Αρχαία Γ' Λυκείου Θεματική ενότητα 1 Διδακτική ενότητα 3 Σενάριο διδασκαλίας

                   

Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου
Θεματική Ενότητα 1
Διδακτική Ενότητα 3
Φάκελος Υλικού
Σενάριο Διδασκαλίας

Φάκελος Υλικού – Αρχαία Γ’ Λυκείου

Θεματική Ενότητα 1 Η αντίληψη για τη φιλοσοφία:

η φιλοσοφία και η διαμόρφωση του ανθρώπου

3^η διδακτική ενότητα – Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Επιστολή στον Μενοικέα, 122

Μ-σενάριο διδασκαλίας

Τίτλος: Ευχόμαστε πάσαν ευτυχίαν και βίον ευδαίμονα…

Γνωστικό αντικείμενο: Αρχαία Ελληνικά

Τάξη στην οποία απευθύνεται: Γ’ Λυκείου

Χρονική διάρκεια: 4 διδακτικές ώρες

Δημιουργός: Βασιλική Σταμάτη

Στόχοι ή αναμενόμενα αποτελέσματα

Αναμένεται οι μαθητές:

1.  Να ενημερωθούν για το επιστολικό γραμματειακό είδος, την επιστολή προς Μενοικέα  και τις βασικές θέσεις της επικούρειας φιλοσοφίας.

2.  Να εντοπίσουν τη θέση του Επίκουρου για την αναγκαιότητα της φιλοσοφίας.

3.  Να αντιληφθούν τον δεοντολογικό χαρακτήρα του λόγου του Επίκουρου.

4.  Να συνειδητοποιήσουν την μεγάλη ανοιχτή «αγκαλιά» της επικούρειας φιλοσοφίας.

5.  Να κατανοήσουν την επιχειρηματολογία του φιλοσόφου.

6.  Να αντιληφθούν τη χρήση της συμμετρίας, της αναλογίας, της αντίθεσης, του οξύμωρου σχήματος από το φιλόσοφο.

7.  Να εμβαθύνουν στο περιεχόμενο της επικούρειας ευτυχίας.

8.  Να καταλάβουν τις αιτίες της απλής γλώσσας του Επίκουρου.

Συνοπτική παρουσίαση

1.  Οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίζονται σε 3 ομάδες. Σε κάθε ομάδα δίνεται ένας διαφορετικός ιστότοπος. Αφού μελετήσουν το περιεχόμενό τους, θα πρέπει να ετοιμάσουν μια παρουσίαση με κάποιο λογισμικό παρουσιάσεων, επιμένοντας περισσότερο στις απόψεις του Επίκουρου για την ευδαιμονία, την ηδονή, την επιθυμία, το φόβο. Αφού ολοκληρώσουν την εργασία τους ακολουθεί παρουσίαση στην τάξη και συζήτηση γύρω από τα παραπάνω θέματα.

2.  Στο τέλος της συζήτησης ενημερώνονται για την Επιστολή προς Μενοικέα και για το επιστολικό είδος στην αρχαιότητα.

3.  Ακολουθεί η παρουσίαση του κειμένου αναφοράς.

4.  Γίνεται υπενθύμιση του δομικού ρόλου του ρηματικού επιθέτου φιλοσοφητέον στο κείμενο της προηγούμενης ενότητας και ζητείται από τους μαθητές/τριες να το εντοπίσουν και στη νέα ενότητα.

5.  Τους ζητείται αρχικά να το αναλύσουν και με βάση την ανάλυση και τον σύνδεσμο Ὥστε που προηγείται να διατυπώσουν υποθέσεις για τη θέση του στη νέα ενότητα.

6.  Αφού η τάξη καταλήξει ότι κι εδώ αποτελεί το συμπέρασμα συλλογισμών ζητείται να εντοπίσουν τα επιχειρήματα του φιλοσόφου.

7.  Κάθε ομάδα θα πρέπει να βρει και να διατυπώσει το επιχείρημα που υπάρχει στα τρία πρώτα μέρη του κειμένου και τα οποία οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα.

