Κριτήριο αξιολόγησης Νέα ελληνικά Γ' Λυκείου Δημοκρατία

Κριτήριο Αξιολόγησης – Θεματική ενότητα: Δημοκρατία

Νέα ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Γ’ Γενικού Λυκείου

Κείμενο 1

Από τη μαζικοδημοκρατία στη μεταδημοκρατία

Είναι γνωστό ότι η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική (μαζικο)δημοκρατία, όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται, αποτέλεσε το διάδοχο σχήμα του αστικού αυταρχικού φιλελευθερισμού του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Επικράτησε στις χώρες της Δύσης κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας ως βασικά χαρακτηριστικά:

•        Την παραχώρηση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στο σύνολο του πληθυσμού στο όνομα της λαϊκής παράδοσης, δηλαδή της ισότητας και της ισονομίας.

•        Την κατοχύρωση όλων εκείνων των φιλελεύθερων δικαιωμάτων και ελευθεριών που ως σώμα αποτέλεσε τον δικαιϊκό πολιτισμό των χωρών της Δύσης.

•        Την παράλληλη δημιουργία του κοινωνικού κράτους, του δημόσιου νοικοκυριού, θέτοντας τις προϋποθέσεις για την άμβλυνση και τον περιορισμό των οικονομικών ανισοτήτων που εκ προοιμίου και εγγενώς ενυπάρχουν στις φιλελεύθερες οικονομίες. […]

Οι έννοιες της ισονομίας και της ελευθερίας επιχειρήθηκε να πραγματωθούν στο πλαίσιο της μεταπολεμικής φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αποφασιστικό ρόλο έπαιξαν οι πιέσεις των εργαζομένων μαζών που εισήλθαν με δύναμη στον ρου της ιστορίας. Οι δύο αυτοί βασικοί πυλώνες της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (ισονομία  και ελευθερία) υπέστησαν σοβαρότατους κλυδωνισμούς κατά τη διεργασία της παγκοσμιοποίησης. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα να έχουν καταρρεύσει σε μεγάλο βαθμό. Η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει μεταλλαχθεί σε μεταδημοκρατία. […]

Οι υπάρχουσες ανισότητες έχουν οξυνθεί στο έπακρον, έτσι ώστε ο πυλώνας της ισότητας και της ισονομίας ουσιαστικά να μην υφίσταται πλέον. Αυτό σημαίνει ουσιαστική εγκατάλειψη του αιτήματος της ισότητας, παρότι στα λόγια η ισότητα αναφέρεται συνεχώς ως ζητούμενο, και ανάπτυξη του λαϊκισμού και κυριαρχία του σε ολόκληρη την αναπτυγμένη Δύση και όχι μόνο.

Παράλληλα, η αναγωγή του πολέμου κατά της τρομοκρατίας σε κυρίαρχο πολιτικό δόγμα σιγά-σιγά υποσκάπτει –αν δεν έχει ήδη ολοκληρώσει το έργο του– τον δεύτερο πυλώνα, τα δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες. Το πρόβλημα της τρομοκρατίας είναι προφανώς πραγματικό και οξύ, αλλά οι λύσεις που δίνονται δεν προστατεύουν τις ελευθερίες των πολιτών. Ας θυμηθούμε απλά τη ρήση του Βενιαμίν Φραγκλίνου: Όσοι θυσιάζουν στοιχειώδεις ελευθερίες για λίγη ασφάλεια, δεν αξίζουν ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια.

Όπως η σκληρή πραγματικότητα δείχνει, απειλούνται όχι μόνο ο δημοκρατικός έλεγχος των κυβερνήσεων, αλλά και το ίδιο το κράτος δικαίου, η διάκριση των εξουσιών, η ελευθερία της έκφρασης, τα αστικά δικαιώματα, το απόρρητο του ιδιωτικού βίου, της αλληλογραφίας και γενικά ό,τι κατοχυρώνει τις ανθρώπινες ελευθερίες.

Επιπλέον, η ελευθερία δεν απειλείται μόνο από τα ολοκληρωτικά, ή τα αυταρχικά καθεστώτα. Απειλείται με πιο ύπουλο και ίσως πιο επικίνδυνο τρόπο από την εξαφάνιση της κριτικής και της σύγκρουσης, από την εξάπλωση της αμνησίας και της ασημαντότητας, από την αυξανόμενη ανικανότητα αμφισβήτησης της παρούσας κατάστασης και των υπαρχόντων θεσμών. […]

Η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία από κατ’ αρχάς κοινοβουλευτική μετατρέπεται τον 21^ο αιώνα σε κυβερνητική, με βασικά της χαρακτηριστικά την επικράτηση της ολιγαρχίας και του δεσποτισμού. Οι εξελίξεις αυτές καθιστούν, ουσιαστικά, άνευ νοήματος και τη διαδικασία του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, αλλά και την πολιτική ως πρακτική γενικότερα.

