μεταφορά.

Πχ, Η ψυχική συρρίκνωση περιορίζει τους ορίζοντες του σύγχρονου ανθρώπου. Στη φράση χρησιμοποιούνται μεταφορές, αλλά η λειτουργία είναι αναφορική.

Πχ.  Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.

Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;

  Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν' απαντήσει,

  έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

Πρόκειται για στίχους του Λειβαδίτη. Ο λόγος είναι κυριολεκτικός, αλλά η λειτουργία είναι ποιητική. Υπάρχει εσωτερικός ρυθμός και εικονοποιητικός λόγος.

3.  Σημεία Στίξης

Τελεία: Χρησιμοποιείται στο τέλος μιας φράσης που έχει ολοκληρωμένο νόημα (πρότασης/περιόδου) και γίνεται διακοπή φωνής. Επίσης, σε συντομογραφίες και σε πολυψήφιους αριθμούς.

Άνω τελεία: Χρησιμοποιείται όταν τα μέρη μιας φράσης συνδέονται αντιθετικά ή  επεξηγηματικά, όταν η 2η ημιπερίοδος συμπληρώνει την 1η. Δείχνει ότι το νόημα δεν έχει ολοκληρωθεί. Δηλώνει παύση μικρότερη από την τελεία και μεγαλύτερη από το κόμμα. Είναι συχνή στα στοχαστικά δοκίμια, για να εντείνει τον προβληματισμό του αναγνώστη και προσδίδει έμφαση.

Κόμμα: Δηλώνει μικρή διακοπή, τοποθετείται μεταξύ ασύνδετων λέξεων, ασύνδετων όμοιων προτάσεων, πριν την επεξήγηση ή την παράθεση, πριν και μετά την κλητική προσφώνηση, μετά από ένα καταφατικό ή αρνητικό μόριο, μετά από κάποιο βεβαιωτικό επίρρημα, πριν και μετά τις δευτερεύουσες προτάσεις, εκτός από τις ειδικές, τις πλάγιες ερωτηματικές, τις βουλητικές και τις ενδοιαστικές και τις αναφορικές μη περιοριστικές.

Διπλή τελεία: πριν από φράσεις που αποδίδονται όπως ακριβώς ειπώθηκαν, πριν από ρήσεις, γνωμικά, από αρίθμηση, όταν δίνονται τα αποτελέσματα μιας πράξης, φαινομένου, προβλήματος, όταν αναλύονται, επεξηγούνται ή ερμηνεύονται φαινόμενα, όταν παρατίθενται όροι. Προσδίδει έμφαση σε αυτό που ακολουθεί.

Παύλα: Χρησιμοποιείται στο διάλογο για να δηλώσει την αλλαγή προσώπου ή για να κάνει εντονότερη μια αντίθεση.

Διπλή παύλα: Ανάμεσά τους τίθεται μια φράση που επεξηγεί τα γραφόμενα ή προσθέτει κάτι νέο και είναι απαραίτητο στοιχείο για την κατανόηση του λόγου. Συνήθως είναι πιο ισχυρό σημείο από την παρένθεση.

Παρένθεση: περιέχει μια φράση που επεξηγεί, διευκρινίζει ή συμπληρώνει, προσθέτει ένα νέο στοιχείο ή παρεμβάλλει ένα σχόλιο. Μπορεί επίσης να παραπέμπει σε κάποιο συγγραφέα ή έργο.

Κάθετη γραμμή: Τίθεται ανάμεσα σε λέξεις συνώνυμες ή με παραπλήσιο σημασιολογικό περιεχόμενο. Δίνει έμφαση στο λόγο.

Ενωτικό: Τοποθετείται σε διπλά ονόματα ή επώνυμα, στα αϊ, γερο, γρια, κυρά, μπάρμπα, θεια, παπα, μαστρο, όταν ακολουθούνται από κύριο όνομα, σε πολυσύνθετες λέξεις (πχ κοινωνικο-πολιτικός τομέας), σε λέξεις ίδιας πτώσης (πχ φράση-κλειδί), σε χρονικούς ή τοπικούς προσδιορισμούς (πχ πρωί-πρωί).

