Ενιαία Εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας Θέμα Β Κειμενικοί δείκτες (μέρος τέταρτο)

Ενιαία Εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας

Θέμα Β Κειμενικοί δείκτες (μέρος τέταρτο)

λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης, τεχνικές αφήγησης

Σχολές - Ρεύματα

Επτανησιακή Σχολή

Επτανησιακή Σχολή είναι η λογοτεχνική παραγωγή στα Ιόνια νησιά από τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου και μέχρι το τέλος του 19ου

Εκπρόσωποι: Σολωμός, Μάτεσης, Τερτσέτης, Τυπάλδος, Μαρκοράς, Πολυλάς, Βαλαωρίτης, Λασκαράτος, Κάλβος, Μαβίλης

1.  Χαρακτηριστικά

1.                Γλώσσα δημοτική

2.               Ποιήματα πολιτικά και κοινωνικά, πατριωτικά και σατιρικά

3.            Ποιήματα με νοσταλγία για την αρχαία Αρκαδία, έναν ειδυλλιακό τόπο, όπου οι άνθρωποι ζουν αμέριμνα στις απολαύσεις του έρωτα και του κρασιού

4.               Τεχνοτροπίες: νεοκλασικισμός / ρομαντισμός

5.               Λατρεία της θρησκείας

6.               Λατρεία της πατρίδας

7.               Λατρεία της γυναίκας

8.               Λατρεία της φύσης

Σολωμός

1.  Αρχικά έγραψε σονέτα, δύο τετράστιχες στροφές, οι οποίες αποτελούν μια οκτάβα, όπου τίθεται το πρόβλημα και δύο τρίστιχες, οι οποίες συνιστούν τη λύση, σε ιαμβικό ενδεκασύλλαβο στίχο, με ομοιοκαταληξία. Πρόκειται για ποιήματα του ιδιωτικού χώρου.

2.  Με τον Ύμνο εις την ελευθερίαν στρέφεται σε πατριωτικά θέματα.

3.  Με τον Λάμπρο στρέφεται στις επικολυρικές ή/και δραματικές  συνθέσεις (Κρητικός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Πόρφυρας)

4.  Επιδιώκει τον μεικτό τρόπο, δηλαδή τη σύμμειξη κλασικισμού και ρομαντισμού

5.  Θεματολογία:

-          η άδολη αγάπη, οι εξιδανικευμένες γυναίκες, ο θάνατος πλασματικών ηρώων ή πραγματικών προσώπων

-          τα θέματα της επτανησιακής σχολής (πατρίδα, θρησκεία, γυναίκα, φύση)

-          ο έρωτας (ο οποίος είναι πάντα αγνός), ο θάνατος (η χριστιανική πίστη και ο έρωτας υπερβαίνουν το θάνατο), η ελευθερία, η πίστη στο θεό, η σχέση του ανθρώπου με τη φύση

-          Η ελευθερία έχει δύο διαστάσεις, την πολιτικο-ιδεολογική και την πνευματική και ηθική. Ο άνθρωπος για το Σολωμό πράττει με ελεύθερη βούληση το καθήκον του

-          Η φύση έχει διττή όψη: από τη μια είναι ο χώρος του θείου και χαρακτηρίζεται από μεγαλείο, με τον οποίο ο άνθρωπος βρίσκεται σε σχέση ενότητας, και από την άλλη υπάρχει το άλογο στοιχείο, το οποίο αντιμάχεται τον άνθρωπο

-          Οι ήρωες δοκιμάζονται πολλαπλά: σωματικά, ηθικά, πνευματικά, συναισθηματικά

Α’ Αθηναϊκή Σχολή

Ποίηση

      1.Ο όρος Παλαιά ή Πρώτη Αθηναϊκή Σχολή αναφέρεται στην ποίηση που γράφτηκε την περίοδο 1830-80 στην Αθήνα και άλλα αστικά κέντρα του ελλαδικού και του αλύτρωτου ελληνισμού (Κων/πολη, Σμύρνη, Πάτρα, Ερμούπολη…)

Ποιητές

Αλέξανδρος Σούτσος, Παναγιώτης Σούτσος, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Ζαλοκώστας, Παράσχος, Παπαρρηγόπουλος

Χαρακτηριστικά

·         Γράφεται ανακρεοντική - αρκαδική ποίηση

·         Ρομαντισμός: Κυριαρχούν τα έντονα αισθήματα, η άδολη αγάπη των γυναικών, η ερωτική μελαγχολία των ανδρών, η απαισιόδοξη διάθεση που φτάνει μέχρι την απόγνωση και την αυτοκτονία, η επιθυμία για απομόνωση, η τάση για φυγή και περιπλάνηση, η φυσιολατρία, η αγάπη για την πατρίδα, η θρησκευτική πίστη, οι μεταβολές της τύχης

·         Η σύγκριση ανάμεσα στους αρχαίους και στους σύγχρονους Έλληνες παρουσιάζει δύο τάσεις: από τη μια η Ελλάδα παρουσιάζεται να ξαναγεννιέται στηριγμένη στον αρχαίο πολιτισμό, και από την άλλη, οι σύγχρονοι Έλληνες είναι κατώτεροι των προγόνων τους. Και οι δύο τάσεις είναι ρομαντικής προέλευσης και εκδηλώνονται με έντονα συναισθήματα                                    

·         Γλώσσα καθαρεύουσα

·         Αρχαιολατρία

·         Στην τελευταία περίοδο κυριαρχούν τα θέματα του πενθισμού και της θανατολαγνείας, η θεματολογία των τάφων και ο αφελής φιλοσοφικός στοχασμός της πεισιθάνατης διάθεσης. Έχουμε την κυριαρχία ενός αρνητικού ψυχισμού που φτάνει μέχρι την πεισιθάνατη διάθεση

Πεζογραφία

Π. Σούτσος, Α. Σούτσος, Πιτσιπιός, Ραγκαβής, Καλλιγάς, Ροΐδης, Ράμφος, Ζαμπέλιος, Βικέλας

Χαρακτηριστικά:

-          Χώρος: Ελλάδα, Ευρώπη, Ανατολή, Αμερική

-          Χρόνος: σύγχρονη εποχή ή ιστορικό παρελθόν

-          Κυριαρχούν ο έρωτας, η πατρίδα, η ηθική και η σάτιρα

-          Ρομαντικά στοιχεία:

·         Διαπλοκή ερωτικών προβλημάτων με τον πολιτικό προβληματισμό

·         Ψυχικός και πολιτικός διχασμός του ήρωα

·         Αυτοκτονία

·         Περιπλάνηση

·         Αντιπαράθεση πόλης-κοινωνίας - πολιτισμού και φύσης

·         Εξιδανίκευση της πραγματικότητας,

·         Υπερβολή, Στόμφος, Ρητορεία

·         Ιδεολογική λειτουργία της πεζογραφίας: στόχος η ηθική ωφέλεια και η τέρψη, μέσα από την προβολή προτύπων κοινωνικής οργάνωσης και ηθικής συμπεριφοράς