8.  Αφού η καθεμιά παρουσιάσει στις άλλες τις θέσεις της και γίνει συζήτηση, ώστε να καταλήξουμε σε κοινά συμπεράσματα (τα οποία καταγράφονται στον πίνακα), η ολομέλεια στρέφει την προσοχή της στο τελευταίο μέρος του κειμένου. Ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες να βρουν το νέο συμπέρασμα που διατυπώνεται εδώ (το οποίο καταγράφεται στον πίνακα), να προχωρήσουν σε συγκρίσεις με το συμπέρασμα των προηγούμενων τριών μερών και να διατυπώσουν το τελευταίο επιχείρημα που διατυπώνεται σε αυτό το σημείο. Και αυτό καταγράφεται στον πίνακα.

9.  Στη συνέχεια στα φύλλα εργασίας δίνονται στις ομάδες οι κειμενικές – μορφικές επιλογές με τις οποίες ο Επίκουρος στηρίζει τις θέσεις του, και ζητείται να τις εντοπίσουν στο κείμενο. Αυτές είναι: οι συμμετρικές για τους νέους και τους ηλικιωμένους αιτιολογήσεις, η αναλογία, οι δεοντολογικές εκφράσεις, οι συμπερασματικοί όροι, το οξύμωρο σχήμα, οι αντιθέσεις.

10.            Αφού τελειώσουν την εργασία τους, διαλογικά παρουσιάζουν τα συμπεράσματά τους και ταυτόχρονα γίνεται συζήτηση πάνω σ’ αυτά. Στη συζήτηση εντάσσονται και τα σχόλια του βιβλίου και η σημασία των λέξεων ὥρα - ἄωρος – πάρωρος.

11.            Ακολουθεί συζήτηση για τη δυσκολία στην προσέγγιση του φιλοσοφικού λόγου του Επίκουρου.

12.            Σε ένα συνεργατικό πρόγραμμα κειμενογράφου  οι ομάδες καλούνται να γράψουν μια επιστολή προς την ανθρωπότητα. Στην επιστολή αυτή  γίνεται λόγος για τους φόβους, τις επιθυμίες και τις επιδιωκόμενες ηδονές του σύγχρονου ανθρώπου και προτείνεται από τους μαθητές/τριες μια επικούρεια αντιμετώπιση όλων αυτών, με στόχο πάντα την κατάκτηση της ευτυχίας. Μάλιστα γίνεται αναζήτηση στο διαδίκτυο του όρου λιτή αφθονία, που χρησιμοποιείται από τον σύγχρονο διανοητή Σερζ Λατούς για την αποανάπτυξη που προτείνει και ακολουθεί συζήτηση πάνω σε αυτή την πρόταση και στη σχέση της με την πρόταση ευτυχίας του Επίκουρου.

13.            Κάθε ομάδα μελετά ένα από τα παράλληλα κείμενα που υπάρχουν στο φάκελο υλικού και παρουσιάζει τις σκέψεις της στις άλλες. Όλη μαζί η τάξη ασχολείται με το ποίημα του Καβάφη.

14.            Στο σπίτι αναλαμβάνουν να προσεγγίσουν μέσα από ένα επικούρειο βλέμμα άλλα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη που η εκπαιδευτικός θα έχει αναρτήσει στο Wiki της τάξης.

Φύλλα Εργασίας

1^ο Φύλλο Εργασίας

1.  Επίκουρος… ο αγαπημένος μου!

https://chilonas.com/2015/11/30/httpwp-mep1op6y-2iu/ Στον παραπάνω ιστότοπο θα βρείτε πληροφορίες για τις φιλοσοφικές του απόψεις. Αφού τις μελετήσετε, θα πρέπει να ετοιμάσετε μια παρουσίαση powerpoint, επιμένοντας περισσότερο στις απόψεις του φιλόσοφου για την ευδαιμονία, την ηδονή, την επιθυμία, το φόβο. Μόλις ολοκληρώσετε την εργασία σας θα ακολουθεί η παρουσίασή της στην τάξη και συζήτηση γύρω από τα παραπάνω θέματα.