Εισαγωγικά: Δηλώνουν επανάληψη αυτούσιων λόγων άλλων, μορφές ευθύ λόγου, μεταφορική χρήση μιας έννοιας, ειρωνεία, δυσπιστία, αμφισβήτηση, ειδικό λεξιλόγιο, γλωσσικά ιδιώματα, τίτλους βιβλίων/ταινιών κ.λπ., επωνυμίες, έμφαση σε αυτό που λέγεται, λέξεις παλαιότερων γλωσσικών μορφών.

Ερωτηματικό: Είναι σχολιαστικό σημείο στίξης, εκφράζει προβληματισμό, απορία, επιδιώκει να αφυπνίσει, να κινήσει το ενδιαφέρον, να διεγείρει συναισθήματα, να δώσει έμφαση, ζωντάνια, παραστατικότητα. Συχνά εκφράζει αμφιβολία ή αμφισβήτηση, αγανάκτηση και αποδοκιμασία. Με το ερωτηματικό μπορεί να τίθεται μια παράκληση ή μια ρητορική ερώτηση.

Θαυμαστικό: Είναι επίσης σχολιαστικό σημείο στίξης. σημειώνεται μετά από επιφωνήματα και μετά από φράσεις που δηλώνουν έκπληξη, θαυμασμό, αποδοκιμασία ή επιδοκιμασία, χαρά, ανησυχία, απορία, ειρωνεία, αμφισβήτηση, υπερβολή, απαίτηση, αποφασιστικότητα.

Αποσιωπητικά: Δηλώνουν έκφραση συγκίνησης, ανησυχίας, προβληματισμού, αμφισβήτησης, δισταγμού, ειρωνείας, υπονοούμενου, υπαινιγμού, ειρωνείας ή έκφραση που δεν ολοκληρώθηκε επειδή διακόπηκε ο πομπός ή ήταν συγκινημένος. Επίσης, για να παραλειφθούν ομοειδείς όροι.

4.  Ενεργητική – Παθητική Σύνταξη

Ενεργητική σύνταξη

Τονίζεται το υποκείμενο της ενέργειας που δηλώνει το ρήμα, δίνει προφορικότητα και ζωντάνια, ο λόγος γίνεται πιο απλός και πιο εύστοχος επικοινωνιακά.

Παθητική σύνταξη

Τονίζεται το γεγονός, το αποτέλεσμα της ενέργειας. Ο λόγος γίνεται συνθετότερος, πιο επίσημος και απρόσωπος.

* Προσοχή στη μετατροπή από τη μια σύνταξη στην άλλη (ενεργητική σε παθητική: υποκείμενο = ποιητικό αίτιο, αντικείμενο = υποκείμενο, ρήμα παθητικής φωνής // παθητική σε ενεργητική: υποκείμενο = αντικείμενο, ποιητικό αίτιο = υποκείμενο, ρήμα ενεργητικής φωνής)

5.  Στοιχεία προφορικού λόγου

Ερωτήσεις: Προκαλούν προβληματισμό, απορία, ανησυχία, αγωνία.  Διεγείρουν την προσοχή. Ενέχουν ειρωνεία, αμεσότητα και έμφαση. Εκφράζουν αποδοκιμασία ή αμφιβολία / αμφισβήτηση. Επιτυγχάνουν συμπόρευση του αναγνώστη στη σκέψη του συγγραφέα και ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση του εφησυχασμένου δέκτη και τον  συγκινούν. Προσδίδουν προφορικότητα στο λόγο, υποκειμενικότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα, δραματικότητα, οικειότητα και αμεσότητα. Αναπτύσσουν ένα νοερό διάλογο με το δέκτη.

Λαϊκές λέξεις, καθημερινές που δίνουν προφορικότητα και οικειότητα, ενώ το μήνυμα και οι πληροφορίες γίνονται εύκολα κατανοητά. Εδώ περιλαμβάνονται και λέξεις της αργκό.

Τα πρόσωπα του ρήματος

α' ενικό: προσδίδει προσωπικό/εξομολογητικό τόνο, αμεσότητα και ζωντάνια στο ύφος, οικειότητα, υποκειμενικότητα, βιωματικότητα, αξιοπιστία.