Ο προεκλογικός αγώνας είναι ένα πλήρως ελεγχόμενο θέαμα. Ενορχηστρώνεται από ανταγωνιστικές ως προς την αποκομιδή κέρδους επαγγελματικές ομάδες ειδικευμένων στις τεχνικές της πειθούς. Και επικεντρώνεται σε μικρό αριθμό θεμάτων που οι ομάδες αυτές επιλέγουν και επιβάλλουν στη λεγόμενη κοινή γνώμη. Οι βουλευτές αδυνατούν εκ των πραγμάτων να εξυπηρετήσουν τους ψηφοφόρους τους, δεδομένου ότι οι πραγματικές πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται μέσα από τη «διαπλοκή» κυβερνήσεων και μεγάλων συμφερόντων. Για να αποκτήσουν κάποιο  ρόλο υποκύπτουν με τη σειρά τους στους ολιγάρχες του πλούτου. Υποτάσσονται μετατρέποντας την πολιτική σε ελεγχόμενο θέαμα, σε θέατρο σκιών μέσα από τους δείκτες των τηλεοράσεων. Παραχωρούν το προνόμιο «του καθορισμού των ερωτήσεων» άρα και της επιλογής των θεμάτων στους τηλεπαρουσιαστές-δημοσιογράφους. Γίνονται υποχείρια εκτός των πάσης φύσεως επιχειρηματιών και των αντίστοιχων ιδιοκτητών των ΜΜΕ.

Δεν είμαι μακριά από την πραγματικότητα εάν υποστηρίξω ότι το Κοινοβούλιο έχει υποστεί διάβρωση από τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Εκεί δεν αντιπροσωπεύεται ο λαός, αλλά το κράτος. Η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία έχουν συγχωνευθεί και η Βουλή λειτουργεί ως διαβιβαστικός ιμάντας μεταξύ ολιγαρχίας και λαού. Παράλληλα, τα κόμματα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έχουν αποκτήσει ολιγαρχικές δομές. […] Το Κοινοβούλιο έχει απολύτως παρακμάσει. Έχει καταλήξει να είναι τόπος υπόγειων συναλλαγών και τόπος αντιδημοκρατικών συμφωνιών ισχυρών κοινωνικών συμφερόντων.

(Κώστας Μελάς, Από Τη Μαζικοδημοκρατία Στη Μεταδημοκρατία... 28 Ιουνίου 2019 Τελευταία πρόσβαση: 14/8/2019 11:52 π.μ.  Πηγή:  https://ideopigi.blogspot.com/2019/06/blog-post_35.html , ελαφρώς διασκευασμένο)

Κείμενο 2

(Πηγή: https://oladeka.com/2012/03/blog-post_3443-3/ Τελευταία πόσβαση: 14/8/2019 11:50 π.μ. )

Κείμενο 3

Ο καφές και η δημοκρατία

Ο καφές και η δημοκρατία είναι ένα διήγημα από την ομότιτλη συλλογή του πολυβραβευμένου τούρκου συγγραφέα και ακτιβιστή, Αζίζ Νεσίν.

Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία. Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό.

Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν’ αναπτύξουμε με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ. Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα, δεν είναι κατάλληλα για την ανάπτυξη του δέντρου αυτού.

Όσο για τη Δημοκρατία… Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της. Αν κοιτάξετε την ιστορία μας, πριν από εκατό χρόνια πάνω κάτω ρίχτηκε στη χώρα μας ο σπόρος της Δημοκρατίας. Είναι εκατό χρόνια που όλο λέμε:

-          “Αμάν η Δημοκρατία μας μπουμπούκιασε!…”

-          “Η νεαρή Δημοκρατία μας!…”

-          “Αμάν η νεαρή Δημοκρατία μας!…”

Να είναι δοξασμένος αυτός που τη μεγάλωσε, μόλις καταφέραμε τόσα χρόνια να φέρουμε σ’ αυτό το ανάστημα τη Δημοκρατία, έγινε ένα φιντάνι η Δημοκρατία.

Αν ξοδεύαμε αυτό τον κόπο των εκατό χρόνων που αφιερώσαμε στη Δημοκρατία, για την ανάπτυξη του καφέ, σήμερα η χώρα μας θα γινόταν δάσος από καφέ, που δεν τ’ άγγιξε ο μπαλτάς του ξυλοκόπου.

Στο παρελθόν κρίθηκε απαραίτητο, δεν το είχαμε καταλάβει. Αντί να φυτέψουμε σπόρο καφέ, φυτέψαμε το σπόρο της Δημοκρατίας. “Δόξα τω Θεώ”, αν και δεν έχουμε καμιά στενοχώρια απ’ τη μεριά της Δημοκρατίας, εμείς ξέρουμε το τι τραβάμε από την έλλειψη του καφέ. Καφές είναι αυτός!… Δε μοιάζει σε τίποτε. Έτσι είναι η Δημοκρατία; Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει…

Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις. Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται. Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;

Στη χώρα μας έρχεται από το εξωτερικό μπόλικη μπόλικη Δημοκρατία, αλλά καφές δεν έρχεται. Τον καφέ τον πουλάνε, τη Δημοκρατία τη δίνουν. Ο καφές είναι με λεφτά, η Δημοκρατία τζάμπα… Για τον καφέ χρειάζεται συνάλλαγμα, για τη Δημοκρατία τίποτα δεν χρειάζεται.

Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ. Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ; Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, το μπαγιάτικο απ ‘το φρέσκο, το νοθεμένο απ ‘το σκέτο.

Ζωή να ‘χουνε, μερικοί πατριώτες μας έκαναν ψεύτικο καφέ. Στην αρχή βγήκε ο κριθαρένιος καφές, δεν έπιασε. Ύστερα βγήκε καφές από φασόλια, δεν το κατάπιαμε. Εμείς σαν έθνος είμαστε θεριακλήδες του καφέ·  αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, του καφέ την απομίμηση δεν την καταπίνουμε.

Ω, Ύψιστε! Να γινόταν, τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία…

(Αζίζ Νεσίν, Ο καφές και η δημοκρατία, Εκδόσεις Θεμέλιο, 1984)

Θέμα 1^ο

Σε μια ομαδική εργασία σας για το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας σχετική με την ιστορία του δημοκρατικού πολιτεύματος αναλαμβάνετε να επεξεργαστείτε τη μορφή της δημοκρατίας στις μέρες μας και αξιοποιείτε γι’ αυτό τις απόψεις του συγγραφέα του πρώτου κειμένου που αναφέρονται στη μορφή της  κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τον 21^ο αιώνα. Αφού εντοπίσετε τις θέσεις αυτές μέσα στο κείμενο να τις δώσετε περιληπτικά σε ένα κείμενο 80-90 λέξεων το οποίο θα εντάξετε στην εργασία σας.                                                                                                                     Μονάδες 15

Θέμα 2^ο

α) Να σχολιάσετε τον τίτλο του 1^ου κειμένου (ως προς το περιεχόμενο αν αποδίδει το νόημα όλου του κειμένου, ως προς τη μορφή αν αξιοποιεί την αναφορική ή την ποιητική λειτουργία της γλώσσας και ως προς την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα αν αποσκοπεί στην πρόκληση του ενδιαφέροντος ή στην ευαισθητοποίηση του δέκτη)             Μονάδες 15

β) «Αυτό σημαίνει ουσιαστική εγκατάλειψη … σε ολόκληρη την αναπτυγμένη Δύση και όχι μόνο»: Σε αυτό το χωρίο του 1^ου κειμένου κυρίαρχη επιλογή του συγγραφέα είναι η ονοματοποίηση, δηλαδή η χρήση ουσιαστικού αντί ρηματικής δομής. Αφού εντοπίσετε τα ακριβή σημεία, να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να χρησιμοποιηθούν ρηματικές φράσεις, χωρίς ωστόσο να αλλάξει το νόημα (6 μονάδες). Τι πιστεύετε ότι επιτυγχάνει με την επιλογή της ονοματοποίησης ο συγγραφέας; (4 μονάδες);                           Μονάδες 10

γ) Εξετάζοντας συγκριτικά το 1^ο και το 2^ο κείμενο, να σχολιάσετε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο πραγματεύονται το θέμα της κρίσης της σύγχρονης δημοκρατίας και την αποτελεσματικότητα του καθενός στη μετάδοσή του.                                                                                                                                                                                 Μονάδες 15

Θέμα 3^ο

Διαβάζοντας το 3^ο κείμενο γρήγορα καταλαβαίνει κανείς ότι στη σύγκριση μεταξύ του καφέ και της δημοκρατίας ο συγγραφέας αξιοποιεί τις τεχνικές της αναλογίας και της αντίθεσης. Πιστεύετε ότι ο αφηγητής είναι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος για το μέλλον της δημοκρατίας στην πατρίδα του; Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές που δίνει η αφήγηση ανάμεσα στον καφέ και την δημοκρατία.                                  Μονάδες 15
                                                                   

Θέμα 4^ο

Παρακολουθώντας έναν από τους συνήθεις καβγάδες των βουλευτών σε μια συνεδρίαση της βουλής, κλείνετε την τηλεόραση κι αποφασίζετε να γράψετε μια ανοιχτή επιστολή με αποδέκτη τους αντιπροσώπους του λαού στο κοινοβούλιο με θέμα: θέλω μια αλλιώτικη δημοκρατία. Στην επιστολή σας αυτή θα δίνετε τα χαρακτηριστικά μιας γνήσιας δημοκρατίας, όπως την ονειρεύεται ένας νέος άνθρωπος, ένας ενεργός και συμμετοχικός πολίτης.  (300-400 λέξεις)                                                                            Μονάδες 30