2.  Επειδή από αυτό το φιλοσοφητέον δε φαίνεται ότι μπορούμε να απαλλαγούμε εύκολα, θα ‘θελα πρώτα να προχωρήσετε στην ανάλυση του ρηματικού επιθέτου.

3.    «Μήτε νέος τις ὢν μελλέτω φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν· οὔτε γὰρ ἄωρος οὐδείς ἐστιν οὔτε πάρωρος πρὸς τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον». Για να προσπαθήσετε τώρα να ανακαλύψετε και να καταγράψετε το επιχείρημα που βρίσκεται στην παραπάνω περίοδο.

4.    Στο κείμενο παρατηρούνται οι εξής κειμενικές – μορφικές επιλογές από τον φιλόσοφο: οι συμμετρικές για τους νέους και τους ηλικιωμένους αιτιολογήσεις, η αναλογία, οι δεοντολογικές εκφράσεις, οι συμπερασματικοί όροι, το οξύμωρο σχήμα, οι αντιθέσεις. Να τις εντοπίσετε μέσα στο κείμενο και να εξηγήσετε το νοηματικό ρόλο.

5.    Και τώρα πάμε να «επικουροφιλοσοφήσουμε» … Στον κειμενογράφο των google docs να γράψετε μια επιστολή προς την ανθρωπότητα. Στην επιστολή σας αυτή  θα γίνεται λόγος για τους φόβους, τις επιθυμίες και τις επιδιωκόμενες ηδονές του σύγχρονου ανθρώπου και θα προτείνεται από εσάς μια επικούρεια αντιμετώπιση όλων αυτών, με στόχο πάντα την κατάκτηση της ευτυχίας.

6.    Κι επειδή απόψεις σαν της παραπάνω δραστηριότητας μπορεί να σας φαίνονται ότι έρχονται από την εποχή των παγετώνων, πάμε μια βόλτα στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας ως λέξη – κλειδί τον όρο λιτή αφθονία. Μετά θα μιλήσουμε λίγο για αυτό.

7.  Αφού μελετήσετε το παράλληλο κείμενο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ηθικά Νικομάχεια, Β 2.1-4, 1103b26-1104a5 και λάβετε υπόψη σας τα ερωτήματα του βιβλίου, να προχωρήσετε σε μια παράλληλη και συγκριτική μελέτη αυτού με το κείμενο του Επίκουρου που μελετήσαμε. Τα συμπεράσματά σας θα τα παρουσιάσετε στην τάξη.

8.    Στο Wiki μας θα βρείτε μια έκπληξη· δύο άλλα υπέροχα ποιήματα του Καβάφη, τα οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε επικούρεια. Θα ήταν μια πολύ καλή άσκηση του νου και της ψυχής να τα προσεγγίσετε μέσα από το «βλέμμα» του Επίκουρου. Περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τις σκέψεις σας.

2^ο Φύλλο Εργασίας

              1.         Επίκουρος… ο αγαπημένος μου!

https://www.ideotopos.gr/posts/philosophy/1180-%CE%BF%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%85.html Στον παραπάνω ιστότοπο θα βρείτε πληροφορίες για τις φιλοσοφικές του απόψεις. Αφού τις μελετήσετε, θα πρέπει να ετοιμάσετε μια παρουσίαση powerpoint, επιμένοντας περισσότερο στις απόψεις του φιλόσοφου για την ευδαιμονία, την ηδονή, την επιθυμία, το φόβο. Μόλις ολοκληρώσετε την εργασία σας θα ακολουθεί η παρουσίασή της στην τάξη και συζήτηση γύρω από τα παραπάνω θέματα.

             2.        Επειδή από αυτό το φιλοσοφητέον δε φαίνεται ότι μπορούμε να απαλλαγούμε εύκολα, θα ‘θελα πρώτα να προχωρήσετε στην ανάλυση του ρηματικού επιθέτου.

             3.        «Ὁ δὲ λέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ὥραν ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὥραν, ὅμοιός ἐστιν τῷ λέγοντι πρὸς εὐδαιμονίαν ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὥραν ἢ μηκέτι εἶναι.». Για να προσπαθήσετε τώρα να ανακαλύψετε και να καταγράψετε το επιχείρημα που βρίσκεται στην παραπάνω περίοδο.