β' ενικό: προσδίδει αμεσότητα και ζωντάνια, οικειότητα, παραινετικό/προτρεπτικό τόνο, αποστροφή/επικοινωνιακή διάθεση, δραματικότητα/θεατρικότητα.

β' πληθυντικό: προσδίδει παραίνεση και διάθεση προτροπής, αμεσότητα, οικειότητα πομπού-δέκτη, αμεσότητα, τόνο ευγένειας. Δηλώνει την παρουσία κοινού.

Σύνδεση των προτάσεων

Παρατακτική σύνδεση: Σύνδεση όμοιων προτάσεων. Οι προτάσεις παραμένουν ισοδύναμες και αυτοτελείς. Ο λόγος είναι απλός, λιτός, άμεσος. Υπάρχει ζωντάνια και προφορικότητα.

Ασύνδετο σχήμα: Όμοιοι όροι ή όμοιες προτάσεις που χωρίζονται με κόμμα. Ο λόγος γίνεται γοργός και απλός, το περιεχόμενο δίνεται συνοπτικά, ενώ συμβάλλει στη συγκινησιακή φόρτιση του δέκτη.

Μικροπερίοδος – Μακροπερίοδος Λόγος

Μικροπερίοδος λόγος: λόγος απλός, γοργός και λιτός. Τα νοήματα είναι εύκολα κατανοητά. Δίνεται έμφαση, ζωντάνια, αυθορμητισμός και παραστατικότητα στο λόγο. Το ύφος γίνεται προφορικό και οικείο.

Σημεία Στίξης

Χρήση παραδειγμάτων, αντιθέσεων, αναλογίας, αφηγήσεων, περιγραφών, χιούμορ, ειρωνείας

6. Συνοχή

* Όταν μιλάμε για συνοχή, εννοούμε τη μορφική - συντακτική σύνδεση των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων. Είναι η εξωτερική σύνδεση.

-          Επαναλήψεις λέξεων – φράσεων

-          Χρήση συνώνυμων όρων ή νοηματικά συγγενών κ.λπ. ( συνωνυμία, αντωνυμία, υπωνυμία, υπερωνυμία)

-          Χρήση αντωνυμιών (Αναφορά)

-          Χρήση γενικότερων όρων

-          Με τη χρήση ερωταποκρίσεων

-          Αντικατάσταση κάποιου όρου από άλλους που κατευθύνουν σε αυτόν (πχ οι μεν … οι δε) (Υποκατάσταση)

-          Παράλειψη λέξης ή φράσης που μπορεί να εννοηθεί εύκολα από όσα ειπώθηκαν ή θα ειπωθούν (Έλλειψη)

-          Χρήση διαρθρωτικών - μεταβατικών λέξεων που δηλώνουν (Σύζευξη):

·         Χρόνο (καταρχάς, έπειτα, συγχρόνως κ.λπ.)

·         Αντίθεση (αλλά, ωστόσο, όμως κ.λπ. )

·         Αιτιολόγηση (γιατί, αφού, καθώς κ.λπ.)

·         Αίτιο – αποτέλεσμα (για αυτόν το λόγο, με αποτέλεσμα κ.λπ.)

·         Συμπέρασμα (λοιπόν, επομένως, συνεπώς κ.λπ.)

·         Σκοπό (για να, να, προκειμένου να κ.λπ.)

·         Αναλογία (σαν, όπως, παρόμοια κ.λπ.)

·         Έμφαση (βέβαια, αδιαμφισβήτητα, οπωσδήποτε κ.λπ.)

·         Προσθήκη (επιπλέον, επίσης, άλλωστε κ.λπ.)

·         Αρίθμηση (πρώτο, δεύτερο, τέλος κ.λπ.)

·         Διάζευξη (είτε – είτε, ή)

·         Επεξήγηση (δηλαδή, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα κ.λπ.)

·         Παράδειγμα (για παράδειγμα, παραδείγματος χάριν, λόγου χάρη κ.λπ.)

·         Προϋπόθεση (εάν, εφόσον, υπό το όρο κ.λπ.)

Συνεκτικότητα

Είναι η εσωτερική σύνδεση των ιδεών – νοημάτων, η νοηματική συνάφεια μεταξύ προτάσεων, περιόδων, παραγράφων.

