Λογοτεχνικά Ρεύματα Παρνασσισμός Συμβολισμός

Παρνασισμός – Συμβολισμός

Επιμέλεια: Βασιλική Σταμάτη Φιλόλογος

Παρνασσισμός

1.     Ξεκίνησε από μια ομάδα Γάλλων ποιητών ως αντίδραση στις συναισθηματικές υπερβολές του ρομαντισμού 2.     Οι παρνασσιστές δίνουν σημασία στη φόρμα του ποιήματος, κάτι που είχε αμεληθεί από τους  ρομαντικούς 3.     Ενδιαφέρονται για τη ρυθμική και μελωδική στιχουργία και για την καλλιέργεια έντεχνων στροφικών συμπλεγμάτων 4.     Προκρίνουν τη φόρμα του σονέτου 5.     Στρέφονται προς το αρχαιοελληνικό παρελθόν 6.     Δίνουν έμφαση στο απλό και το καθημερινό 7.     Επιζητούν μια ποίηση που να έχει τα χαρακτηριστικά της μουσικής, 8.     Η έμφαση που δίνουν στη μορφική τελειότητα, συχνά εξουδετερώνει τα «περιεχόμενα» του ποιήματος

Συμβολισμός

Α. Αντίδραση στο στόμφο του ρομαντισμού, στην απάθεια του παρνασσισμού, στην πιστότητα του ρεαλισμού και του νατουραλισμού. Υιοθέτησε ωστόσο εν μέρει κάποιες αρχές του παρνασσισμού και της καθαρής ποίησης Β. Μορφή   1.      Φαντασία, εφευρετικότητα   2.      Ασάφεια   3.      Μεταφορικός λόγος   4.      Πίστη ότι η ποίηση δημιουργεί μουσική και είναι η ίδια μουσική. Λέξεις µελωδικές   5.      Τόσο οι λέξεις όσο και η σύνταξη ξεφεύγουν από την καθημερινή τους λειτουργία και να είναι εξεζητημένες   6.      Χαλαρή οµοιοκαταληξία   7.      Ανοµοιοκατάληκτος ή ελεύθερος στίχος   8.      Πολλά και πρωτότυπα σχήµατα λόγου   9.      Ιδιόρρυθµη σύνταξη 10.      Νέο λεξιλόγιο 11.      Υπαινικτική και υποβλητική χρήση της γλώσσας: στα ποιήµατα υπάρχει ένα κλίµα ρευστό, θολό, ασαφές. Οι ιδέες και τα συναισθήµατα δε λέγονται καθαρά, αλλά υποβάλλονται µέσα από εικόνες. 12.      Επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων   Γ. Περιεχόμενο   1.      Οι συμβολιστές θεώρησαν ότι η αλήθεια στην τέχνη και γενικότερα μπορεί να προσεγγιστεί έμμεσα: η πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά είναι μια προσωρινή, απατηλή πραγματικότητα σε σχέση με την αλήθεια του αόρατου απόλυτου που μόνο η ποίηση μπορεί να συλλάβει.   2.      Ο ποιητής οραματιστής είναι προικισμένος με την ικανότητα να βλέπει πίσω και πέρα από τα αντικείμενα του πραγματικού κόσμου, την αλήθεια που κρύβεται στον ιδεατό κόσμο.   3.      Οι συµβολιστές δίνουν έµφαση στον εσωτερικό κόσµο των ανθρώπων. Τα αντικείµενα -πράγµατα του εξωτερικού κόσµου και τα στοιχεία της φύσης χρησιµοποιούνται ως σύµβολα, για να αποδώσουν τα συναισθήµατα, τις ψυχικές διαθέσεις τους. Το αντικείμενο μάλιστα, πρέπει απλά και μόνο να υποβάλλεται χωρίς να επεξηγείται.   4.      Κυριαρχεί η μελαγχολία, η απαισιοδοξία, η θλίψη.   5.      Υπάρχει διάθεση ονειροπόλησης και ρεμβασμού.   6.      Κυριαρχεί ο ιδεαλισμός και, σε πολλές περιπτώσεις ο μυστικισμός.   7.      Η ποίηση απαλλάσσεται από φιλοσοφικά και ηθικο-διδακτικά στοιχεία, καθώς και από ρητορισμούς ή θέματα του δημόσιου βίου· γίνεται αυτό που θα έπρεπε πάντοτε να είναι, δηλαδή καθαρή ποίηση (poésie pure), γεμάτη μαγεία και γοητεία.   8.      Το ποίημα δεν έχει πλέον ως στόχο τη μίμηση της φύσης, του εξωτερικού κόσμου ή της πραγματικότητας, αλλά τη δημιουργία ενός άλλου, διαφορετικού, ποιητικού κόσμου· τα ποιήματα δε χρησιμεύουν πλέον για να πούμε κάτι για τον κόσμο.   9.      Βασίζεται στην έννοια του μυστηρίου που κυριαρχεί στη φύση και στον άνθρωπο. 10.      Επιδιώκει να προκαλέσει συναισθήματα και σκέψεις παρά να περιγράψει. 11.      Η συμβολιστική εικόνα δηλώνει την ψυχική κατάσταση του υποκειμένου. 12.      Δημιουργεί αντιστοιχίες μεταξύ διαφορετικών αισθήσεων (συναισθησία). 13.      Χρησιμοποιεί το σύμβολο. 14.      Η τέχνη είναι το καταφύγιο από τις δοκιμασίες της ζωής. 15.      Ο συμβολισμός αντιμετωπίζει πνευματικά την ανθρώπινη ύπαρξη. 16.      Υπάρχει οξυμμένη συναίσθηση της θνητότητας. 17.      Κυριαρχεί η δύναμη του ερωτισμού. Σύμβολα «Ορισμένα σύμβολα είναι «συμβατικά» ή δημόσια: έτσι, «ο Σταυρός», «η Γαλανόλευκη» και «ο Καλός Ποιμήν» είναι όροι που αναφέρονται σε συμβολικά αντικείμενα η απώτερη σημασία των οποίων είναι καθορισμένη στο πλαίσιο μιας δεδομένης κουλτούρας. Οι ποιητές, όπως όλοι μας, μεταχειρίζονται τέτοιου είδους συμβατικά σύμβολα· πολλοί ποιητές, ωστόσο, χρησιμοποιούν επίσης «ιδιωτικά» ή «προσωπικά σύμβολα». Συχνά υιοθετούν ευρέως διαδεδομένες συσχετίσεις που συνδέουν ένα αντικείμενο, ένα γεγονός ή μια ενέργεια με μια συγκεκριμένη έννοια, όπως, λ.χ. τη γενική συσχέτιση του παγονιού με την περηφάνια και του αετού με τον ηρωικό αγώνα· του ανατέλλοντος ηλίου με τη γέννηση και του δύοντος ηλίου με το θάνατο· της αναρρίχησης με την προσπάθεια ή την πρόοδο και της καθόδου με την παράδοση ή την αποτυχία. Κάποιοι ποιητές, όμως χρησιμοποιούν επανειλημμένως σύμβολα που η σημασία τους είναι σε μεγάλο βαθμό δικής τους επινόησης, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την ερμηνεία τους» (Abrams, 2005) Πολλά σύμβολα μπορεί να σκεφτεί κανείς. Για παράδειγμα, η άγρια, αφιλόξενη όψη της φύσης μπορεί να δηλώνει τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής. Το κόκκινο χρώμα τον έρωτα, το άσπρο την αγνότητα, το μαύρο το πένθος. Η γροθιά την επαναστατικότητα. Το υπόγειο τον κίνδυνο. Η θάλασσα το ταξίδι. Η Ιθάκη τον στόχο. Τα φθινοπωρινά φύλλα τη μελαγχολία. Η Πηνελόπη την πίστη. Η σβάστικα το Φασισμό. Ο ήλιος τη χαρά. Το περιστέρι την ειρήνη.