·         Προτροπές προς τη νεολαία

·         Προτίμηση στη δράση παρά στη διαγραφή προσώπων

·         Απρόσμενα συμβάντα που δίνουν στην αφήγηση μυθική ή συμβολική χροιά

·         Αφέλεια, απιθανότητα, υπερβολή και φαντασία

·         Η ιδέα της δοκιμασίας

·         Έρωτας ανάμεσα σε ένα ζευγάρι με ανόμοια κοινωνική θέση, ηλικία, εξουσία

·         Τα εμπόδια του έρωτα είναι κυρίως η οικονομική και κοινωνική ανισότητα

·         Θλιβερό τέλος

·         Τάσεις αναχωρητισμού των ηρώων ή περιπλάνησης

-          Προς το τέλος

·         Ρεαλιστικότερες τάσεις, προσπάθεια αναπαράστασης της πραγματικότητας στις λεπτομέρειές της. Ενσωμάτωση κάποιων στοιχείων της γύρω πραγματικότητας (πρώιμος ρεαλισμός)

·         Κριτικότερη διάθεση προς την κοινωνία την οποία περιγράφει

·         Προσπάθεια ανάδειξης των κινήτρων και της ψυχολογίας των ηρώων

·         Χιούμορ, σάτιρα, ειρωνεία

Γενιά του 1880

Πεζογραφία

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Γεώργιος Βιζυηνός, Ιωάννης Κονδυλάκης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Γεώργιος Δροσίνης, Γιάννης Ψυχάρης, Αργύρης Εφταλιώτης, Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Δημοσθένης Βουτυράς, Κώστας Παρορίτης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, Παύλος Νιρβάνας, Καλιρρόη Παρρέν, Πηνελόπη Δέλτα

Χαρακτηριστικά

1.     Επηρεασμός από Το ταξίδι μου του Ψυχάρη και το κίνημα του δημοτικισμού

2.    Καθοριστική η συμβολή της επιστήμης της λαογραφίας και του Πολίτη

3.    Καθώς και της ανάπτυξης των θετικών επιστημών και της διατύπωσης της θεωρίας του Δαρβίνου

4.    Σταθμός η μετάφραση της Νανάς του Ζολά

5.    Ρεαλισμός, Νατουραλισμός, Ηθογραφία, Διήγημα

6.    Βιζυηνός: αινιγματική αφήγηση, τίτλος: ερώτημα – αίνιγμα, ανατροπή των προσδοκιών του ήρωα και του αναγνώστη, ψυχογραφία: μελέτη των διλημμάτων του ήρωα, της αντιμετώπισης της μοίρας

7.    Παπαδιαμάντης: λυρικές περιγραφές (ποιητικότητα) και ρεαλιστική αφήγηση, ψυχογραφία, κοινωνική παρατήρηση, στατική αφήγηση: σκέψεις και συναισθήματα των ηρώων, γλώσσα: δημοτική – καθαρεύουσα

8.               Χατζόπουλος: συμβολιστικό ή ψυχολογικό μυθιστόρημα: εσωτερικός κόσμος των ηρώων, σκέψεις, συναισθήματα, αντιστοίχιση των συναισθημάτων με τη φύση και χρήση συμβόλων, ψυχογράφηση, κοινωνική ανάλυση

9.     Θεοτόκης: ιδεολογικό μυθιστόρημα: κοινωνικές συνθήκες και αλλαγές, κοινωνικές συγκρούσεις

10. Ξενόπουλος: κοινωνικός προβληματισμός

Ποίηση

Η  Γενιά του 1880 ονομάστηκε και Νέα Αθηναϊκή Σχολή, γιατί βρίσκεται στον αντίποδα της Α’ Αθηναϊκής Σχολής

Παλαμάς (πρώτα ποιήματα), Σουρής, Πολέμης, Χατζόπουλος, Δροσίνης

Χαρακτηριστικά

1.                Αντίδραση στο ρομαντισμό

2.               Παρνασσισμός (αρχικά)/ συμβολισμός (στη συνέχεια)

3.               Δημοτικισμός: Χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο η απλή γλώσσα

4.               Προσγείωση των ρομαντικών ιδανικών σε μια καθημερινή πραγματικότητα, αλλά όχι απαραίτητα δυσάρεστη

5.               Η καθημερινότητα παίρνει το προβάδισμα από τη φαντασία

6.               Απλό ύφος αντί του εξεζητημένου

7.               Ο έρωτας ως παιχνίδι και χαρά

8.               Ο οικείος χώρος του σπιτιού

9.               Έμπνευση συχνά είναι σκέψεις της στιγμής για απλά πράγματα

10.        Στο Δροσίνη βρίσκουμε και την έμπνευση από τη λαογραφική παράδοση, την αγροτική σκηνογραφία και το δημοτικό τραγούδι

11.        Στο Σουρή και στο λεξιλόγιο και στον τόνο υπάρχει χιουμοριστική και σατιρική διάθεση

Παλαμάς

1.     Οι 3 λυρισμοί: Ο λυρισμός του εγώ αφορά μια τάση απομόνωσης, μελαγχολίας και απαισιοδοξίας, εδώ συμπεριλαμβάνεται ο ερωτικός τόνος - Ο λυρισμός του εμείς: πρόκειται για μεγάλες συνθέσεις επικού τόνου, εδώ παρουσιάζει τα εθνικά ιδεώδη - Ο λυρισμός του όλοι, όπου εκφράζονται παγκόσμια μηνύματα

2.    Ο ποιητής μύστης: ο ποιητής με την ποίησή του εκφράζει την ουσία της ύπαρξής του και του κόσμου

3.    Δυισμός: ζεύγη αντιθέτων: Η Ελλάδα και ο κόσμος, Η ζωή στη φύση και η ζωή στην πόλη, Η πίστη και η απιστία, Η έντονη δράση και η απόμερη ζωή, Η θέση και η άρνηση

4.    Δημοτικισμός

5.    Παρνασσισμός/συμβολισμός

6.    Τόνος μελαγχολίας

7.  Επηρεασμός από τη θεωρία του Υπερανθρώπου

Καβάφης

1.                Αρχικά ρομαντικός, στη συνέχεια παρνασσιστής, μετά συμβολιστής και στο τέλος ρεαλιστής

2.               Φιλοσοφικά, ιστορικά/πολιτικά, ηδονικά/ερωτικά ποιήματα

3.               Θέματα φιλοσοφικών: Η αναπόφευκτη ανθρώπινη μοίρα / Η μοιραία κάθοδος της τύχης / Η έννοια του χρέους /Η έννοια της ορθής εκτίμησης των πραγμάτων / Η αδικία των θεών / Η πάλη χριστιανών και εθνικών / ο χρόνος και η φθορά / αυτοαναφορικότητα: ποιήματα για την ποίηση