Μπορεί να υπάρχουν:

-          Σχέσεις χώρου ή χρόνου

-          Σχέση προβλήματος – λύσης

-          Σχέση αιτίου – αποτελέσματος

-          Σχέση υπόθεσης - συμπεράσματος

-          Σχέσης αντίθεσης

-          Σχέσεις σύγκρισης

-          Σχέσεις αναλογίας

-          Σχέση διατύπωσης άποψης – ανάλυσης κ.λπ.

-          Σχέσεις προσθήκης

7.  Δομή Παραγράφου

Θεματική περίοδος (δίνει το θέμα της παραγράφου)

Σχόλια/Λεπτομέρειες (οι επιμέρους ιδέες που στηρίζουν τη θεματική περίοδο)

Κατακλείδα (το συμπέρασμα που ολοκληρώνει το νόημα)

* Καμιά φορά η κατακλείδα λείπει, οπότε δηλώνουμε την απουσία της

* Μπορούμε επίσης να αναφερθούμε στις διαρθρωτικές λέξεις που ενώνουν τα μέρη της παραγράφου.

* Συνήθως η θεματική περίοδος βρίσκεται στην αρχή της παραγράφου. Μπορεί όμως και να βρίσκεται στη 2η ή 3η παράγραφο ή και στο μέσον ή στο τέλος της παραγράφου.

8.  Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

Ανάπτυξη με ορισμό

* Όταν πρόκειται για ορισμό πρέπει επιπλέον να μιλήσουμε για την οριστέα έννοια, το γένος, την ειδοποιό διαφορά. Η οριστέα έννοια βρίσκεται στην θεματική περίοδο. Ο ορισμός ξεκινά από την ένταξη της έννοιας στο γένος, δηλ. το σύνολο στο οποίο ανήκει και ολοκληρώνεται με την ειδοποιό διαφορά, δηλ. το γνώρισμα που τη διαφοροποιεί από τα άλλα είδη του γένους. Π.χ. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα, στο οποίο την εξουσία ασκεί ο λαός. Στον ορισμό μπορεί να παρουσιάζονται τα γνωρίσματα της οριστέας έννοιας (αναλυτικός ορισμός) ή να αναλύεται η διαδικασία γένεσής της (συνθετικός ή γενετικός ορισμός).
Ο ορισμός συμβάλλει στη διασάφηση των εννοιών. 

Ανάπτυξη με διαίρεση

* Όταν πρόκειται για διαίρεση, αναζητούμε τη διαιρετέα έννοια, τη διαιρετική βάση, τα μέρη της διαίρεσης. Η διαιρετέα έννοια, η διαιρετική βάση και τα μέρη βρίσκονται στη θεματική περίοδο, ενώ στα σχόλια παρουσιάζονται αναλυτικά όλα τα είδη. Συχνές οι φράσεις: πρώτον, δεύτερον, το ένα - το άλλο, ...τέλος κ.λπ
Η διαίρεση προσδίδει μεγαλύτερη σαφήνεια στο λόγο. 

Ανάπτυξη με παραδείγματα

* Τα παραδείγματα βρίσκονται στα σχόλια της παραγράφου. Βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα το γενικό περιεχόμενο της θεματικής περιόδου. Τα παραδείγματα είναι παρμένα είτε από την καθημερινή ζωή  είτε από την ιστορία. Πρέπει να είναι αποκαλυπτικά της θέσης της θεματικής περιόδου. Συχνές οι φράσεις: για παράδειγμα, λόγου χάρη κ.λπ. Όταν πρόκειται για παραδείγματα επισημαίνουμε ποια είναι αυτά και σε ποιο σημείο τα αναφέρει.
Τα παραδείγματα εκτός του ότι προσδίδουν ζωντάνια, παραστατικότητα και δραματικότητα, κάνουν σαφέστερες τις θέσεις του πομπού, καθώς διασαφηνίζονται δύσκολα σημεία, και λειτουργούν ως τεκμήρια, τα οποία στηρίζουν τα επιχειρήματά του ή ενισχύουν την προσπάθειά του να προσεγγίσει συναισθηματικά το δέκτη. 

