Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου Θεματική Ενότητα 2 Διδακτική Ενότητα 4 Φάκελος Υλικού Σενάριο Διδασκαλίας

Φάκελος Υλικού – Αρχαία Γ’ Λυκείου

Θεματική Ενότητα 2:

Η δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας

και η πολιτική αρετή

4^η διδακτική ενότητα – Ο πρωταγόρειος μύθος:

η διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα

ΠΛΑΤΩΝ Πρωταγόρας 320c-321b

Μ-σενάριο διδασκαλίας

Στόχοι – Οι μαθητές αναμένεται:

1.     Να κατανοήσουν τους όρους πολιτιστικός/εξελικτικός μύθος, αισιόδοξος – απαισιόδοξος πολιτιστικός μύθος, θεογονία, κοσμογονία και να συνδέσουν αυτά με τον πρωταγόρειο μύθο που θα παρακολουθήσουν στη συνέχεια.

2.    Να γνωρίσουν τα πρόσωπα του Προμηθέα και του Επιμηθέα.

3.    Να κατανοήσουν το περιεχόμενο του όρου αγνωστικισμός και τη διάκρισή του από τον αθεϊσμό και στη συνέχεια, αφού γνωρίσουν τον αγνωστικισμό του Πρωταγόρα, να προσπαθήσουν να εξηγήσουν τη χρήση του μύθου από αυτόν με τις αναφορές στους θεούς. Να μελετήσουν τα χαρακτηριστικά και το ρόλο των θεών, όπως παρουσιάζονται από τη μυθική αφήγηση.

4.    Να εξετάσουν το ρόλο της μοίρας στην αρχαία ελληνική σκέψη.

5.    Να συνδέσουν τον πρωταγόρειο μύθο με την προσωκρατική φιλοσοφία και να διακρίνουν το διαφορετικό περιεχόμενο της λέξης γη στο κείμενο.

6.    Να έρθουν σε επαφή με τη θεωρία του αυτοχθονισμού.

7.    Να εστιάσουν στη σημασία των όρων χρόνος, ώρα, γένεσις.

8.    Να εντοπίσουν τα τρία στάδια της εργασίας του Επιμηθέα.

9.    Να συνδέσουν τα τρία στάδια με είδη της χλωρίδας και της πανίδας που γνωρίζουν και να διακρίνουν στον μύθο του Πρωταγόρα στοιχεία από τη θεωρία της εξέλιξης και της αντίληψης για την ισορροπία στη φύση.

10. Να εντοπίσουν εκφραστικά μέσα και κειμενικούς δείκτες της μυθικής αφήγησης.

Συνοπτική περιγραφή

1.     Η τάξη χωρίζεται σε δύο ομάδες. Οι δύο ομάδες καλούνται να γράψουν μια μικροαφήγηση. Πριν περάσουν στη συγγραφική φάση, θα πρέπει να συμφωνήσουν στον πρωταγωνιστή τους, ο οποίος θα πρέπει να είναι κοινός. Μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, ένα ζώο, ένα λουλούδι ή ακόμα κι ένα αντικείμενο. Η ιστορία θα ξεκινά από τη γέννηση ή τη δημιουργία του. Στη συνέχεια η μία ομάδα πρέπει να δώσει την εξέλιξη του ήρωά της με μια αισιόδοξη οπτική, ενώ η άλλη με μια απαισιόδοξη. Αφού διαβαστούν οι ιστορίες και συζητήσουμε για τα στοιχεία που τις διαφοροποιούν, προσπαθούμε να ορίσουμε πρώτον τον όρο εξελικτικός μύθος, δεύτερον από τον όρο εξελικτικός να οδηγηθούμε διαλογικά στον όρο πολιτιστικός και τέλος να συγκεντρώσουμε τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν έναν αισιόδοξο από ένα απαισιόδοξο πολιτιστικό μύθο.