4.               Θέματα ιστορικών: Χρόνος: Ελληνιστική εποχή, Χώρος: Ανατολική μεσόγειος, Πρόσωπα υπαρκτά ή όχι - λιγότερο ή περισσότερο γνωστά, Αποτυχία που ακυρώνει τη βούληση

5.               Θέματα ερωτικών: Η ηδονή είναι συνδεδεμένη με τη μνήμη, παρουσία ωραίων εφήβων είτε από την Ιστορία είτε από τυχαίες συναντήσεις

6.               Τεχνικές: 1) Η χρήση της ιστορίας. Ο ίδιος είχε πει ότι είναι ποιητής ιστορικός. Επίσης δήλωνε ότι είναι «ελληνικός»,  τονίζοντας την ελληνική του συνείδηση. Στο έργο του υπάρχει η συνάντηση πολιτισμών και ιδεολογιών, το μεταίχμιο, οι κρίσιμες στιγμές της ιστορίας. Γι’ αυτό επιλέγει την ελληνιστική εποχή ως σκηνικό, μια εποχή που είναι ένα κράμα κι ένα μεταβατικό στάδιο της ιστορίας, πριν την κατάλυση αυτού του κόσμου από τους ρωμαίους. Μέσα στη νομοτέλεια της ιστορίας είναι η ήττα και η συντριβή. Άρα, αυτό που έχει σημασία είναι οι συμπεριφορές: η αξιοπρέπεια, η φρόνηση, η σοφία, η κατανόηση της ματαιότητας των ανθρώπινων μεγαλείων. Συχνά για να στηλιτεύσει καταστάσεις του παρόντος επιλέγει παράλληλες στιγμές του παρελθόντος, ώστε κάτω από τα πρόσωπα και της καταστάσεις της εποχής εκείνης να βρίσκονται αντίστοιχα της εποχής του. Οι ιστορικές του πηγές μπολιάζονται από την ιδιαίτερη ερωτική του ιδιοσυγκρασία. Χρησιμοποιεί συνήθως πρόσωπα δευτερεύοντα μέσα στην ιστορία ή δημιουργεί αυτός πρόσωπα, γνωστά ως ψευδοϊστορικά, 2)  ειρωνεία  Λεκτική ειρωνεία: α)δηλαδή σχόλια μέσα σε παρενθέσεις ή παύλες β)δηλώνει έννοιες και αισθήματα που δεν υπάρχουν στις λέξεις και τα οποία είναι αντίθετα ή αντιφατικά προς τις έννοιες που αυτές διατυπώνουν γ)Τεχνάσματα που στηρίζονται στο μέτρο, στη ρίμα, στη στίξη, των συγκερασμό διαφόρων γλωσσικών επιπεδων, τη σύνταξη, τη γραμματική, τη δομή του λόγου   - Ειρωνεία καταστάσεων: α) Η τραγική ή δραματική ειρωνεία: σε αυτή το θύμα της ειρωνείας, σε αντίθεση με τον αναγνώστη, δεν γνωρίζει πως είναι θύμα μιας κατάστασης β) υπάρχει  αντίφαση ανάμεσα σε αυτό που φαίνεται και σε αυτό που πραγματικά είναι γ) Οι απόψεις που έχουν οι ήρωες για την πραγματικότητα είναι τραγικές αυταπάτες δ)Η ειρωνεία της μοίρας: η αντίθεση ανάμεσα στα γεγονότα και τις προσδοκίες του θύματος, έτσι ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με την αδυσώπητη μοίρα του, τον δόλο των θεών και την προαποφασισμένη πορεία προς το τέλος ε) Η διάσταση ανάμεσα στην πεπερασμένη ανθρώπινη φύση και την ανάγκη για την ψευδαίσθηση τη αιωνιότητας 3)Η μάσκα: η χρήση ενός προσωπείου το οποίο αναλαμβάνει να παίξει ένα ρόλο: α) Το προσωπείο του ειρωνικού αφηγητή: ένας αφηγητής που είναι άλλοτε αμφίθυμος, άλλοτε στοχαστικός και άλλοτε ειρωνικός απέναντι στο πρόσωπο του ποιήματος / β) Συχνά είναι τα προσωπεία του σοφιστή, του καλλιτέχνη ή του «αντικειμενικού» παρατηρητή της εποχής του ποιήματος  à 4) η χρήση του συμβόλου α) Τα σύμβολα που χρησιμοποιεί συνήθως αποκωδικοποιούνται εύκολα, κάποιες φορές βέβαια υποδηλώνουν πιο σύνθετες καταστάσεις / β) Η κάμαρα, τα ρούχα, ο καθρέφτης, τα παράθυρα, τα τείχη, το ταξίδι είναι μερικά από αυτά) / 5) η μνήμη και η φαντασία / 6)ο ιδιότυπος λυρισμός (έκφραση εσωτερικού κόσμου, συγκινήσεων και συναισθημάτων): α)Ο ποιητής ξεκινά πάντα από το εξωτερικό γεγονός ή αντικείμενο και το αποτυπώνει ρεαλιστικά β)Πάντα μένει στα όρια της κοινής εμπειρίας γ)Συχνά η συγκίνηση του υποκειμένου υπονοείται ή ο ποιητής μένει στο γεγονός ή στο αντικείμενο που την προκάλεσε

7.               Γλώσσα: 1)Μέσα στο βασικό σώμα της δημοτικής χρησιμοποιεί λέξεις της καθαρεύουσας, της αρχαΐζουσας, τοπικών ιδιωμάτων, ακόμη και του πολίτικου / 2)Τα κριτήρια επιλογης της γλώσσας είναι καλλιτεχνικά κι όχι ιδεολογικά, όπως στους άλλους της γενιάς του 3)σπανιότητα παρομοιώσεων και μεταφορών 4)ιδιαίτερη και σπάνια χρήση του επιθέτου  5)δραστικότητα του ρήματος  6)παρασιώπηση  7)ακρίβεια  8)ρεαλιστική διατύπωση

8.               Μέτρο: α)Χαρακτηριστικό το πεζολογικό στοιχείο  β)Το μέτρο του είναι ο κατεξοχήν ελληνικός ίαμβος, το πλησιέστερο στον προφορικό λόγο  γ)Κάνει όμως συχνά παρατονισμούς, καταργεί την τομή ή κάνει ανορθόδοξη χρήση της, χασμωδίες, / δ)Επίσης ο χωρισμός των στροφών είναι ελεύθερος με βάση το νόημα κι όχι τη στιχουργική συμμετρία / ε)Η στιχουργική του υπηρετεί τη ρεαλιστική διατύπωση / στ)Η ομοιοκαταληξία, όπου υπάρχει, είναι επιφανειακή, μένοντας στο επίπεδο της παρήχησης, συχνά διάσπαρτη μέσα στο ποίημα / ζ)Παρόλα αυτά με τη βοήθεια της στίξης και των λεκτικών επιλογών δημιουργεί έντονη μουσικότητα