Ανάπτυξη με σύγκριση - αντίθεση

* Όταν πρόκειται για σύγκριση - αντίθεση επισημαίνουμε τις συγκρινόμενες έννοιες και το αποτέλεσμα της σύγκρισης. Στη θεματική περίοδο παρουσιάζονται οι δύο όροι της σύγκρισης και η διαφοροποίησή τους. Στα σχόλια ή παρατίθενται τα χαρακτηριστικά του πρώτου και μετά του δεύτερου ή παρουσιάζονται ένα προς ένα τα αντίθετα χαρακτηριστικά τους. Ο συγκριτικός βαθμός και οι αντιθετικές λέξεις είναι βοηθητικά στη συνοχή.
Με τη σύγκριση-αντίθεση γίνονται σαφέστερες οι θέσεις του πομπού,  καθώς κατά τη σύγκριση αναλύονται επιμέρους παράμετροι των συγκρινόμενων καταστάσεων/εννοιών, ο λόγος περισσότερο δραματικός και τονώνεται το ενδιαφέρον του δέκτη. 

Ανάπτυξη με αιτιολόγηση

* Στη θεματική περίοδο διατυπώνεται μια κρίση. Τα σχόλια τεκμηριώνουν με την παράθεση επιχειρημάτων την κρίση της θεματικής περιόδου. Συχνές οι λέξεις: επειδή, γιατί, διότι, εφόσον, αφού κ.λπ. Αν δεν υπάρχει αιτιολογική λέξη, θα μπορεί να εννοηθεί εύκολα αν μετατρέψουμε τη θεματική περίοδο σε ερώτηση. Στην αιτιολόγηση αναφέρουμε τι αιτιολογεί και με ποιες προτάσεις.
Με την αιτιολόγηση ο πομπός κερδίζει σε πειστικότητα.

Ανάπτυξη με αίτιο - αποτέλεσμα

 * Και τα αίτια και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στη θεματική περίοδο, ενώ στα σχόλια εξηγείται η διαδικασία μετάβασης από το αίτιο στο αποτέλεσμα. Συχνές φράσεις είναι: εξαιτίας αυτού, με αποτέλεσμα κ.λπ. Στα αίτια - αποτελέσματα επισημαίνουμε ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αντίστοιχο αποτέλεσμά του.
Προβάλλονται οι βαθύτερες αιτιακές σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων.

Ανάπτυξη με αναλογία

* Στη θεματική περίοδο παραλληλίζονται δύο όροι. Στα σχόλια χρησιμοποιούνται εκτεταμένες παρομοιώσεις. Η αναλογία θα είναι είτε κυριολεκτική είτε μεταφορική. Στην αναλογία θα αναφέρουμε τα μέρη που μοιάζουν και ποια είναι η ομοιότητά τους. Εδώ βοηθούν οι παρομοιώσεις, οι μεταφορές και λέξεις που δείχνουν ομοιότητα: ανάλογα, όμοια, παρόμοια, έτσι και, όπως, σαν κ.λπ.
Με την αναλογία ο λόγος αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα, δραματικότητα. Διασαφηνίζεται το δύσκολο και το ανοίκειο μέσα από την ομοιότητά του με κάτι πιο οικείο στο δέκτη. 

Συνδυασμός μεθόδων

Χρησιμοποιούνται περισσότερες μέθοδοι.

Περίληψη

Όταν ο στόχος της περίληψης είναι να ενταχθεί σε μια δική μας εργασία, δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στον/στην συγγραφέα ή στο κείμενο.

Πχ. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του κειμένου που σας δίνεται ή το περιεχόμενο της 3ης και 4ης παραγράφου του κειμένου με σκοπό να εντάξετε το νέο δικό σας κείμενο στην εργασία σας.

Ακολουθούμε τη γνωστή πορεία σύνταξης μιας περίληψης:

Α) Βρίσκουμε το θέμα

Β) Κρατάμε σημειώσεις κατά παράγραφο: Βρίσκουμε τον πλαγιότιτλο της παραγράφου και τις σημαντικές λεπτομέρειες (είναι σημεία της παραγράφου που αιτιολογούν, αποδεικνύουν, επεξηγούν το θέμα του πλαγιότιτλου)

Γ) Συνδέουμε τις σημειώσεις μας, αλλάζοντας την αρχική έκφραση και προσέχοντας τη συνοχή και τη συνεκτικότητα (δηλαδή χρησιμοποιούμε διαρθρωτικές λέξεις-φράσεις και αποδίδουμε τη νοηματική σχέση μεταξύ τους, πχ αν πρόκειται για σχέση αιτίου – αποτελέσματος ή προβλήματος – λύσης)

Όταν ο στόχος είναι με το περιληπτικό κείμενο να ενημερώσουμε κάποιους άλλους για το περιεχόμενο του αρχικού κειμένου, τότε αναφερόμαστε στο κείμενο και τον/την συγγραφέα.