Βιβλιογραφία

Λογοτεχνία, Φάκελος Υλικού – Δίκτυα Κειμένων, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Λογοτεχνία, Φάκελος Εκπαιδευτικού, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

 «Εμείς και οι άλλοι…», Δίκτυο Κειμένων, Φάκελος Υλικού, Νεοελληνική Γλώσσα, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, 2019

Συντακτικό της νέας ελληνικής, Α’ Β’ Γ’ Γυμνασίου, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

Νεοελληνική Γραμματική, αναπροσαρμογή της μικρής νεοελληνικής γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

Κούγκουλος Θανάσης, Η πρόσληψη του λογοτεχνικού χώρου από τη νεοελληνική κριτική, Ζητήματα νεοελληνικής φιλολογίας, Μετρικά Υφολογικά Κριτικά Μεταφραστικά, Πρακτικά ΙΔ’ Διεθνούς Επιστημονικής Συνάντησης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Φιλολογίας Τομέας Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2016.

Παπαντωνάκης Γ., Κωτόπουλος Τ., Σκηνικό, Χαρακτήρες, Πλοκή, Διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό κείμενο: Για παιδιά και νέους, Εκδοτικός Όμιλος Ίων, 2011

Barry Peter, Γνωριμία με τη θεωρία, μια εισαγωγή στη λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία, μτφ. Αναστασία Νάτσινα, εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2013

Φρυδάκη Ευαγγελία, Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας, εκδόσεις Κριτική, 2003

Μυλιωνάκου – Σαϊτάκη Γιούλα, Προσεγγίσεις στη θεωρία της Λογοτεχνίας, Εκδόσεις Φυτράκη, 2006

Genette G., Σχήματα III, Εκδόσεις Πατάκη, 2007

Παπάζογλου Χ., Μετρική και Αφήγηση, ΜΙΕΤ, 2012

Αποστολίδου Β., Κόκορης Δ., Μπακογιάννης Μ., Χοντολίδου Ε., Λογοτεχνική ανάγνωση στο σχολείο & στην κοινωνία, εκδόσεις Gutenberg, 2018

Βλαβιανού Α, Γκότση Γ., Καρακάση Κ., Καργιώτης Δ., Κατσικάρος Θ., Πιπινιά Ι., Προβατά Δ., Σπυροπούλου Α., Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, Τόμος Β’, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2008

Γαραντούδης Ε., Καγιαλής Τ., Ροτζώκος Ν., Αναστασιάδου Α., Κωστίου Κ., Βογιατζόγλου Α., Μέντη Δ., Νεότερη Εληνική Λογοτεχνία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2008

Ρούσσου Βαρβάρα, Ο ελεύθερος στίχος υπό το πρίσμα της σύγχρονης μετρικολογίας: Τα πρώτα ελληνικά ελευθερόστιχα ποιήματα (1920 – 1940), Διδακτορική Διατριβή, 2007

Travers M., Εισαγωγή στη Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2005

M.H. Abrams, Λεξικό λογοτεχνικών όρων, μτφ. Γιάννα Δεληβοριά - Σοφία Χατζηιωαννίδου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2005