Σικελιανός

1.           Ανήκει στη ομάδα των ποιητών του 1910

2.           Θεματική: φύση, μύθος, χριστιανισμός, παγανισμός, αισθήσεις, γυναίκα (ως σύμβολο της γονιμότητας, ως μούσα, ως στοιχείο αισθησιασμού),  αυτοαναφορικότητα

3.           Τεχνοτροπία ρομαντισμός (υψηλός ο ρόλος ποιητή), συμβολισμός, καθαρή ποίηση (έμφαση στον ήχο, όχι στο νόημα, περίπλοκη σύνταξη, παρομοιώσεις, επιθετικοί  προσδιορισμοί, επαναλήψεις)

4.           Μορφολογία 15σύλλαβος στίχος, δείγματα ελεύθερου στίχου, σονέτα, ομοιοκαταληξία, ισοσυλλαβία, τήρηση του μέτρου

5.           Γλώσσα: η γλώσσα όλων των ελληνικών περιόδων και η γλώσσα του λαού –έχει χαρακτηριστεί ως παλαιομοδίτικα δημοτικιστής

1.           Ιδεολογία: 1)αντιλογοκρατία - ιρρασιοναλισμός (επιρροές από Νίτσε & Μπερξόν), 2)η καταπολέμηση της διάσπασης ανθρώπου/φύσης, σάρκας/πνεύματος, πνεύματος/ψυχής, μύθου/ιστορίας της σύγχρονης ζωής οδηγεί στην κατάκτηση της ολότητας και της ενότητας και στον συγκερασμό όλων των ελληνικών παραδόσεων (θρησκευτικός συγκρητισμός: ένωση αρχαίας ελληνικής θρησκείας και χριστιανισμού - Διόνυσος-Ιησούς, Μάνα φύση – Παναγία), 3)Η ελληνοκεντρική σκέψη γίνεται διεθνική (δελφική ιδέα) 4) ο εκλεκτός εμπνευσμένος δημιουργός – ποιητής, ποιητής - οραματιστής/προφήτης/μύστης  που έχει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία (αριστοκρατική αντίληψη για την ποίηση)

  Βάρναλης

1.           Ποίηση ως το 1919: 1)αρχικά κυριαρχεί ο νεορομαντισμός και ο συμβολισμός 2)στη συνέχεια ο αισθητισμός: μονόλογοι χαρακτήρων του αρχαίου κόσμου, όπου το ποιητικό υποκείμενο είναι εχθρικό απέναντι στις δεσμεύσεις ή σε κάποιο άλλο άνθρωπο ή στην κοινωνία  3)η νιτσεϊκή θέση για αποθέωση της πράξης και για την υπερίσχυση του δυνατού  4) η λατρεία της νεότητας, του σώματος, των απολαύσεων, της δύναμης, της χαράς  5) παραδοσιακή στιχουργική

2.           Μεταβατική περίοδος: 1) προτροπή στην ελληνική φυλή να πρωτοστατήσει 2) πανανθρώπινα μηνύματα

3.           Ώριμη ποίηση: 1)στροφή στον κομμουνισμό, 2) Φως που καίει, Σκλάβοι πολιορκημένοι,  3) αντιποίηση: α) Διάλογος ανάμεσα στο έργο του και στο έργο άλλων ή δικό του παλαιότερο. Δύο διαδικασίες: α) ιδιοποίηση-αναίρεση β) μυθική μέθοδος: σύμβολα από αρχαία Ελλάδα και χριστιανισμό, τα οποία απομυθοποιεί, τα ερμηνεύει αντίθετα και τα υπονομεύει

4.           Γλώσσα: 1)Δημοτική και γλώσσα λαϊκή ή του περιθωρίου  2)παρενθετικός λόγος/ 3) Κοινά ονόματα με κεφαλαίο γράμμα

5.           Σάτιρα: 1)λιγότερο εύθυμη απεικόνιση, περισσότερο κριτική / 2) στο ίδιο ποίημα: α)πεζά και έμμετρα μέρη, β)γλωσσική ποικιλία, γ)μονόλογος και διάλογος, δ)αφηγηματικά και δραματικά μέρη

6.           Θέματα: 1)κοινωνική ανισότητα, 2)πόλεμος, 3)θρησκεία, 4)ποίηση, 4)αστικό περιθώριο

7.           Είδος: 1)θρήνος, 2)τραγούδι, 3)ύμνος, 4)παρωδία, 5)λυρικό ποίημα, 6)δραματικός μονόλογος

8.           Στη δεκαετία του 20 οι αριστεροί θεωρούσαν αυτόν και τον Καρυωτάκη ως αρνητές των αστικών αξιών

9.           Αργότερα θα γίνει αποδεκτός ως προλεταριακός ποιητής και μεταπολεμικά θεωρήθηκε ο κορυφαίος ποιητής της Αριστεράς

Καζαντζάκης

1.           Φιλοσοφικές προϋποθέσεις: 1)Νίτσε (αποθέωση της πράξης – απαξίωση του ορθολογισμού – αποδοχή του ενστικτώδους και του παρορμητικού – το γκρέμισμα των παλιών αξιών είναι ηθική προσταγή  2)Μπερξόν (δεν είναι ο θεός πηγή της ζωής αλλά η ζωτική ορμή: μια αρχέγονη ορμή που αποκτά υλική υπόσταση από τη μια και ωθεί την ύλη σε πνευματικές μορφές από την άλλη -  πνευματική μετουσίωση)

2.           Πριν το Β Παγκόσμιο πόλεμο: 1)Γλώσσα: α)Δημοτική, β)απόκλιση από την καθημερινή, γ)πολλές διάλεκτοι, δ)πλούσιο λεξιλόγιο, ε)πλούσιες εικόνες, στ)περίπλοκη σύνταξη, ζ)πλούσια εκφραστικά μέσα  2)αφηγηματικός χαρακτήρας 3)ηρωικές μορφές που ξεπερνούν το μέσο όρο  4)δραματοποίηση φιλοσοφικών αντιλήψεων

3.           Μετά: 1)Τα μυθιστορήματα αυτά φέρνουν την παγκόσμια αναγνώριση  2)Αιτίες: α)η αποθέωση της ατομικότητας και του δικαιώματος του ατόμου να συγκρουστεί με το Λόγο και κάθε μορφή που του βάζει όρια, β)το «εξωτικό» σκηνικό/3)μη αστικό χρονοτοπικό πλαίσιο: α)ο κόσμος της υπαίθρου πρώτον  μπορούσε να αναπτύξει τη νοσταλγία των αστών αναγνωστών και δεύτερον επέτρεπε στο συγγραφέα να ερμηνεύσει αλληγορικά και φιλοσοφικά τα ήθη της ελληνικής υπαίθρου

4.           Θεματική: Η καζαντζακική ελευθερία είναι ψυχολογική (απαλλαγή από κάθε επιδίωξη, ακόμα και αλτρουιστική)