Πχ. Να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας στο πλαίσιο ενός μαθήματος ή μιας μαθητικής συνέλευσης ή να ενημερώσετε κάποιο φίλο σας, για παράδειγμα με ένα email ή μια ανάρτηση σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.

Σε αυτή την περίπτωση:

Α) Πρέπει να κατανοήσουμε την ιδιότητα του/της συγγραφέα, το είδος του κειμένου, τις συνθήκες και το σκοπό.

Β) Στη συνέχεια θα πρέπει να ξεκινάμε την περίληψη με την αναφορά σε αυτά (πχ ο αρθρογράφος αναφέρεται…, ο συγγραφέας στο δοκίμιό του πραγματεύεται…, ως ομιλητής στο συνέδριο ο…, σε μία συνέντευξή της η συγγραφέας…).

Γ) Ακολουθούν τα επόμενα γνωστά βήματα σύνταξης μιας περίληψης.

Όταν ζητείται περίληψη με το κριτήριο της εστίασης σε κάποιο ή κάποια σημεία του αρχικού κειμένου, τότε θα πρέπει πρώτα να βρούμε τα σωστά με βάση την εκφώνηση σημεία.

Πχ. Μπορεί να ζητούνται τα αίτια με τα οποία αιτιολογεί ο/η συγγραφέας μια συγκεκριμένη κατάσταση ή οι λύσεις που προτείνει για κάποιο θέμα.

Αυτές οι θέσεις μπορεί να βρίσκονται σε συγκεκριμένες παραγράφους/σημεία μέσα στο κείμενο ή να είναι διάσπαρτες μέσα σε αυτό.

Αυτό σημαίνει ότι:

Α) Οι μαθητές/τριες πρώτα θα πρέπει να εντοπίσουν σωστά αυτά τα σημεία.

Β) Στη συνέχεια ακολουθούμε τα γνωστά βήματα σύνταξης μιας περίληψης.

Γ) Οι μαθητές/τριες θα πρέπει να προσέξουν αν τους ζητείται πληροφοριακή περίληψη ή όχι.

Προσοχή

1.      Θα πρέπει να αποφεύγονται δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες, όπως επίσης και τα πολλά παραδείγματα.

2.       Δεν θα πρέπει να προδίδεται το νόημα του πρωτότυπου κειμένου.

3.      Οι μαθητές/τριες είναι αναγκαίο να μην χρησιμοποιούν αυτούσιες φράσεις του κειμένου, επαναλήψεις και προσωπικές κρίσεις.

4.        Η έκφραση θα πρέπει να είναι σαφής.

5.   Σημαντικό τέλος είναι να αποδίδεται η πορεία της σκέψεις του/της συγγραφέα, με φράσεις όπως: ο αρθρογράφος παίρνει ως αφορμή…, η δοκιμιογράφος διακρίνει…, ο ομιλητής εξηγεί…, ο συντάκτης της επιστολής συμπεραίνει…, η συγγραφέας προτείνει…

6.        Αν η περίληψη αφορά περισσότερα από ένα κείμενα, τότε ο/η μαθητής/τρια θα πρέπει να:

Α) να εντοπίσει τη «συνομιλία» των κειμένων, το κοινό θέμα στο οποίο αναφέρονται.

Β) να διακρίνει τη συμφωνία, την ασυμφωνία τους ή τη συμπληρωματικότητά τους.

Γ) να ξεκινήσει την περίληψη με το θέμα και την ανάλογη ή την αντίθετη θέση των συγγραφέων.

Δ) Στη συνέχεια να παρουσιάσει τις θέσεις των δύο κειμένων, ξεκινώντας από το πρώτο και περνώντας στη συνέχεια στο δεύτερο.