2.    Πριν την παρουσίαση του κειμένου στην τάξη, οι μαθητές και οι μαθήτριες παρακολουθούν στο Δ.Π. ένα μικρό απόσπασμα από τη σειρά κινουμένων σχεδίων Ελληνική Μυθολογία https://www.youtube.com/watch?v=TSzHKr6ZIEU .Γίνεται έτσι μια πρώτη επαφή με τα πρόσωπα του Προμηθέα και του Επιμηθέα. Η εκπαιδευτικός γράφει σε νέα σελίδα του πίνακα τη φράση του Μαρξ για τον Προμηθέα: ο εξοχότερος άγιος και μάρτυρας του φιλοσοφικού ημερολογίου και καλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να εξηγήσουν το περιεχόμενο της φράσης αυτής, δίνοντας βαρύτητα στις λέξεις άγιος, μάρτυρας, φιλοσοφικό ημερολόγιο και αποσκοπώντας να καταφανεί ο θαυμασμός του φιλοσόφου για τη φιλανθρωπία του Προμηθέα και τη θυσία του για το καλό της ανθρωπότητας. Ακολουθεί η παρουσίαση του κειμένου αναφοράς και συζήτηση για τις διαφορές που εντοπίζονται ανάμεσα στην ψηφιακή αφήγηση και το κείμενο από τον Πρωταγόρα. Έτσι οι μαθητές/τριες κατανοούν ότι υπάρχουν πολλές εκδοχές του ίδιου μύθου και ότι ο Πρωταγόρας δίνει τη δική του εκδοχή του μύθου κι αξιοποιεί όποια στοιχεία εξυπηρετούν το στόχο του και με τον τρόπο που τον εξυπηρετούν. Η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει/γνωστοποιήσει εδώ στην τάξη και την ιστορία της Πανδώρας και του Επιμηθέα ως μια ακόμη επιβεβαίωση της απρονοησίας αυτού, αν και δεν αποκλείεται η απορία για τη συνέχεια του Επιμηθέα να έχει ήδη προκληθεί από την προβολή του βίντεο.

3.    Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται μελετώντας την ετυμολογία των όρων αγνωστικισμός και αθεϊσμός, να διακρίνουν τη σημασιολογική τους διαφορά κι έτσι να κατανοήσουν τον αγνωστικισμό του Πρωταγόρα. Έχοντας ως δεδομένο αυτό κι, αφού διερευνήσουν στο κείμενο την παρουσία των θεών, τα χαρακτηριστικά και τον ρόλο που τους αποδίδει η αφήγηση, να προσπαθήσουν να εξηγήσουν τη θέση ενός μύθου που μιλά για θεούς στο λόγο ενός αγνωστικιστή.

4.    Εστιάζοντας στις μεταφράσεις του εἱμαρμένος γενέσεως, ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για το ρόλο της μοίρας στην αρχαία ελληνική σκέψη και τη σχέση της με τους θεούς.

5.    Η εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να θυμηθούν τους προσωκρατικούς φιλοσόφους (έχει γίνει ήδη στην αρχή του σχολικού έτους μια περιήγηση στους σημαντικότερους σταθμούς της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας κι έχουν γίνει ανάλογες αναφορές και κατά την προσέγγιση της πρώτης θεματικής ενότητας) και να προσπαθήσουν, αξιοποιώντας κειμενικά στοιχεία, να βρουν τις συνδέσεις του πρωταγόρειου μύθου για τη γέννηση των θνητών όντων με κάποιους από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Εστιάζοντας περισσότερο στη λέξη γη η συζήτηση και στις δύο διαφορετικές σημασίες της στο κείμενο (εσωτερικό της γης/μήτρα – χώμα) μπορούν να οδηγηθούν και σε άλλες μυθολογίες, όπως η εβραϊκή.

6.    Έχοντας υπόψη τα παραπάνω και με την παράλληλη προβολή κι εξέταση του αποσπάσματος από τον Επιτάφιο του Περικλή (τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες…), που ήδη έχουν γνωρίσει από τη μελέτη του αρχαίου κόσμου στη Β’ Λυκείου, οδηγούμαστε στη γνώση της θεωρίας του αυτοχθονισμού.

7.    Η εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να συνδεθούν στα λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να μελετήσουν τους όρους χρόνος, ώρα και γένεσις. Στη συνέχεια οι μαθητές εντοπίζουν τη σημασία των όρων στο κείμενο.

8.    Προχωρώντας στην εργασία του Επιμηθέα, η τάξη χωρίζεται σε τρείς ομάδες. Η καθεμιά αναλαμβάνει να εντοπίσει μέσα στο κείμενο μία από τις τρεις φάσεις της δουλειάς του Τιτάνα και να φτιάξει έναν εννοιολογικό χάρτη σε κάποιο εργαλείο εννοιολογικής χαρτογράφησης. Με την ολοκλήρωση της εργασίας τους, οι ομάδες προχωρούν στην παρουσίασή τους στην ολομέλεια της τάξης.