5.           Χαρακτήρες: Οι ήρωες στέκονται μακριά από το μέσο όρο, αφού παλεύουν με αντίθετες δυνάμεις που εμποδίζουν την πνευματική μετουσίωση, κι έτσι ξεπερνούν τις ρεαλιστικές δυνατότητές τους

6.           Ετερονομία: 1)Ρεαλιστικά στοιχεία: α)Ένα σαφές χωροχρονικό πλαίσιο, β)Σαφείς αναφορές στην πραγματικότητα, γ)Στοιχεία που συναντούμε στην ηθογραφία του 19ου αι: Α)Μικρές αγροτικές κοινωνίες ως σκηνικό, Β)Τραχιά πρόσωπα βοσκών, Γ)Χοντροί χυδαίοι παπάδες με υλικά συμφέροντα, Δ)Νεαρές χήρες που ξυπνούν τον πόθο στους άντρες του χωριού, Ε)Λαϊκή γλώσσα, Στ)Βέβαια, η ηθογραφία του Καζαντζάκη είναι μακριά από την ειδυλλιακή εκδοχή της ηθογραφίας  και κοντά στην πιο σκοτεινή πλευρά της, τη νατουραλιστική   2)Ποιητικά στοιχεία: α)φαντασία, β)οραματικο-προφητικό ύφος, γ)μυθική μέθοδος, δ)ελεύθερη ποιητική χρήση της γλώσσας

Γενιά του 1920

Ομάδα των ποιητών που γεννήθηκαν την τελευταία δεκαετία του 19ου αι ή λίγο πριν και εμφανίστηκαν στα γράμματα την δεκαετία του 1910

Εκπρόσωποι

Καρυωτάκης, Φιλύρας, Ουράνης, Λαπαθιώτης, Άγρας, Πολυδούρη, Παπατσώνης (θρησκευτική ποίηση)

Χαρακτηριστικά

1)Ο χαμηλόφωνος λυρισμός  2)Η χρήση καθημερινού λεξιλογίου  3)Η αίσθηση πίκρας για την απώλεια των ιδανικών  4) Η αίσθηση απογοήτευσης από την αδιάφορη και μίζερη ζωή της πόλης  5)Η νοσταλγία των περασμένων  6)Η διάθεση φυγής στη φύση και στο πραγματικό ή ονειρικό ταξίδι  7)υποκειμενισμός 8)αντιηρωική διάθεση 9)ειρωνεία και αυτοσαρκασμός  10)αίσθημα του ανικανοποίητου 11)ανία 12) Νεορομαντισμός/νεοσυμβολισμός

  Καρυωτάκης

  Θεματική

1)Η διάσταση ανάμεσα στις επιθυμίες των ατόμων και στην αντικειμενική πραγματικότητα που φτάνει ως τη σύγκρουση και τη ρήξη 2)αντίθεση: ο τωρινός, απατηλός και νόθος κόσμος – ο αλλοτινός, μακρινός, σχεδόν ονειρικός και αυθεντικός κόσμος  3)Η αναζήτηση αυτού του κόσμου  δεν φέρνει τη λύτρωση , αλλά τη συνείδηση του μάταιου και την απόγνωση που συχνά οδηγεί στην παραδοχή του Απόλυτου Μηδενός, στην επιλογή του θανάτου έναντι της ζωής 3) Η κοινωνική θέση και η συμπεριφορά των ανθρώπων των γραμμάτων 4)Τα κοινωνικά προβλήματα  5)Σύγχρονα πολιτικά γεγονότα  6) Η διάσταση ανάμεσα στις ηθικές και στις εμπορευματικές αξίες 7) Η επιβολή της κρατικής εξουσίας στο άτομο  8) Η καταπίεση της γραφειοκρατίας στο δημόσιο υπάλληλο 7) καταγγέλλονται η κοινωνική υποκρισία, η αναλγησία, η συμβατικότητα

Ποιήματα ποιητικής: 1)Η αδυναμία της ποίησης να αποτρέψει τη σύγκρουση με την πραγματικότητα - η ποίηση έχασε την κοινωνική της λειτουργία  2) η περιθωριοποιημένη θέση του ποιητή στην κοινωνία 3) Ο τύπος του καταραμένου ποιητή: α)Είναι ο ποιητής που βρίσκεται σε δυσαρμονία με τη γύρω πραγματικότητα β)Κυριαρχείται από ολέθρια πάθη γ)Συνθέτει το έργο του αναλώνοντας τον εαυτό του, επειδή η ζωή και η τέχνη είναι αδιαίρετες δ) Διαφοροποίηση από τον Παλαμά και άλλους νεορομαντικούς: ο ποιητής δεν είναι πλέον ο ρομαντικής καταγωγής Ήρωας, ο κάτοχος της θεόπνευστης γνώσης που καλείται να την αποκαλύψει στο κοινό, για να το οδηγήσει στην τελείωση

Γλώσσα

1.                Γλωσσική ανομοιογένεια με την παράλληλη χρήση τύπων της καθαρεύουσας και της δημοτικής (ειρωνεία)

2.               Έμμετρη ποίηση (ιαμβικός ρυθμός, ομοιοκαταληξία, στροφές)

3.               Μετρικές παραβάσεις: παρατονισμοί, διασκελισμοί (ειρωνεία)

Ποιητική

1.           Μέχρι τα Ελεγεία συμβολισμός

2.           Στις Σάτιρες ρεαλισμός

Η γενιά του 30

1.         Τον όρο εισήγαγε ο Θεοτοκάς το 1937 για να δώσει μεγαλύτερο κύρος στην πνευματική κίνηση των «νέων». Δική του επινόηση δεν ήταν μόνο ο όρος αλλά και η ίδια η συλλογική κίνηση

2.         Κοινά Χαρακτηριστικά: 1)Εκφραστική λιτότητα 2)Χρήση ελεύθερου στίχου 3)Γόνιμη σύνδεση με τις ευρωπαϊκές αισθητικές αναζητήσεις 4)Έμφαση στο νέο, στην αλλαγή, στη ρήξη με το παρελθόν

Ποίηση

Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος, Σκαρίμπας, Ντόρος, Παπατσώνης, Κάλας (Καλαμάρης/Ράντος), Σαραντάρης, Βρεττάκος, Λορεντζάτος, Μέλπω Αξιώτη, Μάτσας, Γκάτσος, Θέμελης, Καρέλλη, Ορ. Λάσκος, Μελισσάνθη, Καββαδίας, Μυρτιώτισσα, Ιακωβίδη

Χαρακτηριστικά

1.                Με τη γενιά του 30 έχουμε την πρόσληψη του αγγλοσαξωνικού μοντερνισμού και του γαλλικού υπερρεαλισμού