             4.        Στο κείμενο παρατηρούνται οι εξής κειμενικές – μορφικές επιλογές από τον φιλόσοφο: οι συμμετρικές για τους νέους και τους ηλικιωμένους αιτιολογήσεις, η αναλογία, οι δεοντολογικές εκφράσεις, οι συμπερασματικοί όροι, το οξύμωρο σχήμα, οι αντιθέσεις. Να τις εντοπίσετε μέσα στο κείμενο και να εξηγήσετε το νοηματικό ρόλο.

             5.        Και τώρα πάμε να «επικουροφιλοσοφήσουμε» … Στον κειμενογράφο των google docs να γράψετε μια επιστολή προς την ανθρωπότητα. Στην επιστολή σας αυτή  θα γίνεται λόγος για τους φόβους, τις επιθυμίες και τις επιδιωκόμενες ηδονές του σύγχρονου ανθρώπου και θα προτείνεται από εσάς μια επικούρεια αντιμετώπιση όλων αυτών, με στόχο πάντα την κατάκτηση της ευτυχίας.

             6.        Κι επειδή απόψεις σαν της παραπάνω δραστηριότητας μπορεί να σας φαίνονται ότι έρχονται από την εποχή των παγετώνων, πάμε μια βόλτα στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας ως λέξη – κλειδί τον όρο λιτή αφθονία. Μετά θα μιλήσουμε λίγο για αυτό.

      7.       Αφού μελετήσετε το παράλληλο κείμενο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ και ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΟΙΝΟΑΝΔΕΥΣ και λάβετε υπόψη σας τα ερωτήματα του βιβλίου, να προχωρήσετε σε μια παράλληλη και συγκριτική μελέτη αυτού με το κείμενο του Επίκουρου που μελετήσαμε. Τα συμπεράσματά σας θα τα παρουσιάσετε στην τάξη.

             8.        Στο Wiki μας θα βρείτε μια έκπληξη· δύο άλλα υπέροχα ποιήματα του Καβάφη, τα οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε επικούρεια. Θα ήταν μια πολύ καλή άσκηση του νου και της ψυχής να τα προσεγγίσετε μέσα από το «βλέμμα» του Επίκουρου. Περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τις σκέψεις σας.

3^ο Φύλλο Εργασίας

              1.         Επίκουρος… ο αγαπημένος μου!

http://photodentro.edu.gr/ugc/r/8525/1117?locale=el Στον παραπάνω ιστότοπο θα βρείτε πληροφορίες για τις φιλοσοφικές του απόψεις. Αφού τις μελετήσετε, θα πρέπει να ετοιμάσετε μια παρουσίαση powerpoint, επιμένοντας περισσότερο στις απόψεις του φιλόσοφου για την ευδαιμονία, την ηδονή, την επιθυμία, το φόβο. Μόλις ολοκληρώσετε την εργασία σας θα ακολουθεί η παρουσίασή της στην τάξη και συζήτηση γύρω από τα παραπάνω θέματα.

             2.        Επειδή από αυτό το φιλοσοφητέον δε φαίνεται ότι μπορούμε να απαλλαγούμε εύκολα, θα ‘θελα πρώτα να προχωρήσετε στην ανάλυση του ρηματικού επιθέτου.

             3.        «Ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶ γέροντι, τῷ μὲν ὅπως γηράσκων νεάζῃ τοῖς ἀγαθοῖς διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δὲ ὅπως νέος ἅμα καὶ παλαιὸς ᾖ διὰ τὴν ἀφοβίαν τῶν μελλόντων.». Για να προσπαθήσετε τώρα να ανακαλύψετε και να καταγράψετε το επιχείρημα που βρίσκεται στην παραπάνω περίοδο.

             4.        Στο κείμενο παρατηρούνται οι εξής κειμενικές – μορφικές επιλογές από τον φιλόσοφο: οι συμμετρικές για τους νέους και τους ηλικιωμένους αιτιολογήσεις, η αναλογία, οι δεοντολογικές εκφράσεις, οι συμπερασματικοί όροι, το οξύμωρο σχήμα, οι αντιθέσεις. Να τις εντοπίσετε μέσα στο κείμενο και να εξηγήσετε το νοηματικό ρόλο.