9.    Η κάθε ομάδα ετοιμάζει ένα μικρό δρώμενο με πρωταγωνιστές ζώα που κατά τη γνώμη τους ανήκουν στο στάδιο που είχαν για μελέτη στην προηγούμενη δραστηριότητα. Το δρώμενο θα πρέπει να παρουσιαστεί με παντομίμα. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν ήχους ή και ηχοποιητικές λέξεις και είναι υποχρεωμένες να αξιοποιήσουν στοιχεία της πρωταγόρειας αφήγησης. Μετά από αυτή τη βιωματική ανάπαυλα, θα ακολουθήσει συζήτηση στην τάξη για τη σχέση του μύθου του Πρωταγόρα με τη θεωρία της εξέλιξης και τις αντιλήψεις για την ισορροπία στη φύση. Μπορούν να βρουν πληροφορίες για την εξελικτική θεωρία και τη βιολογική ισορροπία στις σελίδες http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C106/151/1088,4002/  και http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/biologia_c/math/p_40_49.pdf

10. Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να επιλέξουν ένα παραμύθι των παιδικών τους χρόνων, το οποίο γνωρίζουν καλά όλοι και όλες, και να το φέρουν στη μνήμη τους. Στη συνέχεια θα πρέπει να σκεφτούν και να καταγράψουν κάποιους από τους εκφραστικούς και αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιούνται στο συγκεκριμένο παραμύθι και γενικότερα στους μύθους. Αφού τους καταγράψουν, θα πρέπει να τους εντοπίσουν και στη μυθική αφήγηση του Πρωταγόρα. Όταν τελειώσουν την εργασία τους η κάθε ομάδα θα παρουσιάσει τα συμπεράσματά της στις άλλες, αφού τις ενημερώσει για το ποιο ήταν το παραμύθι – πρότυπο που στηρίχτηκαν, και θα ακολουθήσει η καταγραφή όλων συμπερασμάτων στον πίνακα.

11.  Θα μελετήσουν στη συνέχεια τη σημασιολογική εξέλιξη λέξεων από την αρχαία ελληνική στη νέα ελληνική.

12. Στο τέλος η τάξη θα πάρει για εργασία στο σπίτι τις δραστηριότητες Γ 1, Γ 2, Γ 3, Γ 4 του σχολικού βιβλίου, οι οποίες θα αξιολογηθούν στην αρχή του επόμενου μαθήματος μαζί με τη μελέτη των παράλληλων κειμένων.

Φύλλα Εργασίας

Φύλλο Εργασίας Α1

Από τη στιγμή που έχουμε πάρει τα στυλό στα χέρια μας σημαίνει πως ήδη έχουμε χωριστεί σε δύο ομάδες και ήδη έχουμε καταλήξει στον πρωταγωνιστή μας. Ο ήρωάς μας «γεννήθηκε» και η ιστορία μας ξεκινάει από αυτό ακριβώς το σημείο. Μέσα σε μόλις πέντε περιόδους λόγου θα πρέπει να δώσετε την εξέλιξή του, βλέποντάς με μια αισιόδοξη ματιά.

Φύλλο Εργασίας Α2

Από τη στιγμή που έχουμε πάρει τα στυλό στα χέρια μας σημαίνει πως ήδη έχουμε χωριστεί σε δύο ομάδες και ήδη έχουμε καταλήξει στον πρωταγωνιστή μας. Ο ήρωάς μας «γεννήθηκε» και η ιστορία μας ξεκινάει από αυτό ακριβώς το σημείο. Μέσα σε μόλις πέντε περιόδους λόγου θα πρέπει να δώσετε την εξέλιξή του, βλέποντάς με μια απαισιόδοξη ματιά.

Φύλλο Εργασίας Β1

1.     Ένα το κρατούμενο: Ο Πρωταγόρας είναι αγνωστικιστής… Αφού μελετήσετε και καταγράψετε τα χαρακτηριστικά και το ρόλο που αποδίδει η αφήγηση του σοφιστή στους θεούς, να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τη θέση τους στο λόγο ενός αγνωστικιστή διανοητή, όπως ήταν ο Πρωταγόρας.

2.    Πάμε μια βόλτα στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα για να μελετήσουμε τους όρους χρόνος, ώρα και γένεσις. Αφού καταγράψετε τις κυριότερες σημασίες, θα πρέπει να ξαναγυρίσετε στο κείμενο αναφοράς και να εντοπίσετε τη σημασία των όρων στο κείμενο.

3.    Δουλειά σας τώρα είναι να εντοπίσετε την πρώτη φάση της εργασίας του Επιμηθέα και να φτιάξετε έναν εννοιολογικό χάρτη στον οποίο θα φαίνονται τα αντικείμενα με τα οποία ασχολείται ο Τιτάνας, η πορεία της εργασίας του και ο σκοπός του.

4.    Να θυμηθείτε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας αγαπημένα σας παιδικά παραμύθια και να επιλέξετε ένα από αυτά. Προσπαθήστε να γράψετε μια λίστα με τους κυριότερους εκφραστικούς και αφηγηματικούς τρόπους που θυμόσαστε ότι συνέθεταν την παραμυθική αφήγηση. Στη συνέχεια μεταβείτε στον μύθο του Πρωταγόρα κι επιδιώξτε να εντοπίσετε αυτά τα γνωρίσματα σε αυτόν. Να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας.