2.               Α) Επειδή η κριτική αντιμετώπισε το μοντέρνο ως μίμηση ξένων προτύπων και εγκατάλειψη της ελληνικότητας και επειδή το αναγνωστικό κοινό που μπορούσε να παρακολουθήσει την αλλαγή ήταν πολύ μικρό, η κοινωνική ελίτ της εποχής αδιαφορεί για το έργο των νέων ποιητών, από την άλλη όμως οι νέοι ποιητές έχουν την αξίωση να γίνουν οι νέοι πνευματικοί οδηγοί της εποχής τους, αυτοί προσαρμόζουν το μοντέρνο σε μια συντηρητική αντίληψη και περιορίζονται στην ανανέωση των εκφραστικών μέσων μόνο και δεν συνδέθηκαν με τα άλλα ανατρεπτικά και επαναστατικά αιτήματα των νεωτερικών κινημάτων. Οι νέοι αυτοί συγγραφείς ήταν οπαδοί του βενιζελικού αστικού φιλελευθερισμού κι έτσι δεν είχαν καμία πρόθεση να πολεμήσουν το αστικό κατεστημένο της εποχής τους. Μάλιστα, στόχος τους δεν ήταν η σύγκρουση με το παρελθόν, αλλά με το παρόν, την καβαφική και  καρυωτακική άρνηση, αντιπροτείνοντας την πίστη στο μέλλον, στην ταχύτητα του σύγχρονου κόσμου, στη ρώμη της νεότητας, στην ατομικότητα και την ελεύθερη βούληση, στη δύσκολη τέχνη Β) Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο και η γενιά του 30 εντάσσονται σε μια νέα συζήτηση περί ελληνικότητας, η οποία είχε ξεκινήσει με τη συντριβή της Μεγάλης Ιδέας το 1922. Τώρα πια δημιουργείται η ιδεολογία του πνευματικού εθνισμού, της πνευματικής δηλαδή ηγεμονίας του ελληνισμού με το δόγμα του 3ου ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος είναι ένα κράμα αρχαίου πολιτισμού και θρησκευτικού μεσαιωνικού πολιτισμού). Με λίγα λόγια, η γνησιότητα της τέχνης αξιολογείται πια με γεωκλιματικά κριτήρια. Φυσικά, αυτή η στάση ενισχύεται με την μεταξική δικτατορία. Κατά κάποιο τρόπο οι νέοι συγγραφείς «υποχρεώνονται» από τη μια να αποδείξουν την «ελληνική» τους συνείδηση και από την άλλη να στηρίξουν τη νεωτερική ποίηση μέσα από αυτή τη βάση της ελληνικότητας.

3.               Εδώ εντάσσεται η αντικειμενική ελληνική απαισιοδοξία του Σεφέρη (αντίθετα από τον υποκειμενισμό του Καρυωτάκη) και η αιγαιοπελαγίτικη ελληνικότητα του Ελύτη, η οποία αναγορεύεται σε γενικό χαρακτηριστικό όλης της γενιάς.

4.               Μια 2^η μορφή ελληνικότητας είναι αυτή της Αριστεράς: Αυτή στρέφεται στη λαϊκή παράδοση, θεωρώντας αστικούς μαϊμουδισμούς τις εισαγόμενες από την Ευρώπη τεχνοτροπίες, προκαλώντας την αντίδραση ακόμα και των δικών της, Βάρναλη και Κάλας

5.               Μετά τον πόλεμο η ελληνικότητα θεωρείται βέβαιο τεκμήριο λογοτεχνικής αξίας;

6.               Το σημαντικό όλων αυτών ήταν ότι ένα κοινό που ως εκείνη τη στιγμή ήταν εθισμένο στην ιδεολογία του εθνισμού ήρθε σε επαφή με μια νέα, δύσκολη και κατά κύριο λόγο ξενόφερτη ποίηση.

  Πεζογραφία

  Χαρακτηριστικά

Ο Θεοτοκάς με ένα νεανικό κείμενο, το ελεύθερο πνεύμα, που χαρακτηρίστηκε ως το μανιφέστο της γενιάς του ‘30, που διεκδικούσε ηγετικό ρόλο στα πνευματικά πράγματα, αναγγέλλει τις τάσεις που θα επικρατήσουν στην πεζογραφία μέσα από τη ρήξη των νέων πεζογράφων με το παρελθόν και την παράδοση.

3 τάσεις:

1^η: η Αιολική Σχολή

1.     Μυριβήλης, Δούκας, Κόντογλου, Βενέζης

2.    Εδώ ανήκουν όσοι γεννήθηκαν στη Λέσβο και στα απέναντι μικρασιατικά παράλια

3.    Αυτοί έζησαν την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας

4.    Εκφράζουν την τραυματική εμπειρία των βαλκανικών πολέμων, της μικρασιατικής καταστροφής, της προσφυγιάς, της αιχμαλωσίας

5.    Καταγράφουν τα βιώματά τους

6.    Τα έργα αυτά έχουν τη μορφή της μαρτυρίας, με στοιχεία αυτοβιογραφικής – ημερολογιακής γραφής

7.    Ο αφηγητής αφηγείται σε α’ πρόσωπο κι έτσι πιστοποιεί την αυθεντικότητα

8.    Αντιμιλιταριστικός και αντιηρωικός τόνος

9.    Προβολή της τραγικότητας του ατόμου και της ανθρώπινης  μοίρας

10. Κριτήριο είναι οι ανθρωπιστικές αξίες κι όχι αμιγώς οι εθνικές ή πατριωτικές

11.  Προβάλλεται η αγάπη για τη ζωή, η υπαρξιακή αγωνία του θανάτου, η φρίκη της βίας και του σωματικού πόνου

12. Παρουσιάζονται οι παραδόσεις της ελληνικής αγροτικής ζωής (απόηχος της παλαιότερης ηθογραφίας)

13. Υπάρχει νοσταλγική διάθεση για τον τόπο καταγωγής,

14. Προσήλωση στις λαϊκές αξίες, στις τοπικές παραδόσεις, σε λαϊκούς τύπους, στη δημοτική γλώσσα με τοπικές ιδιολέκτους

15. Η αναζήτηση της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας, της ελληνικότητας, οδηγεί στην ιδεολογία του πνευματικού εθνισμού, με συνέπεια την αντίδραση σε κάθε ξενόφερτο νεωτερισμό

16. Ρεαλισμός στην περιγραφή, αλλά και λυρική έκφραση και ιδεολογική και συναισθηματική φόρτιση.