             5.        Και τώρα πάμε να «επικουροφιλοσοφήσουμε» … Στον κειμενογράφο των google docs να γράψετε μια επιστολή προς την ανθρωπότητα. Στην επιστολή σας αυτή  θα γίνεται λόγος για τους φόβους, τις επιθυμίες και τις επιδιωκόμενες ηδονές του σύγχρονου ανθρώπου και θα προτείνεται από εσάς μια επικούρεια αντιμετώπιση όλων αυτών, με στόχο πάντα την κατάκτηση της ευτυχίας.

             6.        Κι επειδή απόψεις σαν της παραπάνω δραστηριότητας μπορεί να σας φαίνονται ότι έρχονται από την εποχή των παγετώνων, πάμε μια βόλτα στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας ως λέξη – κλειδί τον όρο λιτή αφθονία. Μετά θα μιλήσουμε λίγο για αυτό.

             7.        Αφού μελετήσετε το παράλληλο κείμενο ΣΕΝΕΚΑΣ Επιστολή 90, 27 και λάβετε υπόψη σας τα ερωτήματα του βιβλίου, να προχωρήσετε σε μια παράλληλη και συγκριτική μελέτη αυτού με το κείμενο του Επίκουρου που μελετήσαμε. Τα συμπεράσματά σας θα τα παρουσιάσετε στην τάξη.

             8.        Στο Wiki μας θα βρείτε μια έκπληξη· δύο άλλα υπέροχα ποιήματα του Καβάφη, τα οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε επικούρεια. Θα ήταν μια πολύ καλή άσκηση του νου και της ψυχής να τα προσεγγίσετε μέσα από το «βλέμμα» του Επίκουρου. Περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τις σκέψεις σας.

Ποιήματα του Καβάφη επηρεασμένα από την επικούρεια φιλοσοφία

Κτίσται

Η Πρόοδος οικοδομή είναι μεγάλη - φέρει

καθείς τον λίθον του• ο είς λόγους, βουλάς, ο άλλος

πράξεις - και καθημερινώς την κεφαλήν της αίρει

υψηλοτέραν.

Θύελλα, αιφνίδιός τις σάλος

εάν επέλθη, σωρηδόν οι αγαθοί εργάται

ορμώσι και το φρούδον των υπερασπίζοντ' έργον.

Φρούδον, διότι καθενός ο βίος δαπανάται

υπέρ μελλούσης γενεάς, κακώσεις, πόνους στέργων,

ίνα η γενεά αυτή γνωρίση ευτυχίαν

άδολον, και μακράν ζωήν, και πλούτον, και σοφίαν

χωρίς ιδρώτα ποταπόν, ή δούλην εργασίαν.

Αλλ' η μυθώδης γενεά ουδέποτε θα ζήση•

η τελειότης του αυτή το έργον θα κρημνίση

κ' εκ νέου πας ο μάταιος κόπος αυτών θ' αρχίση.

Όσο μπορείς

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,

γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Βιβλιογραφία

Μπετσάκος Βασίλειος, Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου (Προσανατολισμού) Επιμορφωτικό Υλικό http://photodentro.edu.gr/ugc/r/8525/1117?locale=el Τελευταία πρόσβαση: 17/8/2019 12:40 π.μ.

Αρχαία Ελληνικά Γ’ Γενικού Λυκείου Φάκελος Υλικού http://iep.edu.gr/images/IEP/Modules/Sj_K2_Extra_Slider/Fakeloi_Ylikou/Archaia-Ellinika_G-Lykeiou_Fakelos-Ylikou.pdf Τελευταία πρόσβαση: 17/8/2019 12:45 π.μ.

https://chilonas.com/2015/11/30/httpwp-mep1op6y-2iu/

https://www.ideotopos.gr/posts/philosophy/1180-%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85.html

http://photodentro.edu.gr/ugc/r/8525/1117?locale=el

http://www.kavafis.org/