5.    Και δουλίτσα… για το σπίτι… Να απαντήσετε στις δραστηριότητες Γ 1, Γ2, Γ 3 και Γ 4 του βιβλίου. Μην τα βλέπετε έτσι… δεν είναι πολλά 😀😬😂. Τις απαντήσεις σας θα δούμε στο επόμενο μάθημα.

Φύλλο Εργασίας Β2

1.     Ένα το κρατούμενο: Ο Πρωταγόρας είναι αγνωστικιστής… Αφού μελετήσετε και καταγράψετε τα χαρακτηριστικά και το ρόλο που αποδίδει η αφήγηση του σοφιστή στους θεούς, να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τη θέση τους στο λόγο ενός αγνωστικιστή διανοητή, όπως ήταν ο Πρωταγόρας.

2.    Πάμε μια βόλτα στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα για να μελετήσουμε τους όρους χρόνος, ώρα και γένεσις. Αφού καταγράψετε τις κυριότερες σημασίες, θα πρέπει να ξαναγυρίσετε στο κείμενο αναφοράς και να εντοπίσετε τη σημασία των όρων στο κείμενο.

3.    Δουλειά σας τώρα είναι να εντοπίσετε την δεύτερη φάση της εργασίας του Επιμηθέα και να φτιάξετε έναν εννοιολογικό χάρτη στον οποίο θα φαίνονται τα αντικείμενα με τα οποία ασχολείται ο Τιτάνας, η πορεία της εργασίας του και ο σκοπός του.

4.    Να θυμηθείτε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας αγαπημένα σας παιδικά παραμύθια και να επιλέξετε ένα από αυτά. Προσπαθήστε να γράψετε μια λίστα με τους κυριότερους εκφραστικούς και αφηγηματικούς τρόπους που θυμόσαστε ότι συνέθεταν την παραμυθική αφήγηση. Στη συνέχεια μεταβείτε στον μύθο του Πρωταγόρα κι επιδιώξτε να εντοπίσετε αυτά τα γνωρίσματα σε αυτόν. Να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας.

5.    Και δουλίτσα… για το σπίτι… Να απαντήσετε στις δραστηριότητες Γ 1, Γ2, Γ 3 και Γ 4 του βιβλίου. Μην τα βλέπετε έτσι… δεν είναι πολλά 😀😬😂. Τις απαντήσεις σας θα δούμε στο επόμενο μάθημα.

Φύλλο Εργασίας Β3

1.     Ένα το κρατούμενο: Ο Πρωταγόρας είναι αγνωστικιστής… Αφού μελετήσετε και καταγράψετε τα χαρακτηριστικά και το ρόλο που αποδίδει η αφήγηση του σοφιστή στους θεούς, να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τη θέση τους στο λόγο ενός αγνωστικιστή διανοητή, όπως ήταν ο Πρωταγόρας.

2.    Πάμε μια βόλτα στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα για να μελετήσουμε τους όρους χρόνος, ώρα και γένεσις. Αφού καταγράψετε τις κυριότερες σημασίες, θα πρέπει να ξαναγυρίσετε στο κείμενο αναφοράς και να εντοπίσετε τη σημασία των όρων στο κείμενο.

3.    Δουλειά σας τώρα είναι να εντοπίσετε την τρίτη φάση της εργασίας του Επιμηθέα και να φτιάξετε έναν εννοιολογικό χάρτη στον οποίο θα φαίνονται τα αντικείμενα με τα οποία ασχολείται ο Τιτάνας, η πορεία της εργασίας του και ο σκοπός του.

4.    Να θυμηθείτε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας αγαπημένα σας παιδικά παραμύθια και να επιλέξετε ένα από αυτά. Προσπαθήστε να γράψετε μια λίστα με τους κυριότερους εκφραστικούς και αφηγηματικούς τρόπους που θυμόσαστε ότι συνέθεταν την παραμυθική αφήγηση. Στη συνέχεια μεταβείτε στον μύθο του Πρωταγόρα κι επιδιώξτε να εντοπίσετε αυτά τα γνωρίσματα σε αυτόν. Να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας.

5.    Και δουλίτσα… για το σπίτι… Να απαντήσετε στις δραστηριότητες Γ 1, Γ2, Γ 3 και Γ 4 του βιβλίου. Μην τα βλέπετε έτσι… δεν είναι πολλά 😀😬😂. Τις απαντήσεις σας θα δούμε στο επόμενο μάθημα.