17. Συχνή και η συναίρεση του ονειρικού με το πραγματικό

18. Δεν κατόρθωσαν να δώσουν ολοκληρωμένους ανθρώπινους τύπους ούτε την πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνικής ζωής

19. Τα νεωτερικά τους στοιχεία εστιάζονται: α)στο αντιπολεμικό πνεύμα, β)στην διεκδίκηση της προσωπικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας, 3)στη λυρική έκφραση

2^η: Αστικός ρεαλισμός

1.     Θεοτοκάς, Καραγάτσης, Τερζάκης, Πολίτης, Πετσάλης, Λιλίκα Νάκου, Έλλη Αλεξίου

2.    Πρόκειται για τον φιλελεύθερο αστικό κύκλο της Αθήνας

3.    Κύρια διαφορά τους από τους προηγούμενους είναι οι αστικές καταβολές τους και η αστική παιδεία τους

4.    Τους χαρακτηρίζει μεγαλύτερη εξοικείωση με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία

5.    Απομάκρυναν το μυθιστόρημα από τη βιωματική εμπειρία και την αυτοβιογραφική γραφή και τη ρεαλιστική ηθογραφία

6.    Οι υποθέσεις εξελίσσονται σε πόλεις και μεγαλουπόλεις, συνήθως στην Αθήνα

7.    Κυριαρχεί ο κοινωνικός και ιδεολογικός προβληματισμός

8.    Δίνεται έμφαση στο άτομο και την εσωτερική του ζωή

9.    Μολονότι αρνούνταν το χαρακτηρισμό τους ως ρεαλιστών, κινήθηκαν στο πλαίσιο του αστικού ρεαλισμού με νεωτερικά στοιχεία στις αφηγηματικές τεχνικές: α) Χρονικές ανακολουθίες β) Αλλάγές της οπτικής γωνίας γ) Εσωτερικός μονόλογος και ελεύθερος πλάγιος λόγος δ) 3ο πρόσωπο, που δε σημαίνει πάντα παντογνωστική αφήγηση, αφού μπορεί να υπάρχει η οπτική γωνία του ήρωα ε) Συνεχής αλλαγή της εστίασης στο ίδιο έργο στ) ενδιαφέρον για την εσωτερική ζωή των χαρακτήρων ζ) Λυρικές περιγραφές ή αίσθηση ψυχρότητας η) Αναπαράσταση της πραγματικότητας μέσα από τις αισθήσεις και τις καταστάσεις και λιγότερο από τα γεγονότα θ) Υπαινικτική, σχολιαστική και ειρωνική γραφή

3^η :Μοντερνιστικές αναζητήσεις:

Ξεφλούδας, Δέλιος, Γιαννόπουλος, Πεντζίκης, Μέλπω Αξιώτη, Σκαρίμπας

Οι πρώτες μοντερνιστικές αναζητήσεις εκφράστηκαν μέσα από το περιοδικό Μακεδονικές Ημερες που δημοσίευε μεταφράσεις ευρωπαίων μοντερνιστών

Δημιουργήθηκε έτσι η Σχολή της Θεσσαλονίκης

Κάποιοι κριτικοί έμειναν αμήχανοι, κάποιοι τους καταδίκασαν, άλλοι τους δέχτηκαν με επιφυλάξεις και άλλοι τους αγνόησαν

Ξεφλούδας: εσωτερικός μονόλογος και πεζογραφία που μοιάζει με πεζογραφία δίχως γεγονότα και δίχως υπόθεση

Πεντζίκης: εστίαση στην εσωτερική ζωή του ήρωα με γραφή συνειρμική

Σκαρίμπας: τάση παραδοξολογίας και αμφισβήτησης της κατεστημένης τάξης, επιρροές από τον υπερρεαλισμό, εωσφορικοί ήρωες, τέτοιοι που θα παρουσιαστούν 20 χρόνια αργότερα με το κίνημα των Beats στην Αμερική και που είναι συνέχεια των ευρωπαϊκών πικαρικών μυθιστορημάτων (ζουν παρείσακτα, περιπλανώμενοι και στο περιθώριο), γλώσσα: καθαρεύουσα – δημοτική - τοπική ιδιόλεκτος - αργκό, αδόκιμοι τύποι, παύλες, αποστροφές στον αναγνώστη, εξωτερικές περιγραφές και εσωτερικός μονόλογος, πραγματικότητα ασαφής – παράλογη - ονειρική, ειρωνική διάθεση

Μπεράτης: γραφή βιωματική και αυτοβιογραφική, κλίμα αγωνίας και φρίκης, συνειρμική γραφή, πολλαπλές οπτικές γωνίες

Αξιώτη: απουσία μύθου αφηγηματικής αλληλουχίας, εσωτερικός μονόλογος, αντιπαράθεση λόγου/μονολόγου/ διαλόγου, 6)η μνήμη ως κινητήρια δύναμη, αλλαγές οπτικής γωνίας, χάσματα, παραλείψεις, παρεκβάσεις, πρόσωπα που  αναπαρίστανται μέσα από το λόγο τους, προφορικότητα

Μεταπολεμική Λογοτεχνία

Ποίηση

Συνηθίζεται η διάκριση σε 1η και 2η μεταπολεμική γενιά. Στην 1^η ανήκουν οι λογοτέχνες που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1917-28. Στη 2η αυτοί που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1929-40. Πολλοί από τους ηλικιακά μεγαλύτερους συμμετείχαν ενεργά στην Αντίσταση κι έζησαν τις διώξεις του Εμφυλίου. Οι μικρότεροι έζησαν μόνο τον απόηχο των κοινωνικών αγώνων, τη διάψευση των οραμάτων και το αίσθημα της ήττας

Μεταπολεμικότητα

Ο όρος δηλώνει το κοινό στίγμα που έφεραν οι μεταπολεμικοί λογοτέχνες, οι οποίοι στη νιότη τους έζησαν τα βιώματα του πολέμου, την αίσθηση μιας «ήττας» του ανθρώπου και της παρακμής των ηθικών αξιών.

Εκπρόσωποι

Ι.πολιτικήποίηση: Λειβαδίτης, Αλεξάνδρου, Θασίτης, Αναγνωστάκης, 
Πατρίκιος, Λεοντάρης, Κλείτος Κύρου, Δημ Χριστοδούλου

ΙΙ. Από τον κοινωνικό προβληματισμό στην ποίηση της υπαρξιακής εμπειρίας: Σινόπουλος, Σαχτούρης, Παπαδίτσας, Καρούζος, Ασλάνογλου, Χριστιανόπουλος, Δημουλά, Μέσκος, Βακαλό, Αγγελάκη Ρουκ 

ΙΙΙ. Μετα-υπερρεαλιστική ποίηση: Μάτση Χατζηλαζάρου, Κακναβάτος, Βαλαωρίτης (Νάνος), Γονατάς 

  Μεταπολεμική πεζογραφία

  Α. Λογοτεχνικές Μαρτυρίες

1.                Βασικά θέματα της πεζογραφίας είναι τα ατομικά και συλλογικά βιώματα του πολέμου, της Κατοχής, της Αντίστασης, του Εμφυλίου και ο αντίκτυπός τους

2.               Η λογοτεχνική μαρτυρία άλλοτε ήταν στρατευμένη περισσότερο κι άλλοτε λιγότερο σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό χώρο

3.               Αυτά τα κείμενα δημοσιεύονται τα πρώτα χρόνια μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο

4.               Υπάρχει η τάση ρεαλιστικής καταγραφής της πραγματικότητας και αξιώσεις αυθεντικότητας της μαρτυρίας τους

5.               Υπάρχουν αναλογίες με τα Απομνημονεύματα μετά την Επανάσταση

  Β. Η ανάλυση ενός υποκειμένου

1.   Τα παραπάνω έργα φέρνουν στο προσκήνιο τις γυναίκες ως συγγραφείς και ως ηρωίδες

2.  Θεματοποιούν τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους

3.  Αξιοποιούν νεωτερικούς αφηγηματικούς τρόπους:α)πρωτοπρόσωπη αφήγηση, β)εσωτερικός μονόλογος, γ)ελεύθερος πλάγιος λόγος, δ)εναλλαγή οπτικών γωνιών

   Γ. Ο άνθρωπος και η ιστορία

1. Οι συγγραφείς διερευνούν τη σχέση του ανθρώπου με τις ιστορικές δυνάμεις

2. Χατζής και Τσίρκας: Δύο συγγραφείς που έχουν κοινή την ιδεολογική τους καταγωγή· και οι δύο μέλη του κομμουνιστικού κόμματος, κάτι που καθόρισε και το χαρακτήρα του έργου τους

  Δ. Από τη χαμηλή σκοπιά

1.                Σε αντίθεση με την πρώτη μεταπολεμική γενιά που διερευνούσαν τον τρόπο που διαμορφώνονται οι ιστορικές εξελίξεις, τα έργα των νεότερων της 2ης μεταπολεμικής γενιάς εστιάζουν στα υποκείμενα που υφίστανται τις εξελίξεις

2.               Δείχνουν ενδιαφέρον για τις αντιηρωικές όψεις, για τα παραλειπόμενα των σύγχρονων ιστορικών γεγονότων και για τον κόσμο που αναδύθηκε από αυτά τα γεγονότα, πάντα με κριτική ματιά.

3.               Ιωάννου, Ταχτσής, Χάκκας

Ε. Η συμβολοποίηση της πραγματικότητας Η πραγματικότητα με ένα οποιοδήποτε άλλο όνομα

1.                Στα έργα αυτά η πραγματικότητα συχνά δείχνει ότι συνορεύουν με το φανταστικό

2.               Ο χωροχρόνος αόριστος

3.               Η ταυτότητα των προσώπων όχι πάντα εμφανής

4.               Η δράση συχνά παράλογη

5.               Επικρατούν οι αρχές του μοντερνισμού, του εξπρεσιονισμού, του υπερρεαλισμού

6.               Φραγκιάς, Γονατάς, Καχτίτσης, Χειμωνάς

  Στ. Η γλωσσική κατασκευή της πραγματικότητας

1.                Επειδή υπάρχει αδυναμία πρόσβασης σε μια κοινά αποδεκτή πραγματικότητα, δίνεται έμφαση στη διαμεσολάβησή της από τις πολιτισμικές της αναπαραστάσεις (τους λόγους της θρησκείας, του Κόμματος, των επιστημών, των εφημερίδων, της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής, του κινηματογράφου, της παράδοσης και των εθίμων)

2.                Άρη Αλεξάνδρου, Κοτζιάς, Βαλτινός

Βιβλιογραφία

Λογοτεχνία, Φάκελος Υλικού – Δίκτυα Κειμένων, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Λογοτεχνία, Φάκελος Εκπαιδευτικού, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

 «Εμείς και οι άλλοι…», Δίκτυο Κειμένων, Φάκελος Υλικού, Νεοελληνική Γλώσσα, Γ’ Γενικού Λυκείου, Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, 2019

Συντακτικό της νέας ελληνικής, Α’ Β’ Γ’ Γυμνασίου, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

Νεοελληνική Γραμματική, αναπροσαρμογή της μικρής νεοελληνικής γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

Κούγκουλος Θανάσης, Η πρόσληψη του λογοτεχνικού χώρου από τη νεοελληνική κριτική, Ζητήματα νεοελληνικής φιλολογίας, Μετρικά Υφολογικά Κριτικά Μεταφραστικά, Πρακτικά ΙΔ’ Διεθνούς Επιστημονικής Συνάντησης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Φιλολογίας Τομέας Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2016.

Παπαντωνάκης Γ., Κωτόπουλος Τ., Σκηνικό, Χαρακτήρες, Πλοκή, Διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό κείμενο: Για παιδιά και νέους, Εκδοτικός Όμιλος Ίων, 2011

Barry Peter, Γνωριμία με τη θεωρία, μια εισαγωγή στη λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία, μτφ. Αναστασία Νάτσινα, εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2013

Φρυδάκη Ευαγγελία, Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας, εκδόσεις Κριτική, 2003

Μυλιωνάκου – Σαϊτάκη Γιούλα, Προσεγγίσεις στη θεωρία της Λογοτεχνίας, Εκδόσεις Φυτράκη, 2006

Genette G., Σχήματα III, Εκδόσεις Πατάκη, 2007

Παπάζογλου Χ., Μετρική και Αφήγηση, ΜΙΕΤ, 2012

Αποστολίδου Β., Κόκορης Δ., Μπακογιάννης Μ., Χοντολίδου Ε., Λογοτεχνική ανάγνωση στο σχολείο & στην κοινωνία, εκδόσεις Gutenberg, 2018

Βλαβιανού Α, Γκότση Γ., Καρακάση Κ., Καργιώτης Δ., Κατσικάρος Θ., Πιπινιά Ι., Προβατά Δ., Σπυροπούλου Α., Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, Τόμος Β’, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2008

Γαραντούδης Ε., Καγιαλής Τ., Ροτζώκος Ν., Αναστασιάδου Α., Κωστίου Κ., Βογιατζόγλου Α., Μέντη Δ., Νεότερη Εληνική Λογοτεχνία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2008

Ρούσσου Βαρβάρα, Ο ελεύθερος στίχος υπό το πρίσμα της σύγχρονης μετρικολογίας: Τα πρώτα ελληνικά ελευθερόστιχα ποιήματα (1920 – 1940), Διδακτορική Διατριβή, 2007

Travers M., Εισαγωγή στη Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2005

M.H. Abrams, Λεξικό λογοτεχνικών όρων, μτφ. Γιάννα Δεληβοριά - Σοφία Χατζηιωαννίδου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2005

Μάντης Κ., Δαδούση Ν., Δαμασκηνή Σ., Νεοελληνκή Λογοτεχνία Θεωρία, Εκδόσεις Χατζηθωμά, 2019

Σταμλάκου Μ., Ευγενικός Ι., Νεοελληνική Γλώσσα Θεωρία – Μεθοδολογία, Εκδόσεις Χατζηθωμά, 2019

Μήτσελος Α., Μήτσελος Σ., Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Ελληνοεκδοτική, 2019

Πρόδρομος Π., Μαυρακάκης Μ., Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία, Γ’ Γενικού Λυκείου, Κριτήρια αξιολόγησης, Εκδόσεις Πατάκη, 2019

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/aprosopi%20sintaxi.htm

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/anaforikes-protaseis-Nea-Ellinika.htm